معرفی «جنگ جهانی سوم» دلایلی خارج از فیلم داشت/ ملاحظات یک انتخاب

محمد حسینی منتقد سینما و عضو کمیته انتخاب نماینده سینمای ایران برای معرفی به آکادمی اسکار، که در جمع‌بندی نهایی خود فیلم سینمایی «جنگ جهانی سوم» به کارگردانی هومن سیدی را برگزیدند، در گفتگو با خبرنگار مهر درباره فرآیند طی شده برای رسیدن به این انتخاب توضیح داد: آنچه اعلام شده، نظر یک کمیته است و رسیدن به این گزینه هم دلایل متعددی داشته است. بخشی از آن به فهرست آثار برمی‌گردد که پنج گزینه نهایی آن در رسانه‌ها اعلام شد. همه این پنج فیلم هر کدام وجوه برجسته‌ای داشتند و همه آن‌ها از نظر ساخت، آثاری حرفه‌ای و قابل احترام بودند. چه بسا از نظر فنی برخی از این آثار بهتر از فیلمی باشند که ما به‌عنوان گزینه نهایی انتخاب کردیم، اما برخی مؤلفه‌های خارج از قاب سینما هم در فرآیند این تصمیم‌گیری تأثیرگذار است.

وی در تشریح این مؤلفه‌های خارج از فیلم توضیح داد: یکی از این مولفه‌ها تلاش تهیه‌کننده فیلم برای عرضه بهتر فیلمش در سطح جهانی و انتخاب پخش‌کننده بین‌المللی است. این به معنای آن نیست که یک فیلم صرفاً پخش‌کننده بین‌المللی هم داشته باشد، بلکه تهیه‌کننده باید تلاش کند در بهترین بزنگاه‌ها فیلم خود را در سطح جهانی عرضه کند.

"همه این پنج فیلم هر کدام وجوه برجسته‌ای داشتند و همه آن‌ها از نظر ساخت، آثاری حرفه‌ای و قابل احترام بودند"مانند اتفاقی که در جشنواره ونیز امسال رخ داد. ما معمولاً بخش جنبی جشنواره ونیز را جدی نمی‌گیریم اما نکته مهم جشنواره امسال این بود که استثنائاً در این دوره اعضای اصلی آکادمی اسکار در جشنواره ونیز حضور داشتند و آثار را دیدند و از این منظر حضور یک فیلم در این جشنواره یک فرصت طلایی بوده است.

فرصت طلایی «ونیز» برای «جنگ جهانی سوم»

حسینی ادامه داد: آثاری که در این جشنواره حضور داشتند، این فرصت را پیدا کردند تا یک سری از افراد حرفه‌ای به تماشای آن‌ها بنشینند. در میان این افراد حرفه‌ای، پخش‌کننده‌های درجه یک بین‌المللی هم حضور داشتند و به این واسطه حضور فیلم‌ها در این دوره از جشنواره، فرصت ویژه‌ای را برای آثار به‌وجود می‌آورد که می‌توان آن را محصول تلاش تهیه‌کننده دانست.

به قول شهید آوینی «مردم جهان فورد را می‌ستایند، به این دلیل که به‌شدت آمریکایی است و کوروساوا را به این دلیل می‌ستایند که به‌شدت ژاپنی است.» باور بنده این است که کارگردانی مانند دیوید لین هم به این دلیل ستایش می‌شود که به‌شدت انگلیسی است. ممکن است امثال ما با سیاست‌های پلید انگلیس زاویه داشته باشیم اما برای فیلمسازی که برای کشور خودش احترام قائل است، احترام قائلیم

این منتقد سینما همچنین تأکید کرد: هر پنج فیلمی که به فهرست نهایی نامزدهای ما راه پیدا کردند، وجه مشترک دیگری هم داشتند و آن اینکه همه آن‌ها خوانشی ایرانی از موضوعاتی که به آن پرداخته بودند، ارائه می‌کردند. ایرانی بودن این خوانش، برای ما بسیار حائز اهمیت بود.

