تئاتر حیات خلوت نیست/ آن‌قدر که ممیزی هست نظارت کیفی نیست

به گزارش خبرنگار مهر، نمایش «سیزده بدر» نوشته محمود احدی‌نیا و کارگردانی حسین میرزامحمدی اثری است که این روزها در سالن ناظرزاده کرمانی تماشاخانه ایرانشهر روی صحنه است و تا ۱۸ آذر به اجرای عمومی خود ادامه می‌دهد. این نمایش روایت‌گر اتفاقاتی است که برای یک خانواده و خانه‌ای که در آن زندگی می‌کنند، رخ می‌دهد.

خسرو احمدی، صادق برقعی، بنفشه ریاضی، سعید زارعی، بی‌تا عزیز، محمد موحدنیا بازیگران نمایش «سیزده بدر» هستند که سعید خانی تهیه‌کنندگی آن را بر عهده دارد.

حسین میرزامحمدی کارگردان «سیزده بدر» که پیش از این کارگردانی فیلم سینمایی «کت چرمی» را تجربه و اکران آن را در بهار سال جاری سپری کرد، درباره روند تولید این اثر نمایشی به خبرنگار مهر گفت: زمانی که فیلم سینمایی «کت چرمی» در حال اکران بود، تعدادی از دوستانم به من پیشنهاد دادند که بعد از ۱۲ سال یک کار تئاتری انجام دهم. چند متن را مدنظر داشتم، به ویژه متنی فرانسوی که پیش‌تر خیلی دوست داشتم آن را روی صحنه ببرم ولی به دلیل شیوع ویروس کرونا این امر میسر نشد و طی گفت‌وگوهایی که با دوستانم داشتم، تصمیم گرفتم این متن را را فعلاً تولید و اجرا نکنم.

وی ادامه داد: با محمود احدی‌نیا درگیر پروژه‌ای سینمایی بودیم که طی آن متن «سیزده بدر» را به من داد که بخوانم. وقتی متن را خواندم دیدم که با ذهنیت و ساختار فکری من سازگار است. به همین دلیل تصمیم گرفتم این اثر را تولید کنم.

"فکر می‌کردم این روش برای بازنویسی متن مفید است، ضمن اینکه بازیگران نیز با درونیات و عمق کاراکترها و همچنین چالش‌های بازنویسی متن درگیر، می‌شوند"با صادق برقعی که در این نمایش به ایفای نقش می‌پردازد، گپ زدیم و گروه بازیگران مشخص شد و باقی بازیگران که همگی با هم دوستی چندین‌ساله دارند، به کار پیوستند.

میرزامحمدی یادآور شد: با گپ‌وگفتی که با محمود احدی‌نیا داشتیم تصمیم گرفتیم کار را به صورت کارگاهی تولید کنیم و همچنین متن را به صورت گروهی و کارگاهی بازنویسی کنیم. فکر می‌کردم این روش برای بازنویسی متن مفید است، ضمن اینکه بازیگران نیز با درونیات و عمق کاراکترها و همچنین چالش‌های بازنویسی متن درگیر، می‌شوند. همه با هم همراهی کردیم تا «سیزده بدر» شکل گرفت. در واقع روندی را در تولید نمایش «سیزده بدر» پیش بردیم که در دهه ۸۰ و در دوران دانشجویی با این روند کار می‌کردیم.

کارگردان «سیزده بدر» درباره شکل و شیوه بازی بازیگران این اثر نمایشی و نحوه بازیگردانی خود، توضیح داد: از همان اول می‌دانستم که در شکل اجرایی بازیگران و میزانسن و غیره با کاری رئال روبه‌رو هستم. سعی کردم به صورت هدایت‌گر باشم و دست و بال بازیگران را نبندم.

اصولاً در هیچ کاری دست و بال بازیگران را نمی‌بندم زیرا معتقدم جریانی باید در خودشان اتفاق بیفتد تا به لحن، حرکات و در نهایت زیست کاراکتر برسند. به صورت کارگاهی تمرین کردیم، اول دوستان بازیگر ایده‌های خود را ارایه می‌دادند و سپس من نیز ایده‌هایم را مطرح می‌کردم و در نهایت به ایده نهایی برای بازی‌ها رسیدیم.

