سیزده بدر، مراسم بدرقه جشن نوروز

سیزدهم فروردین که از راه می‌رسد همه به تکاپو می‌افتند تا به بهترین شکل این روز را بگذرانند و با خاطره‌ای خوش تعطیلات نوروز را به پایان برسانند.

بساط پیک نیک خانواده‌ها در هر سو به چشم می‌خورد و شور و حال خاصی در شهر به پا می‌شود. از صبح تا غروب فرصت دارید اوقاتی شیرین را با عزیزان تان خلق کنید و دفتر خاطرات جشن‌های نوروزی را ببندید.

این روز در تقویم رسمی کشورمان با نام روز طبیعت شناخته می‌شود و یکی از تعطیلات رسمی به شمار می‌آید، مردم در این روز از خانه‌های شان بیرون می‌آیند تا دست در دست طبیعت بگذارند و در آغوش سخاوتمند او جای گیرند.

معنای سیزده به در

در میان مردم باور بر این است که واژه سیزده‌به‌در به معنای در کردن نحسی سیزده است؛ اما با نگاهی به واژه نامه‌های فارسی متوجه می‌شویم که واژه «در و دشت» به عنوان مخفف «دره و دشت» به کار می‌روند. از سوی دیگر یکی از معانی واژه به، طرف و سوی نیز هست؛ مانند رفتن به مغازه.
با توجه به توضیحات بالا می‌توان گفت که واژه سیزده‌به‌در به معنای سیزدهم به سوی در و دشت شدن است که معنای بیرون رفتن و در دامان طبیعت سر کردن را می‌دهد.

در ایران چهارده به در هم داریم

بد نیست بدانید که در بعضی از نقاط کشورمان مانند خرم آباد، مردم در روز چهاردهم فروردین به گشت و گذار در طبیعت می‌پردازند.

آن‌ها روز سیزدهم فروردین را با عنوان سیزده غریب می‌نامند به این معنا که در این روز افراد غیر محلی به طبیعت می‌روند و افراد محلی روز چهاردهم به برگزاری این مراسم می‌پردازند.

آداب و رسوم سیزده به در

سیزده‌به‌در هم مانند بسیاری از جشن‌های ایرانی آداب و رسوم خاص خود را دارد که هر یک جلوه‌ای خاص به آن می‌بخشند.

برپایی پیک نیک و گرد هم آمدن

پیش از فرا رسیدن سیزده به در بسیاری به فکر انتخاب محلی مناسب برای گذراندن این روز می‌افتند. برخی پارک‌ها را انتخاب می‌کنند، بعضی‌ها به خارج از شهر می‌روند و برخی دیگر در خانه یا باغی گرد هم می‌آیند تا جشن این روز را به پا دارند.

معمولا چند خانواده از میان آشنایان و دوستان با هم برنامه‌ریزی می‌کنند تا سیزده به در را در کنار یکدیگر بگذرانند و لذت بیشتری از این جشن ببرند.

سبزه گره زدن

یکی از شاخص‌ترین رسم‌ها در روز سیزده‌به‌در، گره زدن سبزه است. باوری قدیمی در میان ایرانیان وجود دارد که در این روز باید به نیت خاصی سبزه‌ای را گره زد تا برآورده شود، مردم بر این باورند که با باز شدن گره سبزه‌ها به آرزوی خود دست می‌یابند و مشکلات‌شان حل می‌شود.

در میان نیت‌ها و آرزوها، گشوده شدن بخت دختران و پسران جوان یکی از مشهورترین‌ها به شمار می‌رود.

"آنان شاخه گیاه ِمُورد را به نشانه پیوندشان به هم گره زدند و دست در دست یکدیگر گذاشتند"آن‌ها در این روز به امید یافتن همسری مناسب سبزه‌ها را گره می‌زنند و مرسوم است دختر‌ها در حال گره زدن سبزه چنین زمزمه کنند: سیزده به در، سال دگر، بچه بغل، خونه شوهر.

فلسفه این کار چیست؟

در اوستا (کتاب مقدس زرتشتیان) و کتاب آثارالباقیه نوشته ابوریحان بیرونی و کتاب سنی ملوک الارض والانبیاء نوشته حمزه اصفهانی دلیل این کار به زمان کیومرث (اولین انسان روی زمین از نگاه اساطیری) باز می‌گردد.