به قول شهید آوینی «مردم جهان فورد را می‌ستایند، به این دلیل که به‌شدت آمریکایی است و کوروساوا را به این دلیل می‌ستایند که به‌شدت ژاپنی است.» باور بنده این است که کارگردانی مانند دیوید لین هم به این دلیل ستایش می‌شود که به‌شدت انگلیسی است. ممکن است امثال ما با سیاست‌های پلید انگلیس زاویه داشته باشیم اما برای فیلمسازی که برای کشور خودش احترام قائل است، احترام قائلیم و فیلم‌های او را هم با ذوق و شوق تماشا می‌کنیم. این نوع نگاه باعث می‌شود همه کشورهایی که نماینده‌ای را به آکادمی معرفی می‌کنند، انتخاب‌های‌شان انتخاب‌هایی ارگانیک و برآمده از خوانش و فرهنگ بومی‌شان باشد.

وی افزود: ممکن است سوژه‌ای که در یک اثر طرح می‌کنند، امری عمومی باشد اما برای ما مهم بود که خوانش فیلم، خوانشی ایرانی باشد. هر پنج اثر انتخاب شده در فهرست نهایی گزینه‌ها، این ویژگی را داشتند و از پنجره فرهنگ ما به موضوعات مختلف پرداخته بودند. برخی موضوعاتی بین‌المللی‌تر داشتند و برخی سوژه‌هایی انسانی.

"این به معنای آن نیست که یک فیلم صرفاً پخش‌کننده بین‌المللی هم داشته باشد، بلکه تهیه‌کننده باید تلاش کند در بهترین بزنگاه‌ها فیلم خود را در سطح جهانی عرضه کند"از این منظر آنچه در این شرایط باعث برتری «جنگ جهانی سوم» نسبت به دیگر آثار شد، بیشتر مرتبط با مسائل خارج از قاب سینما بود و مسائل مرتبط با پخش بین‌المللی بسیار در این انتخاب تأثیرگذار بود.

این منتقد سینما تأکید کرد: تولیدکنندگان فیلم‌های انقلاب و دفاع مقدس باید این مسئله را مدنظر داشته باشند که یک فیلم با اکران عمومی در سینماها، به پایان نمی‌رسد، بلکه درست از همین مرحله است که کار اصلی تهیه‌کننده آغاز می‌شود تا بتواند برای فیلم پخش بین‌المللی مناسبی را فراهم کند. در سینمای دفاع مقدس این مسئله به‌طور ویژه‌تری واجب و لازم است چراکه هزینه تولید در این سینما گران‌تر است و باید برای عرضه بین‌المللی آثار تلاش بیشتری داشته باشند. چرخه اکران داخلی معمولاً کفاف بازگشت سرمایه فیلم‌های دفاع‌مقدس را نمی‌دهد.

«برادران لیلا» و «شب‌، داخلی، دیوار» در فهرست اولیه ارشاد نبودند

حسینی درباره دو فیلم «برادران لیلا» ساخته سعید روستایی و «شب، داخلی، دیوار» به کارگردانی وحید جلیلوند و دلیل غیبت آن‌ها در فهرست گزینه‌های نهایی این کمیته هم توضیح داد: لیست اولیه‌ای از طرف وزارت ارشاد در اختیار کمیته معرفی نماینده سینمای ایران به آکادمی اسکار قرار گرفت که نام این دو فیلم از ابتدا در آن فهرست وجود نداشت چراکه پروانه نمایش نداشتند. مضاف‌بر این آکادمی اسکار این شرط را دارد که اگر فیلمی به نمایندگی از یک کشور معرفی می‌شود، حداقل باید برای یک هفته در کشور مربوطه اکران شده باشد. فیلم «جنگ جهانی سوم» در حال حاضر پروانه نمایش خود را دریافت کرده و آماده اکران است اما دو فیلم دیگری که نام بردید هنوز پروانه نمایش دریافت نکرده‌اند و به همین دلیل در فهرست اولیه ارشاد نام‌شان وجود نداشت.

«موقعیت مهدی» و «بدون قرار قبلی» چرا معرفی نشدند؟

این عضو کمیته انتخاب نماینده سینمای ایران برای معرفی به آکادمی اسکار، درباره وضعیت دو فیلم «موقعیت مهدی» و «بدون قرار قبلی» که به نظر می‌رسید از نظر محتوایی بیش از «جنگ جهانی سوم» مورد وثوق مدیران سینمایی باشد هم توضیح داد: من ترجیح می‌دهم در این زمینه نظر و سلیقه شخصی خودم را نگویم و از نظر شورایی هم آنچه باعث فیلم «جنگ جهانی سوم» به‌عنوان گزینه نهایی انتخاب شد را عرض کردم.