وی اظهار کرد: معتقدم نباید با لحن دستوری بازیگران را هدایت کرد.

میرزامحمدی با بیان اینکه مخاطب خود را عضوی از خانواده و اتفاقات نمایش «سیزده بدر» حس می‌کند، یادآور شد: این اتفاق به دلیل شکلی که کار را پیش بردیم، رخ می‌دهد. بازیگران نمایش در زندگی واقعی خود نیز مانند اعضای یک خانواده هستند و حس‌شان روی صحنه به مخاطب منتقل می‌شود. من از یک خرد جمعی در شکل گیری اجرا بهره بردم.

وی درباره مدت زمان تمرین‌های نمایش «سیزده بدر» گفت: به صورت جدی از اواسط شهریور تمرین‌های نمایش را شروع کردیم.

این کارگردان تئاتر درباره ویژگی‌های طراحی صحنه نمایش «سیزده بدر»، توضیح داد: هر چقدر که در بازی و روابط بین کاراکترها و شخصیت‌های «سیزده بدر» به سمت رئالیسم حرکت کردیم، در طراحی صحنه و طراحی نور سعی کردم رئالیسم را با فضای ذهنی ترکیب کنم. در طراحی صحنه طی گفت‌وگوهایی که با مجتبی رجبی‌معمار داشتیم، یک خانه را به صورت هایپررئال نساختیم بلکه در مینی‌مال‌ترین شکل ممکن و با استفاده از آکسسوآر و نشانه‌ها صحنه را ساختیم.

"اصولاً در هیچ کاری دست و بال بازیگران را نمی‌بندم زیرا معتقدم جریانی باید در خودشان اتفاق بیفتد تا به لحن، حرکات و در نهایت زیست کاراکتر برسند"در طراحی صحنه از ابتدا ایده خانه‌ای را داشتم که تکه‌تکه است و هر کدام از تکه‌ها در کنار هم اجزای یک خانه را شکل می‌دهند ولی شاید این تکه‌ها به لحاظ ساختاری و فنی روی صحنه با هم مرتبط نیستند. اصطلاحاً هر کدام از این تکه‌ها یک لکه هستند. در طراحی صحنه سعی کردیم بحث رئالیسم را کم و بیشتر به سمت حفظ موقعیت، جغرافیا و بافت محله برویم.

میرزامحمدی درباره ویژگی‌های طراحی نور و لباس «سیزده بدر» نیز افزود: در نورپردازی هم نورپردازی برخی صحنه‌ها هم‌سو با صحنه نمایش به صورت رئال انجام می‌شود ولی در بخش‌هایی نور وارد فضایی پر کنتراست می‌شود. با استفاده از نورهای کلوزآپ و نورهای کارگرفته شده در کنار صحنه به فضای ذهنی مدنظر نزدیک شدیم. اما طراحی لباس نمایش با حضور آرتا ماهان به عنوان طراح لباس، کاملاً رئالیستی است.

کارگردان فیلم سینمایی «کت چرمی» درباره حضور خود در عرصه تئاتر بعد از کارگردانی یک فیلم سینمایی، تأکید کرد: ۱۲ سال بود که کارگردانی تئاتر نکرده بودم ولی حتی در سال‌هایی که در ایران نبودم، در کنار آقای بهرام بیضایی حضور داشتم و به بهانه کارکردن از ایشان آموختم.

من زاده تئاتر هستم و اساساً به عنوان یک حیات خلوت به تئاتر نگاه نمی‌کنم، تئاتر دغدغه من بوده، هست و خواهد بود. تئاتر مدیومی است که در من از سال ۸۱ یا ۸۲ رشد کرده و در وجود من شکل گرفته است. برگشتم از سینما به تئاتر هم دغدغه شخصی‌ام بود و هم به شدت دلتنگ تئاتر بودم و اتفاقاً دوست داشتم بعد از یک تجربه سینمایی برگردم به جایی که شروع کردم و ببینم در تئاتری که سال‌ها برای آن تلاش کردم چند چند هستم.

