چرا واکسن نمی‌زنند؟

آفتاب‌‌نیوز :

جمعیت واکسن نزده‌ها در ۷ استان تقریبا ۳ میلیون و ۵۰۰ هزار نفر برآورد می‌شود و شاید تنها ۳ تا ۴ درصد آنها را مخالفان واکسن‌ تشکیل بدهند که تحت هیچ شرایطی حاضر به تزریق نباشند، اما دو گروه دیگر یعنی واکسن‌گریزها و واکسن‌هراس‌ها کسانی‌اند که به گفته مسئولان تحت تاثیر همین عوامل دچار تردید شده‌اند. مخالفان واکسن در گفت‌وگو با همشهری دلایل واکسن‌نزدنشان را مطرح کردند. آنها اعلام کردند، به واکسن اعتقادی ندارند، یا از نتیجه تحقیقات و عوارض واکسن‌ها اطمینان ندارند، یا به توصیه پزشک‌شان، حاضر به تزریق واکسن نیستند. گروهی هم که تابع طب سنتی‌اند، تاکید کردند که هیچ وقت از دارو استفاده نکرده‌اند و حالا هم زیربار تزریق واکسن نمی‌روند. مسئولان نظام سلامت اما معتقدند که با اطلاع‌رسانی درست باید این گروه‌های واکسن نزده‌ برای تزریق واکسن ترغیب شوند.

قم رکورددار واکسن‌نزدن

صرف‌نظر از تفاوت جمعیت‌های استانی، قم کمترین میزان پوشش واکسیناسیون در کشور را دارد؛ به‌طوری‌که حدود یک‌سوم جمعیت هدف این استان هنوز برای تزریق یک دوز واکسن مراجعه نکرده‌اند.

"آنها اعلام کردند، به واکسن اعتقادی ندارند، یا از نتیجه تحقیقات و عوارض واکسن‌ها اطمینان ندارند، یا به توصیه پزشک‌شان، حاضر به تزریق واکسن نیستند"پیش از این احسان شریفی‌پور، معاون تحقیقات و فناوری دانشگاه علوم پزشکی قم گفته بود ۹۰درصد افرادی که در بیمارستان‌های این استان بستری‌ می‌شوند یا فوت می‌کنند، واکسن نزده‌اند. حالا محمدرضا قدیر، رئیس بهداشت دانشگاه علوم پزشکی قم درباره این موضوع به همشهری می‌گوید: «پوشش واکسیناسیون در این استان به‌دلیل تبلیغات شدید و گروه‌های ضدواکسن کم است. البته بافت قم ویژه است و قومیت‌ها و ملیت‌های مختلف در این استان زندگی می‌کنند. این تنوع قومیت‌ها، تنوع تفکر و وجود انواع گروه‌ها همراه طیف‌های ضدواکسن باعث شده که ۲۰ تا ۲۵درصد مردم استان در تزریق واکسن دچار تردید شوند. اکنون ۷۰درصد مردم استان دوز اول را تزریق کرده‌اند و بیش از ۵۰درصد هر دو دوز را زده‌اند.

پوشش واکسیناسیون به آرامی در حال افزایش است، اما چند عامل منجر به کندی این روند شده است. در استان ۲ گروه ضدواکسن هستند؛ بخشی از آنها ۳ تا ۴درصد جامعه قم را تشکیل می‌دهند اما با وجود همین تعداد کم، توانسته‌اند در میان مردم برای تزریق واکسن تردید ایجاد کنند. بخش دیگر معاندان واکسن‌اند که ساکن کشور نیستند و در فضای مجازی به‌شدت علیه واکسن‌ها فعالیت می‌کنند. عمده اقدامات این واکسن‌ستیزها ایجاد رعب‌و وحشت در فضای مجازی است و با ساخت ویدئوهای جعلی درباره عوارض واکسن، مردم را فریب داده‌اند.» به‌گفته او، تلاش این است تا با استفاده از روش‌های مختلف مثل آموزش چهره‌به‌چهره، فعالیت و اطلاع‌رسانی درست در شبکه‌های اجتماعی، بسیج محلات و مساجد همچنین استفاده از ظرفیت ائمه‌جمعه و جماعت، مردم برای تزریق واکسن تشویق شوند. او در پاسخ به این سؤال که آیا با وجود تبلیغات شدید علیه واکسن‌ها، پروتکل‌ها هم در این استان نادیده گرفته می‌شود؟ توضیح می‌دهد: «میزان رعایت پروتکل‌ها در استان چندان بد نیست و در پوشش ماسک و فاصله‌گذاری فیزیکی از متوسط کشوری بالاتر است.»

