آیا بیش از یک واکسن کرونا در راه است؟

بی بی سی فارسی

بی بی سی فارسی - ۱ آذر ۱۳۹۹

جیمز گالاهر
گزارشگر علوم و بهداشت بی‌بی‌سی

۲۹ آبان ۱۳۹۹ - ۱۹ نوامبر ۲۰۲۰

منبع تصویر،

Getty Images

در طی دو هفته گذشته شرکت‌های فایزر و بیوان‌تک و مدرنا اعلام کردند که آزمایش واکسن های ضد کرونای آنان بسیار موفقیت آمیز بوده است.

واکسن های دیگری هم در مرحله تولید است و سومین آزمایش مهم - توسط کارخانه بلژیکی جّنسِن ، در بریتانیا صورت می گیرد.

دلیل احتیاج به واکسن

برای این که زندگی به روال عادی گذشته بازگردد، به واکسن احتیاج داریم. حتی در حال حاضر اکثریت قابل توجه مردم هنوز در برابر عفونت ویروس کرونا، آسیب پذیرند و تنها محدودیت هایی که اعمال می شود سبب شده از مرگ عده بیشتری جلوگیری شود.

ولی واکسن به بدن ما یاد می دهد که با عفونت بجنگد. واکسن نه تنها مانع از مبتلا شدن به ویروس می شود، سبب می شود که شمار کمتری از مردم در اثر ویروس کرونا جان خود را از دست بدهند.

واکسن کرونا؛ از سیر تا پیاز
دالی پارتن چه نقشی در مبارزه با کووید-۱۹ و ساخت واکسن دارد؟
تولید کننده واکسن کرونا: زمستان آینده زندگی به روال عادی باز می‌گردد
آینده کرونا؛ سیر همه‌گیری و سناریوهای احتمالی

دستیابی به یک واکسن همراه با معالجه بهتر، در حقیقت استراتژی مقابله با ویروس کرونا است.

کدام واکسن ها ممکن است جواب بدهد؟

شرکت داروسازی فایزر و بیوانتک، اولین شرکت داروسازی است که اطلاعاتش در باره مراحل اولیه آزمایش واکسن را منتشر کرد.

این داده ها نشان می دهد که واکسن مورد بحث می تواند بیش از ۹۰ درصد مردم را از ابتلا به ویروس کووید-۱۹ مصون نگه دارد.

این واکسن روی ۴۳ هزار نفر آزمایش شد و باعث نگرانی از لحاظ سلامت و ایمنی نشد.

شرکت داروسازی مدرنا، آزمایش واکسن را روی ۳۰ هزار نفر در آمریکا شروع کرد. در این آزمایش به نیمی از شرکت کنندگان به جای واکسن حقیقی، دارونما تزریق شده بود.

به گفته این شرکت، واکسن هایش به ۹۴ و نیم درصد مردم مصونیت می دهد. تنها پنج نفر از ۹۵ نفری که در اولین آزمایش شرکت کرده بودند و واکسن واقعی به آنان تزریق شده بود، به ویروس کرونا مبتلا شده بودند.

گروهی هم که روی واکسن کرونا در دانشگاه آکسفورد کار می کند، اعلام کرده که واکسن ساخت این دانشگاه واکنش ایمنی امیدوارکننده ای را در افراد مسن ایجاد کرده است.

در همین حال اطلاعات امیدوارکننده ای هم در باره یک واکسن ساخت روسیه به نام اسپوتنیک وی، انتشار یافته.

پژوهشگران روسیه گزارش داده اند که بر اساس نتایج موقت مرحله سوم یک آزمایش، در مرحله ای که شرکت فایزر به نتیجه رسیده بود، آزمایش آنان نیز ۹۲ درصد موفقیت آمیز بوده.

چه واکسن های دیگری در حال تولید است؟

انتظار می رود در طی هفته ها و ماه های آینده نتایج تحقیقات گروه های دیگری هم که در مرحله پیشرفته آزمایش واکسن هستند، اعلام شود.

برنامه انتخاب ۶ هزار نفر از سراسر بریتانیا برای شرکت در آزمایش شرکت داروسازی بلژیکی جَنسِن، شروع شده.

"در این آزمایش به نیمی از شرکت کنندگان به جای واکسن حقیقی، دارونما تزریق شده بود.به گفته این شرکت، واکسن هایش به ۹۴ و نیم درصد مردم مصونیت می دهد"سایر کشورها هم به تلاش هایی که برای رساندن شمار داوطلبان به ۳۰ هزار نفر صورت می گیرد، خواهند پیوست.

شرکت جنسن، هم اکنون یک برنامه واکسن آزمایشی خود در ابعاد وسیع را انجام داده که در آن داوطلبان یک دُوز تزریق واکسن را داشته اند. این آزمایش نشان خواهد داد که آیا دو نوبت تزریق مصونیت قوی تر و طولانی تری می دهد یا نه.

چندین واکسن دیگر هم در مرحله آزمایش نهایی هستند از جمله آزمایش انستیتوی تولیدات بیولوژیکی و سینو فارم، در چین و انستیتوی تحقیقاتی گامالیا در روسیه.