وی درباره وضعیت تولید تئاتر در شرایط اجتماعی و اقتصادی فعلی و چالش‌های متعددی که برای گروه وجود دارد، تصریح کرد: درباره سینما هم وضعیت همینطور است. اگر بخواهید فیلمی غیرکمدی با سرمایه شخصی تولید کنید به سختی به سرانجام می‌رسد. به همین دلیل سینمای ما این چنین می‌شود.

"بازیگران نمایش در زندگی واقعی خود نیز مانند اعضای یک خانواده هستند و حس‌شان روی صحنه به مخاطب منتقل می‌شود"فروش عالی برای سینما و این‌که مدام رکورد می‌زنیم خوب است ولی با چه چیزی رکورد می‌زنیم؟ با احترام به همه دوستان و سلایق، آیا معیار سینمای ما این است؟ در تئاتر هم خوب است روزانه تعداد زیادی تئاتر اجرا می‌شود ولی در تئاتر فقط نظارت‌های موضوعی و ممیزی وجود دارد و خبری از نظارت‌های کیفی نیست. ما با داشتن این همه سالن خصوصی پتانسیل زیادی داشتیم که کمپانی‌های تئاتر را راه‌اندازی کنیم که یکی از آرزوهای من بوده و هست.

میرزامحمدی در ادامه سخنان خود متذکر شد: آن چیزی که در دوران دانشجویی به معنای تئاتر به ما آموختند، مرده است. کسانی مثل نادر برهانی مرند، حسین کیانی، کوروش نریمانی و غیره کجا هستند و چرا تئاتر کار نمی‌کنند؟ سال ۸۶ آخرین سال دانشجویی‌ام بود که همزمان آقای سمندریان و آقای بیضایی در تئاتر شهر و تالار وحدت آثارشان را روی صحنه بردند. آن اتفاق برای من دانشجو مثل یک رویا بود. دانشجوی الان چه کاری و از چه هنرمندانی باید ببیند؟ هنرمندان با تجربه تئاتر باید کار کنند و کمک شود تا نمایش‌هایی با کیفیت روی صحنه بروند که از آن نمایش‌ها صحبت کنیم.

این هنرمند عرصه تئاتر، تاکید کرد: خوب است که تعداد اجراهای تئاتری بالا است ولی هیچ مترو و معیاری در کیفیت آثار وجود ندارد.

کارگردان «سیزده بدر» درباره بازخورد مخاطبان نسبت به این اثر نمایشی، گفت: فکر می‌کنم بالغ بر ۸۰ درصد مخاطبانی که به تماشای «سیزده بدر» نشستند رضایت بالایی از نمایش و اجرا داشتند.

طبق اظهارنظرهای مخاطبان در سایت تیوال و فضاهای مجازی و همچنین گپ‌و گفت‌هایی که با دوستان هنرمندان و منتقدان تئاتری داشتم متوجه شدم که مخاطبان و منتقدان و دوستان با کار ارتباط گرفته‌اند. می‌توانم این ادعا را داشته باشم که مخاطب با رضایت سالن را ترک می‌کند. خوشحالم که کاری را روی صحنه برده‌ام که آبرومند است و می‌توانم پای آن بایستم.

میرزامحمدی ادامه داد: از بهزاد مرادنژاد تشکر می‌کنم که با ورود در حوزه سرمایه‌گذاری تئاتر به من اعتماد کرد و کاملاً دست من را باز گذاشت. حداقل می‌توانم بگویم با کاری آبرومند وارد تئاتر شده است.

وی درباره این‌که آیا حضور او در تئاتر و کارگردانی اثری نمایشی تداوم خواهد داشت یا نه، اظهار کرد: اگر مجالی پیش بیاید قطعاً در تئاتر حضور خود را ادامه خواهم داد ولی تا ۲ یا ۳ سال آینده درگیر پروژه تصویری خواهم بود. در حال حاضر درگیر یک سریال هستم و امیدوارم سال بعد بتوانم درگیر یک پروژه سینمایی شوم.

عکس از رضا معطریان است.