براساس آخرین آمارها، سهم خوزستان در نزدن واکسن، ۲۲درصد است.

"گروهی هم که تابع طب سنتی‌اند، تاکید کردند که هیچ وقت از دارو استفاده نکرده‌اند و حالا هم زیربار تزریق واکسن نمی‌روند"حالا محمد علوی، معاون بهداشت دانشگاه جندی‌شاپور اهواز تأکید می‌کند استان‌هایی با پوشش کمتر واکسیناسیون ازجمله البرز، بوشهر، خوزستان، سیستان و بلوچستان، قم، کردستان و کرمان به‌دلیل ویژگی‌های خاص فرهنگی و اجتماعی با این وضعیت روبه‌رو هستند و گروه‌های واکسن‌نزده‌ در این مناطق باعث افت واکسیناسیون در این مناطق نسبت به دیگر نقاط کشور شده‌اند: «در برخی از استان‌ها مردم اعتقاد جدی به طب سنتی دارند و در برخی مناطق ویژگی‌های قومیتی منجر به کاهش استقبال از واکسن شده است.» او البته وضعیت خوزستان را به‌صورت تفکیکی در برخی شهرها مناسب می‌داند و می‌گوید: «در برخی شهرها ازجمله بهبهان، دهدز (دزپارت) و اهواز با ۳۰درصد جمعیت استان، پوشش واکسیناسیون بالاتر از بسیاری استان‌های کشور است. اما از سوی دیگر در برخی شهرها ازجمله شادگان، دشت آزادگان و هویزه به‌عنوان یک منطقه مرزی، متوسط واکسیناسیون حتی از متوسط تزریق در خود استان هم کمتر است.»

این مسئول درباره رقم‌خوردن پوشش کم واکسیناسیون، به دلایل مختلفی اشاره می‌کند و می‌گوید: «عمده آنها همان ویژگی‌های قومیتی، فرهنگی و اجتماعی و همچنین باورهای نادرست در برخی از این مناطق است. به‌علاوه اینکه تبلیغات منفی از سوی واکسن‌ستیزان هم باعث واکسن‌هراسی در مردم شده است. یک دلیل دیگر هم صعب‌العبور بودن برخی از این مناطق ازجمله اندیکاست که اخیرا هم شاهد وقوع یک زلزله در آنجا بودیم. در برخی مناطق هم‌مرز با استان‌های لرستان، چهارمحال و بختیاری و کهگیلویه و بویراحمد عشایر برون‌کوچ و درون‌کوچ در تردد هستند که گاهی این تصور ایجاد می‌شود که واکسیناسیون این افراد در زمان ییلاق از سوی استان‌های همسایه انجام شده باشد اما در برگشت و قشلاق مشخص می‌شود که واکسن نزده‌اند.

البته درباره مناطق صعب‌العبور تیم‌های سیار وظیفه واکسیناسیون مردم ساکن در این مناطق را برعهده دارند اما در برخی مناطق جاده‌های مواصلاتی کمتری هم وجود دارد و تیم سیار برای واکسیناسیون ۲خانوار ساکن در سیاه‌چادرها باید بیش از ۲ساعت سفر داشته باشد.»
علوی در پاسخ به این سؤال که چه اقداماتی باید درباره کسانی که تاکنون برای واکسیناسیون مراجعه نکرده‌اند، انجام شود، توضیح می‌دهد: «این افراد به ۳دسته تقسیم می‌شوند، گروه اول واکسن‌ستیزها هستند که باید به‌صورت قانونی با آنها برخورد شود. گروه دوم، واکسن‌گریزها هستند که به‌دلیل اعتقادات، باورهای نادرست و ضعف دانش نسبت به تزریق واکسن تردید دارند. سومین گروه واکسن‌هراس‌ها هستند که به‌دلیل ترس مراجعه نمی‌کنند. این افراد هم با مشاوره برای تزریق واکسن مشکلات‌شان برای تزریق حل می‌شود.»

