نگاه نوی هنر قدیمی ارغوان بافی

ارغوان‌بافی یا لود‌ه‌بافی از صنایع دستی نجف آباد است که به نام هنرمندان این شهر پنج سال پیش در فهرست میراث فرهنگی ناملموس به ثبت رسید.

ارغوان بافی با در هم تنیدن تار و پودوار چهار ترکه (شاخه‌های منعطف و یکساله درختچه ارغوان) شروع می‌شود و پس از آن چهار ترکه دیگر به صورت متقاطع روی ردیف اول قرار می‌گیردو شکل اولیه بافت حاصل می‌شود؛ مقطع بافته ارغوان که شکل گرفت، با اضافه یا کم کردن رج‌ها، بافته‌های ریز و درشت شکل می‌گیرد. البته در جمع آوری شاخه‌های جوان درختچه ارغوان هم باید مهارت بالایی داشته باشند، چون اگر مرتکب اشتباه شوند، درختچه ارغوان تا سال بعد خشک می‌شود.

ارغوان، درختچه مناطق گرمسیری و خاک‌های آهکی

ارغوان بافی از هنر‌های قدیمی نجف‌آبادیهاست که درگذشته به آن لو گفته می‌شده و بعد‌ها به هنر لوده‌بافی مشهور شده. این را صادق فاتح از هنرمندان ارغوان بافی می‌گوید و اضافه می‌کند: لوده سبدی به شکل یو بوده که برای حمل میوه‌هایی مانند انار و انگور روی الاغ می‌گذاشتند.

او افزود: درختچه ارغوان که چوب آن برای ارغوان بافی استفاده می‌شود، در مناطق گرمسیری و مناطقی که خاک آهکی دارند مثل اصفهان و نجف آباد رشد می‌کند؛ گل‌های ریز صورتی و برگ‌های ریز شبیه قلب دارد.

این هنرمند ارغوان بافی ادامه داد: اوایل فصل پاییز، درختچه ارغوان را به اصطلاح "کف‌بر" و شاخه‌های یکساله آن را کاملا جدا و برای ارغوان بافی تا یک سال آینده نگهداری می‌کنند.

به گفته فاتح، برخی از این شاخه‌های یکساله را در گرمخانه نگهداری می‌کنند و با دادن رطوبت به آن‌ها سعی می‌کنند مانع خشک شدنشان شوند، اما در برخی از بافت‌ها از شاخه تازه استفاده می‌کنند.

ارغوان بافی، هنری قدیمی که به روز شده

او که۲۰ سالی می‌شود به ارغوان‌بافی روی آورده، این هنر را از برادرش آموخته و البته دوره‌های صنایع دستی را هم برای گرفتن مجوز گذرانده است.

این هنرمند نجف آبادی می‌گوید: این هنر قدیمی به خوبی توانسته با نیاز‌های روز و جدید خودش را وفق بدهد؛ من هم علاوه بر بافت‌های قدیمی توانسته ام محصولات ابداعی جدیدی داشته باشم.

به گفته فاتح، با توجه به کاربری‌های جدیدی که این هنر پیدا کرده، هنرمندان نیز متناسب با نیاز‌های روز پیش رفته اند و توانسته اند در زمینه دکوراسیون داخلی و برخی وسایل مورد نیاز باغداران، طرح بزنند.

افزایش گستره بازاریابی برای فروش بهتر محصولات

آزاده امین پور بانوی کارآفرین و ارغوان باف نجف آبادی است که با تلفیق هنر و خلاقیت در تولید سبد‌های دست ساز، علاوه بر کسب درآمد، برای چند نفر دیگر نیز شغل ایجاد کرده است.

او می‌گوید: من ۴۰ سال دارم و ازکودکی در کنار پدرم همانند دیگر اعضای خانواده، هنر ارغوان بافی را آموخته ام.

این بانوی هنرمند از تجربیاتش در ارغوان بافی می‌گوید و اضافه می‌کند: برای این کار به ترکه‌های کاملا نرم نیاز داریم بنابراین از دیگ جوش استفاده می‌کنیم، به این ترتیب که آب را داخل دیگ می‌جوشانیم و بعد چوب‌ها را پنج ساعت در دیگ می‌گذاریم و پس از آن ۳ تا ۴ روز داخل پتویی نمناک نگه می‌داریم.

امین پور درباره کسب و کارش هم اینطور می‌گوید: از سال ۸۷ که کار را به صورت جدی ادامه دادم تا سال ۹۵ فروشمان خیلی خوب بود، ولی در سال‌های اخیر به دلیل مشکلات اقتصادی مشتریان محصولات هنری ما کم و شده اند و خریدشان به روز‌های پایانی سال محدود شده است.

او با اشاره به اینکه محصولات ارغوان بافی شامل استندگل در مکان‌های عمومی مثل میدان‌های شهرها، سبد میوه آرایی، سبد نان، پیاز و سیب زمینی و سبد‌های لباس است، پیشنهاد می‌کند: با همراهی متولیان صنایع دستی برای بازاریابی این محصولات در خارج از محدوده استان برنامه ریزی و اقدام شود.

