گذری بر سنت گل‌باران حرم مطهر رضوی

هفته گذشته در اولین روز از دهه کرامت که تقویمش با نام حضرت فاطمه معصومه (س) عطر گرفته بود، اگر پیِ فرصت زیارت به‌سمت حرم قدم برداشته باشید، حتما در خیابان شیرازی رژه گل‌ها را دیده‌اید؛ گل‌هایی سپید که پس از گلباران حرم در دست دختران و زنان، شهر را قدم می‌زد. این اتفاق زیبا را هر سال در همین روز‌ها شاهدیم و قدمتی کمتر از دو دهه دارد، اما برای اخلاص و ارادتی که پشت آن نشسته است، می‌توان کتاب‌ها نوشت.

باغبانی در گلستان رضا (ع)

جالب است بدانید هر سال به‌نیت این روزها، باغبان‌های بسیاری در باغ‌ها و مزارع آستان‌قدس‌رضوی، هم‌نشین خاک و هم‌صحبت خار می‌شوند تا اخلاص و ارادتشان به سلطان خراسان، پس از کاشت یک میلیون بذر، گل بدهد و آن‌ها این گل‌ها را صرف گلباران گلستان ضامن آهو کنند. کار خوش‌عطری که سختی فراوانی دارد و انجامش همت و عشقی وافر می‌خواهد. این سختی کار و ارادت از سر اخلاص را وقتی متوجه می‌شوید که بدانید برابر آمار‌های آستان‌قدس، فضای سبز حرم‌مطهر ۲۷ هزار مترمربع است. سوای این، رسیدگی به گلدان‌های فصلی و باغچه‌های طراحی‌شده نیز از دیگر وظایف خادمان فضای سبز حرم است.

اما لذت بردن گل به آستان گل در این حریم، فقط قسمت خادمان آستانه نیست و در مشهد و شهر‌های اطراف هم گل‌فروش‌ها و تولیدکنندگان گل بسیاری هستند که پی نذر و نیتی یا عرض ارادتی، نه‌تنها در این روز‌ها که در همه ماه‌های سال، گل‌هایی را برای آذین حرم‌مطهر به رایگان تقبل می‌کنند.

ما بخشی از این گل‌های اهدایی را در گلدان‌های طلایی‌رنگ بالای ضریح بسیار دیده‌ایم.

"این سختی کار و ارادت از سر اخلاص را وقتی متوجه می‌شوید که بدانید برابر آمار‌های آستان‌قدس، فضای سبز حرم‌مطهر ۲۷ هزار مترمربع است"گلدان‌های گلی که سابقه‌شان در زینت حرم بیش از دیگر بخش‌ها با این محوریت است.

درواقع قدمت گل‌گذاری بالای ضریح، تاریخی بیش از گلباران حرم در شب‌های میلاد دارد و قدمت آن را می‌توان در اوایل دهه بیستم قرن گذشته جست‌وجو کرد؛ یعنی دقیقا از همان دوران که گلدان‌ها روی ضریح تعبیه شدند. همین است که تعویض این گل‌ها و آراستن دوباره گلدان‌ها حالا دیگر آن‌قدر تکرار شده که به یک سنت بدل شده است و انجام آن مانند بسیاری از خدمات در حرم‌مطهر، آدابی دارد.

مثلا برای تعویض گل این گلدان‌ها تعدادی از خادمان هر صبح زود جمع می‌شوند، درحالی‌که صندوق‌هایی چوبی در دست دارند. آنان این صندوق‌ها را در پایین ضریح و نزدیک به آن می‌گذارند، سپس چندتن از خادمان رضا (ع) گویان و ذکرخوان بالای نردبان می‌روند، گل‌های قدیمی داخل گلدان را برمی‌دارند و با احترام به‌سمت پایین می‌برند. در پایین پا، کنار ضریح، خادمان دیگر آهسته گل‌های نیمه‌خشک را بعد از بازکردن گره و اسفنج، دسته‌بندی می‌کنند و در داخل جعبه می‌گذارند. پس از این گل‌های تازه که معمولا در باغ‌های ملک‌آباد با سلیقه بسیار بسته‌بندی شده‌اند، دوباره در گلدان‌ها قرار می‌گیرند.

اما سرنوشت گل‌های قدیمی چه می‌شود؟ این گل‌ها دور ریخته نمی‌شوند، بلکه به بخشی که «شمیم رضوان» نام دارد، منتقل و بوجاری می‌شوند.

یعنی خادمانی ساقه و برگ‌ها را جدا می‌کنند، گل را در دستگاه‌های مخصوصی خشک و سپس بسته‌بندی می‌کنند تا همراه قرآن‌های کوچک یا زیارت‌نامه‌ها به‌عنوان تبرک به زائران برسند.

البته ناگفته نماند که سنت اهدای گل فقط به پرکردن گلدان‌های بالای ضریح محدود نمی‌شود و تقریبا دو دهه است بسیاری از تولیدکنندگان گل در سراسر کشور هر سال در دهه کرامت مقدار زیادی گل را برای پابوسی با کامیون به مشهد می‌فرستند.

یکی از قدیمی‌ترین این محموله‌های گل که حالا هجده سال است هر دهه کرامت راهی جاده‌های خراسان می‌شود، ۲۵۰ هزار شاخه به‌همراه دارد که معمولا از شهر‌های پاکدشت، محلات، سرپل‌ذهاب کرمانشاه، یزد، تبریز، شیراز، اصفهان، تهران و شهر‌های شمالی کشور می‌رسند.

ناگفته نماند طبق اطلاعاتی که آستان‌قدس ارائه کرده است، همراه این بار‌ها تعدادی از گل‌فروشان نیز می‌آیند تا در مشهد بخشی از کار گل‌آرایی را برعهده بگیرند. این فقط شمه‌ای از شمار عاشقانی است که تلاش می‌کنند به هر شیوه عرض بندگی کنند و در این میانه، فقط به خادم درگاه او بودن مفتخرند.

منبع: خراسان