مسئولان دست از تناقض‌گویی بردارند

حمید سوری، اپیدمیولوژیست تابستان امسال همزمان با شیوع گسترده بیماری در سیستان و بلوچستان به‌عنوان نماینده ویژه وزیر دولت دوازدهم به این منطقه اعزام شد و به‌گفته او، واکسیناسیون گسترده یکی از بهترین‌ راهکارها برای کاهش بیماری در این منطقه بود. او حالا درباره اقداماتی که باید در برخی استان‌ها برای افزایش پوشش واکسیناسیون انجام داد، به همشهری توضیحاتی می‌دهد.

"پیش از این احسان شریفی‌پور، معاون تحقیقات و فناوری دانشگاه علوم پزشکی قم گفته بود ۹۰درصد افرادی که در بیمارستان‌های این استان بستری‌ می‌شوند یا فوت می‌کنند، واکسن نزده‌اند"به‌گفته او، باید باورها و آگاهی‌ مردم با شفاف‌سازی و اطلاع‌رسانی و آموزش اصلاح شود. البته در برخی مناطق محل زندگی مردم با مرکز واکسیناسیون فاصله دارد و تردد برای واکسیناسیون به‌راحتی انجام شدنی نیست. این مسئله به‌ویژه در استان سیستان و بلوچستان به‌دلیل جمعیت پایین و فاصله‌های دور در برخی روستاها دیده می‌شد. بر این اساس باید تیم‌های سیار فعال‌تر شوند و با پیگیری افراد جامانده آنها را واکسینه کنند. به‌گفته سوری، هیچ کشوری هنوز نتوانسته به پوشش ۱۰۰درصدی واکسیناسیون برسد، اما تمام اقدامات برای نزدیک شدن به این عدد است: «آنها با اقدامات سلبی و محدودیت‌های اجتماعی افراد را مجاب به تزریق واکسن کرده‌اند.

در برخی موارد نمی‌توان این قوانین را پیاده کرد؛ ازجمله ممنوع‌کردن کودکان از ورود به مدرسه، اما در سایر اماکن فرهنگی و ورزشی می‌توان افراد واکسینه‌نشده را راه نداد. جامعه باید به سمت واکسیناسیون هدایت شود؛ چراکه با وجود واریانت‌های جدید پوشش کامل واکسیناسیون که در گذشته ۶۰تا ۶۵درصد عنوان می‌شد باید افزایش پیدا کند و ۸۵درصد شود.» به‌گفته سوری حتی تزریق‌نشدن واکسن برای ۲۰درصد جامعه هدف هم می‌تواند منجر به افزایش بیماری و مرگ در جامعه شود؛ به‌ویژه برای گروه‌های پرخطر مثل سالمندان و افرادی که بیماری زمینه‌ای دارند. سوری می‌گوید: «برای اینکه جامعه بتواند این نقدها و تردیدها را مدیریت کند، چند مسئله باید مورد توجه قرار بگیرد؛ اول باید اطلاع‌رسانی درست و شفافی از سوی مسئولان انجام شود، دوم پرهیز از تناقض‌گویی مسئولان است. نباید انتظارات واهی را در جامعه رواج دهیم که مثلا پوشش چنددرصدی منجر به پایان کروناست. مسئله دیگر هم این است که نظام مراقبت از واکسیناسیون عمومی در کشور باید اصلاح شود.

"حالا محمدرضا قدیر، رئیس بهداشت دانشگاه علوم پزشکی قم درباره این موضوع به همشهری می‌گوید: «پوشش واکسیناسیون در این استان به‌دلیل تبلیغات شدید و گروه‌های ضدواکسن کم است"به این صورت که برای ثبت عوارض واکسن نباید به شکل انفعالی عمل کرد و منتظر گزارش از مردم بود، بلکه باید سیستم بهداشتی عوارض احتمالی آن را پیگیری و ثبت کند و اینطور می‌توان تصویر روشن‌تر و شفاف‌تری از عوارض واکسن‌ها به مردم عرضه کرد تا آنها دچار تناقض نشوند.»