بخشی از این موارد مربوط به قابلیت‌های خود فیلم می‌شود، بخش دیگری از آن به فرآیند عرضه بین‌المللی فیلم‌ها مربوط می‌شود. عرضه مناسب بین‌المللی، لااقل امید راه‌یابی فیلم به فهرست اولیه نامزدهای بخش بین‌الملل اسکار را افزایش می‌دهد، دو اثری که به آن اشاره کردید در این زمینه با مشکلاتی مواجه بودند. «بدون قرار قبلی» تنها در جشنواره مسکو موردتوجه قرار گرفت که همین جشنواره هم در وضعیت تحریمی قرار دارد و این مسئله می‌توانست تبدیل به مشکل مضاعف شود.

ما به‌صورت عمومی گفتگوهایی را با آقای خزاعی داشتیم اما اینگونه نبود که بخواهند نظری را به جمع اعضای کمیته تحمیل کنند. آقای خزاعی در مرحله انتخاب اعضای کمیته نظر داده‌اند اما درباره نظر نهایی این کمیته هیچ نظری ندادند و این رویکردی حرفه‌ای بود

حسینی درباره دیدار اعضای کمیته انتخاب با محمد خزاعی رئیس سازمان سینمایی و اینکه او چه نکات و ملاحظاتی را به اعضای این کمیته متذکر شده است هم تأکید کرد: آقای خزاعی به نظر اعضای کمیته احترام گذاشتند و خیلی حرفه‌ای برخورد کردند. ما به‌صورت عمومی گفتگوهایی را با آقای خزاعی داشتیم اما اینگونه نبود که بخواهند نظری را به جمع اعضای کمیته تحمیل کنند.

"ممکن است امثال ما با سیاست‌های پلید انگلیس زاویه داشته باشیم اما برای فیلمسازی که برای کشور خودش احترام قائل است، احترام قائلیم و فیلم‌های او را هم با ذوق و شوق تماشا می‌کنیم"آقای خزاعی در مرحله انتخاب اعضای کمیته نظر داده‌اند اما درباره نظر نهایی این کمیته هیچ نظری ندادند و این رویکردی حرفه‌ای بود.

این منتقد سینما درباره راه‌یابی «پسر دلفینی» به‌عنوان یک انیمیشن سینمایی به فهرست گزینه‌های نهایی نمایندگی سینمای ایران در اسکار هم توضیح داد: در سال‌های اخیر یکی از مهمترین نقاط عطف سینمای ایران، رشد انیمیشن‌سازی ما بوده که این فرآیند به‌شدت قابل احترام است. ما در انیمیشن‌سازی خیلی جلوتر از سینمای‌مان حرکت کرده‌ایم و در حال رسیدن به استانداردهای سطح یک جهانی هستیم. آنچه ما با بضاعت اندک خود از نظر بودجه و هزینه در حال انجام آن هستیم، حیرت‌انگیز است و باید به فعالان این حوزه دستمریزاد گفت. معتقدم تا دو سال دیگر، انیمیشن ایران خیلی جلوتر از سینما ایران در جهان مطرح خواهد بود. مگر اینکه کم‌توجهی مسئولان منجر به مهاجرت استعدادهای ما در این حوزه شود.

وی افزود: با پیش‌تر تجربه معرفی فیلم مستند به آکادمی اسکار را داشته‌ایم اما هنوز فیلم انیمیشن معرفی نکرده‌ایم.

تا جایی هم که اطلاع دارم این اتفاق از سوی دیگر کشورها هم رخ نداده است. انیمیشن‌ها معمولاً در جشن اسکار، در بخش جداگانه‌ای مورد ارزیابی و داوری قرار می‌گیرند که غول‌های انیمیشن‌سازی دنیا در آن حضور دارند و دیگر کشورها جرأت ورود به عرصه رقابت با آن‌ها را ندارند. «پسر دلفینی» اما چنان کیفیتی دارد که به ما این جسارت را داد تا لااقل درباره امکان معرفی آن فکر و صحبت کنیم.

این منتقد سینما در پایان درباره نظر شخصی خود درباره ظرفیت‌های فیلم «جنگ جهانی سوم» برای توفیق در مراسم اسکار هم گفت: فیلم حتماً باید دیده شود. از نظر تکنیکی و کارگردانی این فیلم، اثر خوش ساختی است. تدوین بسیار درخشان و فیلمبرداری خیلی‌خیلی خوبی دارد.

بازی محسن تنابنده هم در این فیلم قابل ملاحظه است.