ولی آزمایشی که در برزیل برای دارویی که شرکت چینی سینواک تولید کرده بود، انجام می گرفت پس از آنچه "یک حادثه ناگوار شدید" توصیف شد - که احتمال می‌رود مرگ یک داوطلب باشد - به حالت تعلیق درآمد.

واکسن های در دست تولید تا چه اندازه متفاوتند؟

هدف واکسن این است که قسمت هایی از یک ویروس را بدون زیان به سیستم ایمنی بدن برساند تا سیستم این ویروس را شناسایی کرده و یاد بگیرد چطور با آن بجنگد. در روش آزمایشی، برای آموزش سیستم مصونیت، بخشی از کُد ژنتیک ویروس را وارد بدن می کنند.

ولی واکسن جنسن، در عوض از یک ویروس معمولی سرماخوردگی استفاده می کند که به طور ژنتیک تغییر داده شده تا زیان بخش نبوده و در سطح مولکولی بیشتر شبیه ویروس کرونا باشد. به این ترتیب سیستم ایمنی بدن یاد می گیرد که ویروس کرونا را شناخته و با آن بجنگد.

واکسن های آکسفورد و روسیه هم به طور مشابه، ویروس بدون ضرری را که شمپانزه ها را دچار عفونت می کند، گرفته و از نظر ژنتیک آن را تغییر می دهند تا به ویروس کرونا شباهت پیدا کند.

در دو نوع واکسن ساخت چین از ویروس اصلی که دستکاری و ناتوان شده، تا موجب عفونت نشود، استفاده می شود.

دانستن این که کدام روش بهترین نتیجه را خواهد داشت، حیاتی است.

ممکن است به چالش کشیدن آزمایش هایی که در جریان آن اشخاص را عمدا آلوده می کنند، جوابگوی این پرسش باشد.

چه موقعی واکسن در دسترس مردم خواهد بود؟

شرکت داروسازی فایزر قادر خواهد بود تا پایان سال جاری میلادی، ۵۰ میلیون دوز واکسن و تا پایان سال ۲۰۲۱ یک میلیارد و ۳۰۰ میلیون دوز واکسن را در اختیار مردم در سراسر جهان بگذارد.

تا پایان سال ۲۰۲۰ بریتانیا ۱۰ میلیون دوز واکسن دریافت خواهد کرد و این کشور هم اکنون ۳۰ میلیون دوز دیگر را سفارش داده.

آسترا زنکا/ آکسفورد، موافقت کرده در صورتی که موفقیت واکسن ثابت شود، ۱۰۰ میلیون دوز واکسن خود را در اختیار بریتانیا بگذارد و احتمالا دو میلیارد دوز دیگر را به سراسر جهان بفرستد.

مت هنکاک، وزیر بهداشت بریتانیا گفته است بریتانیا برای خرید ۵ میلیون دوز از واکسن مدرنا، که بهار آینده تحویل داده می شود به یک "توافق مقدماتی" رسیده است.

حق تقدم برای دریافت واکسن با چه کسانی است؟

حق تقدم بستگی دارد به این که وقتی واکسن فراهم می شود، ویروس کرونا در کجا در حال گسترش است و واکسن روی چه گروهی موثرتر است.

ساکنان خانه های سالمندان و کارکنان این مراکز در رأس فهرست قرار دارند و پس از آن نوبت به کارمندان بخش بهداشت مانند کارکنان بیمارستان ها و نیز افراد بالای ۸۰ سال می‌رسد.

بالاترین عامل خطر برای کووید-۱۹ سن است.

چه اقداماتی باید صورت گیرد؟

آزمایش ها باید نشان دهد که واکسن بی خطر است
آزمایش های بالینی باید نشان دهد که واکسن ها مانع از بیمار شدن افراد می شود یا حد اقل تعداد مرگ و میر را کاهش می دهد
برای بالقوه میلیاردها دوز، لازم است تولید واکسن در حجم بسیار زیادی صورت گیرد
قبل از تجویز واکسن باید مسئولین ذیربط آن را تایید کنند

برای جلوگیری از گسترش سریع ویروس باید ۶۰ تا ۷۰ درصد کل جمعیت دنیا مصونیت داشته باشند (مصونیت گله ای) -حتی اگر واکسن موثر واقع شود احتمال گسترش بیماری وجود دارد.

آیا واکسن به تمام افراد مصونیت می دهد؟

واکنش اشخاص نسبت به مصونیت متفاوت است.

تجربه نشان می دهد که هر نوع واکسنی در افراد سالخورده کمتر موثر است زیرا همانطور که در واکسن سرماخوردگی سالانه مشاهده می شود سیستم مصونیت سالمندان به خوبی جوانان پاسخ نمی دهد.

ممکن است با دادن چند دوز یا همراه کردن واکسن با یک ماده شیمیایی که سیستم ایمنی بدن را تقویت می کند، بتوان این مشکل را برطرف کرد.