ادعای مخالفان واکسن، پاسخ متخصصان

محمدرضا قدیر- رئیس دانشگاه علوم پزشکی قم، حمید سوری - اپیدمیولوژیست، سیدمحمد علوی - معاون بهداشت دانشگاه جندی‌شاپور، احسان شریفی‌پور - معاون تحقیقات و فناوری دانشگاه علوم پزشکی قم، سیداحمد طباطبایی -‌ عضو کمیته علمی کشوری کنترل و مقابله با ویروس کووید- ۱۹، علی شریفی زارچی -رئیس مرکز مدیریت آمار و فناوری اطلاعات وزارت بهداشت در گفت و گو با همشهری به دلایل واکسن نزدن مخالفان، پاسخ داده‌اند.

از ساختار واکسن‌ها خبر نداریم پس واکسن نمی‌زنیم

طباطبایی: بخش قابل توجهی از جمعیت دنیا همان واکسنی را تزریق کرده‌اند که در کشور ما تزریق شده به ویژه این که بسیاری از کشورها هم این واکسن‌ها را تایید کرده‌اند. این بی‌اعتمادی‌ها بیشتر تحت تاثیر فضای مجازی ایجاد شده است.

اعتقادی به تزریق واکسن نداریم

قدیر: مراجع دینی، مراجع علمی و حتی مقام معظم رهبری واکسن تزریق کرده‌اند، چرا که واکسن‌ها تنها راه کنترل پاندمی همراه با رعایت پروتکل‌های بهداشتی به شمار می‌روند. بنابراین نمی‌توان چنین ادعایی را قبول کرد.

نتایج تزریق واکسن‌ها و عوارض آنها به صورت شفاف منتشر نشده، تا انتشار این مطالعات صبر می‌کنیم

شریفی‌پور: در واکسن‌ها تکنولوژی‌های مختلفی استفاده شده و زمان بیشتری لازم است تا تاثیر دقیق واکسن‌ها برای افراد را مشخص کنیم. بنابراین نمی‌توان منتظر عوارض و نتایج تزریق ماند. چرا که زمان بسیار طولانی‌ می‌طلبد.

در صورت تزریق واکسن، باز هم باید پروتکل‌های بهداشتی را رعایت کرد

سوری: واکسن‌ها مانع بیمارشدن نیستند اما شدت ابتلا برای بستری و مرگ را کم می‌کنند.

واکسن کمک می‌کند تا آمار مرگ و بستری‌ها کم شود. نتایج تحقیق پژوهشگران دانشگاه صنعتی خواجه نصیر نشان می‌دهد در صورتی که قبل از پیک‌پنجم واکسیناسیون با نرخ ۸۰ درصدی و رعایت پروتکل‌های بهداشتی در کشور صورت می‌گرفت، شاهد مرگ و میر روزانه کمتر از ۲۰ نفر و مبتلایان روزانه کمتر از ۲ هزار نفر بودیم.

کرونا، ساخته چین است، هیچ راه قطعی برای درمان آن نیست، پس زدن واکسن هم تاثیری ندارد

طباطبایی: کسی نتوانسته این ادعا را ثابت کند، این مسائل تنها در فضای مجازی بدون سند علمی مطرح می‌شود. اگر کشورها قادر به اثبات این مساله بودند یقینا شاهد اتفاقات دیگری بودیم.

پزشک معتمدمان اعلام کرده که واکسن نزنید، ما هم خانوادگی تمایلی به تزریق واکسن نداریم

سوری: توصیه به واکسن زدن و نزدن باید از سوی افرادی انجام شود که تبحر و دانش به روز و کافی داشته باشند، الزاما تمام افرادی که دارای مدرک پزشکی هستند،نمی‌توانند درباره واکسیناسیون اظهارنظر کنند.