از نگاه اساطیری اولین ازدواج میان دختر و پسری به نام مشیه و مشیانه صورت گرفت. آنان شاخه گیاه ِمُورد را به نشانه پیوندشان به هم گره زدند و دست در دست یکدیگر گذاشتند. دستان‌شان را نیز در هم گره کردند و پس از آن ایرانیان باستان نیز همین مراسم را انجام می‌دادند تا در گذر تاریخ شیوه نکاح تغییر پیدا کرد.

سپردن سبزه به آب

سبزه یکی از مهم‌ترین و بارزترین نماد‌های نوروز است که جایگاهی خاص در سفره هفت سین دارد.
این سبزه در طول تعطیلات نوروزی زینت بخش خانه‌ها و سفره‌های مردم می‌شود و در روز آخر آن را به آب می‌سپارند و به این گونه جشن نوروز را به پایان می‌رسانند.

گفته می‌شود که در دربار هخامنشی، پیش از آغاز سال نو دوازده ستون برپا می‌شد و انواع حبوبات و غلات (برنج، گندم، عدس، جو، نخود، ارزن، ذرت، کنجد، ماش، کاجیله یا خشک دانه و لوبیا) را بر آن‌ها می‌کاشتند.

باور مردم بر این بود که هر کدام از گیاهان کاشته شده بر ستون‌ها بهتر به بار نشیند، در آن سال محصول بهتری از آن گیاه وجود خواهد داشت. این ستون‌ها تا روز سیزدهم فروردین بر جای خود می‌ماندند و سپس با شادمانی جمع آوری شده و به آب ریخته می‌شدند.

بسیاری معتقدند که تمامی درد‌ها و بیماری‌ها در این سبزه جمع شده است و با دست زدن به سبزه دیگران مشکلات به آن‌ها منتقل می‌شود.

شوخی یا دروغ سیزده

یکی از رسوم جالب در مراسم سیزده‌به‌در گفتن دروغ سیزده است.

از آنجایی که آغاز ماه آوریل در تقویم میلادی، که دروغ اول آوریل در آن گفته می‌شود، مصادف با سیزده نوروز است این رسم در میان ایرانیان نیز راه یافته است.

برای اولین بار در سال ۱۳۲۲ اسماعیل پوروالی روزنامه نگار سرشناس ایرانی این کار را انجام داد و روزنامه نبرد را در روز سیزدهم فروردین، با دروغ‌های ریز و درشت به چاپ رساند. این کار او موجب رواج یافتن دروغ سیزده در بین مردم شد.

بازی و خوشگذرانی

در میان طبیعت بسیاری از جوانان توپ به دست شده و با تقسیم شدن به دو تیم برای والیبال، فوتبال و حتی وسطی آماده می‌شوند. برخی به بازی شطرنج می‌پردازند و کوچکتر‌ها منتظر می‌شوند تا تاب شان آماده شود، دوچرخه‌سواری و بادبادک هوا کردن از دیگر سرگرمی‌های این روز است.

در جوامع محلی تر، بازی‌های محلی مانند چوب بازی، کشتی دو نفره، هفت سنگ، کبدی یا زو، یک قل دو قل هنوز هم رواج دارند.

سایر مراسم سیزده به در

در گوشه و کنار ایران، رسم‌های مختلف دیگری نیز در این روز وجود دارد مانند:

فال گوش ایستادن: در گذشته در این روز، افراد نیت می‌کردند و پس از آن دزدکی به حرف دیگران گوش می‌دادند و اولین سخنی که به گوش‌شان می‌رسید را به عنوان پاسخ نیت برداشت می‌کردند.

فال گیری: فال گیری، یکی دیگر از مراسمی بوده که از گذشته تا به امروز در روز سیزده به در انجام می‌شده است. فال قهوه، چای، عطسه و به ویژه فال کوزه در این روز گرفته می‌شود و اوقات خوشی را برای افراد به ارمغان می‌آورد.

سیزده سنگ: این آیین در میان جوامع کردنشین جایگاه خاصی دارد. آن‌ها در این روز، سیزده سنگ را جمع‌آوری کرده و به پشت سر پرتاب می‌کنند.