این هنرمند ارغوان بافی معتقد است: هنرمندان گروهی آسیب پذیر هستند که از هویت و میراث فرهنگی جامعه نگهداری و حفاظت می‌کنند و نیازمند حمایت و توجه بیشتر مسئولان هستند.

ساخت آلاچیق و تزیینات فضای سبز، کاربرد جدید ارغوان بافی

نورالله عبداللهی معاون صنایع دستی اداره کل میراث صنایع دستی، گردشگری و صنایع دستی استان اصفهان در گفتگو با خبرنگار ما گفت: شهرستان‌های نجف آباد و خوانسار بیشتر از سایر شهرستان‌های استان در دو حوزه ارغوان بافی و مروار بافی فعالیت می‌کنند.

او افزود: بخشی از تولیدات ارغوان بافی در مبلمان شهری به عنوان گلدان و بخشی در خانه‌ها به عنوان سبد استفاده می‌شود؛ البته طرح‌های جدیدی هم برای استفاده از این هنر در ساخت آلاچیق و تزیینات فضای سبز باغی به مرحله اجرا رسده است.

به گفته معاون صنایع دستی اداره کل میراث صنایع دستی، گردشگری و صنایع دستی استان اصفهان، محصولات ارغوان بافی در اقامتگاه‌های بومگردی هم به دلیل فضای سنتی آن‌ها قابل استفاده است.

عبداللهی اظهار کرد: با توجه به مشکل تامین مواد اولیه به دلیل خشکسالی، بازار تولید محصولات ارغوان بافی از رونق افتاده، ولی با توجه به ایده پردازی‌های جدید، ان رشته اکنون جزو رشته‌های مورد حمایت معاونت صنایع دستی است و برای هنرمندان آن تسهیلاتی در نظر گرفته شده است.

ثبت ملی ارغوان بافی به منظور زنده نگه داشتن آن

اکرم عسگریان یزدی کارشناس صنایع دستی اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی شهرستان نجف آباد در گفتگو با خبرنگار ما گفت: حیات رشته‌های صنایع دستی و از جمله ارغوان بافی منوط به نوآوری و به روز کردن آن متناسب با گذر زمان، تغییر ساختار و نوع زندگی است.

او با اشاره به اینکه بسیاری از هنرمندان محصولاتشان را به واسطه‌ها می‌فروشند افزود: مراکزی که گردشگران از آن‌ها بازدید می‌کنند و برخی از فروشگاه‌های شهری هم محل عرضه این تولیدات هستند، اما هنرمندان ارغوان باف می‌توانند در نمایشگاه‌هایی اداره کل میراث فرهنگی برگزار می‌کند هم شرکت و تولیدات خود را عرضه کنند.

این کارشناس صنایع دستی درخصوص اقدامات حمایتی وزارت میراث فرهنگی از هنر ارغوان بافی هم گفت: یکی از این اقدامات کارگاهی آموزشی بود که آذر سال ۹۶ با دعوت از استادان برجسته جهانی این رشته در بوشهر برگزار شد و هنرمندان با روش‌های نوین و جدید سبد بافی آشنا می‌شدند.

عسگریان یادآور شد: به منظور حفظ این هنر، رشته ارغوانی بافی، اول شهریور سال ۱۳۹۶ با شماره ۱۴۱۶ در فهرست ملی میراث فرهنگی ناملموس ثبت شده است.

ارغوان کاری شهرداری نجف آباد برای حمایت از ارغوان بافی

هنگامه خاکسار مدیر فضای سبز شهرداری نجف آباد در گفتگو با خبرنگار ما به تلاش‌های شهرداری برای افزایش کشت نهال ارغوان برای حمایت از هنرمندان و معرفی به گردشگران اشاره کرد و گفت: از روز درختکاری پارسال، طرح کاشت ارغوان به عنوان درخت بومی نجف آباد را کلید زدیم.

به گفته او با توجه به نیاز کم آبی ارغوان، این درخت در بیشتر بوستان‌های جنگلی شهر، کمربند سبز یزدانشهر و کمربند سبز ویلاشهر کاشته شده و کاشت نهال‌های آن ادامه می‌یابد.

مدیر فضای سبز شهرداری نجف آباد افزود: امسال هم کاشت ارغوان در بلوار‌ها و ورودی شهر، آماده سازی خزانه کاشت و نهال ارغوان همچنین کشت این درخت در بوستان کوهستان برای ایجاد دره ارغوان در دستور کار بوده است.

خاکسار ادامه داد: بر اساس توافق شهرداری با اداره آب و فاضلاب نجف آباد هم قرار شده حدود هزار و پانصد اصله ارغوان در تصفیه خانه نجف آباد کاشته شود.

تک تک رشته‌های صنایع دستی ظرفیت‌های خاص خود را برای اشتغالزایی و درآمدزایی دارند اگر مواد اولیه مورد نیازشان تامین و بازار‌های هدف برای عرضه محصولاتشان شناسایی شود. ارغوان بافی هم از این قاعده مستثنی نیست، هنری که می‌تواند به روز و کاربردی شود و جای خود را در زندگی امروز پیدا کند.

گزارش از معصومه اکبری