اگر چند ماه دیگر عوارض واکسن‌ها مشخص شود، آیا وزارت بهداشت جوابگوی به خطر افتادن سلامتی ما خواهد بود؟

قدیر: در حال حاضر تزریق واکسن اختیاری است، کاری که در حال انجام است، قانع کردن مردم برای تزریق واکسن است، و هر کس در قبال واکسنی که تزریق می‌کند مسئولیت دارد. اما این نکته هم مهم است که کامل نشدن پوشش واکسیناسیون یعنی تداوم چرخه انتقال ویروس و بیماری.
برخی فیلم‌های منتشره نشان می‌دهد که بعضی‌ها پس از تزریق واکسن دچار عوارض بدی شده‌اند.

علوی: واکسن مثل هر محصول دیگری عوارضی دارد؛ مثل سردرد، درد عضلانی، درد در ناحیه تزریق، تب، قرمزی و تورم. هر چیزی که مواد شیمی و بیولوژیکی داشته باشد می‌تواند عوارضی داشته باشد اما در مقابل فوایدی که دارد قابل محاسبه نیست.

ما هیچ‌وقت دارو مصرف نکردیم.

"البته بافت قم ویژه است و قومیت‌ها و ملیت‌های مختلف در این استان زندگی می‌کنند"پدرم از همان ابتدا با طب سنتی و داروهای گیاهی از ما مراقبت کرده است

علوی: ثابت شده طب سنتی به عنوان طب مکمل مطرح است و طب اصلی به شمار نمی‌رود. برخی بیماری‌ها را نمی‌توان با طب سنتی درمان کرد.

تزریق واکسن کرونا، منجر به ناباروری می‌شود

شریفی‌پور: این ادعا خنده‌دار است و هیچ سند علمی برای آن وجود ندارد. هر دارویی عوارضی دارد و قطعا عوارضی برای واکسیناسیون گزارش شده که افراد می‌توانند آن را به شماره‌های درج شده در زیر کارت واکسیناسیون اطلاع دهند، اما این عوارض جدی نیست.

واکسن‌ها باعث ایجاد جهش‌های جدید کرونا هستند

شریفی زارچی: افزایش موارد ابتلا با سویه جدید با نام اُمیکرون از آفریقای جنوبی در حالی شایع شده که تنها ۲۳ درصد از جمعیت این کشور دو نوبت واکسن را دریافت کرده‌اند. در حال حاضر ۴۳ درصد از جمعیت جهان دو نوبت واکسن دریافت کرده‌اند و با این حساب، نرخ واکسیناسیون آفریقای جنوبی تقریبا نصف آمار کل جهان است. بنابراین جهش در جایی شروع شد که کمترین واکسیناسیون را داشت.

واکسن زده‌ها هم دوباره مبتلا می‌شوند پس چرا باید واکسینه شد؟

شریفی زارچی: واکسن نمی‌تواند از ابتلا یا مرگ به صورت ۱۰۰ درصد جلوگیری کند، اما از سرعت انتشار ویروس می‌کاهد و احتمال مرگ مبتلایان را کاهش می‌دهد.

واکسن‌ اجباری، تعرض به حقوق اجتماعی افراد است

شریفی زارچی: دریافت نکردن واکسن تنها خودمان را در معرض خطر قرار نمی‌دهد، بلکه با قرار گرفتن در زنجیره انتقال، تمام نزدیکان و عزیزانمان، حتی افرادی که واکسن زده‌اند، را با خطر بیشتری مواجه می‌کنیم.

نگران تزریق واکسن به فرزندانمان هستیم

طباطبایی: تزریق واکسن برای کودکان ۱۲ تا ۱۸ سال در ایران تایید شده و در جهان هم کودکان بالای ۳ سال را واکسینه می‌کنند.

میزان مرگ و میر حتی در گروه‌های سنی کمتر با وجود تزریق واکسن کاهش داشته است. سال‌هاست که خانواده‌ها برای فرزندانشان واکسن‌های متفاوت تزریق می‌کنند و کرونا هم متفاوت از واکسن‌های قبلی نیست.