"این کار او موجب رواج یافتن دروغ سیزده در بین مردم شد.بازی و خوشگذرانیدر میان طبیعت بسیاری از جوانان توپ به دست شده و با تقسیم شدن به دو تیم برای والیبال، فوتبال و حتی وسطی آماده می‌شوند"به اعتقاد آن‌ها این کار باعث دور شدن بلایا و نحسی می‌شود و هر فرد به نیتی که هنگام پرتاب کردن هر سنگ زیر لب می‌گوید، می‌رسد؛ و پایکوبی مردم در اماکن عمومی در دوران صفوی می‌پردازد که بسیار نزدیک به آیین‌های سیزده به در است.

خوشمزه‌های سیزده به در

هر جشنی با خوراکی‌های خوشمزه‌اش حال و هوای دیگری پیدا می‌کند. در جشن سیزده‌به‌در نیز در هر منطقه، خوراکی خاصی را تهیه می‌کنند.

در این میان، کاهو و سکنجبین، آش رشته، آش دوغ، آجیل و میوه از خوراکی‌های شناخته شده این جشن هستند.
البته به سبب علاقه بسیار زیاد ایرانی‌ها به تهیه کباب، از این خوراکی نیز به عنوان یکی از خوشمزه‌های سیزده‌به‌دری یاد می‌شود.

در بروجرد و فارس، تخم مرغ پخته و گردو را با پلو سرو می‌کنند و بر این باورند که باقی ماندن تخم مرغ و گردو بدشگون است.

در شمال کشورمان بر سر سفره حلوا و شیرینی‌های خوشمزه به چشم می‌خورد و در خراسان هنوز هم افراد، آش این روز را با سبزی‌های صحرایی تهیه می‌کنند.

در بیجار، کوفته در این روز طرفداران زیادی دارد و در بسیاری از نقاط کشور هم دمی باقلا و دمی بلغور برای ناهار آماده می‌شود.
در این روز اقوام مختلف، غذا‌های خاص خودشان را درست می‌کند، لباس مخصوص ایل خود را به تن دارند و رقص و آواز‌هایی به پا می‌کند که برای بقیه مردم ناآشنا است.

البته در حال حاضر در سیزده بدر به پا کردن بساط آتش و زغال و درست کردن جوجه‌کباب، رایج شده است و مخصوص به یک شهر یا استان نیست. البته در کنار این نوع غذا، یک سری غذا‌های سنتی سیزده بدر هم وجود دارد که اغلب مادربزرگ‌ها در دل طبیعت روی آتش می‌پزند.

یکی از غذا‌های سنتی مخصوص سیزده بدر که در خیلی از شهر‌های ایران رایج است، آش رشته است. آش رشته از غذا‌های سنتی کشورمان است که بیشتر با سبزیجات و حبوبات آماده می‌شود و به خاطر رنگ و بویی که دارد، یادآور نعمت‌های طبیعت است.

کوفته تبریزی هم یکی از غذا‌های سنتی اهالی این منطقه برای این روز است. مرسوم است که جوان‌تر‌ها در تهیه و طبخ کوفته تبریزی به بزرگ‌تر‌ها کمک می‌کنند.

کوفته‌ها از شب قبل آماده می‌شوند و بعد از سرد شدن، در یخچال نگهداری می‌شوند.

دمی باقلا و دمی بلغور هم از خوردنی‌های تهرانی‌ها در روز سیزده بدر به شمار می‌آید.

از آیین سیزده بدر شمالی‌ها نیز می‌توان گفت که انواع حلوا‌ها را در سفره خود جای می‌دهند و بعضی نیز در سفره سیزده بدر خود از سمنو نیز استفاده می‌کنند.

در برخی از استان‌ها مانند بروجرد و فارس نیز مردم در سیزده بدر تخم‌مرغ پخته شده و سیزده گردو همراه خود می‌برند و ناهار، پلو با تخم‌مرغ و گردو می‌خورند.

سیزده‌به‌در جشنی برای بدرقه نوروز و خاطرات خوش آن است، تا می‌توانید در آن خاطره‌های خوش بسازید و موسم نوروز را به بهترین شکل بدرقه کنید.