ویروس کرونا: پنج نمودار درباره بزرگترین سقوط کربنی

در خلال یک قرن اخیر، تا کنون هیچ جنگ، رکود اقتصادی یا بیماری فراگیرجهانی به اندازه کووید-۱۹ تاثیری چنین قاطع بر سطح تولید گاز دی اکسید کربن، از گازهای گلخانه‌ای، نداشته است.

منابع مختلف تحقیقاتی گفته‌اند که ما در حال حاضر در یک دوره کاهش بی سابقه تولید کربن هستیم.

در همانحال اگرچه طی سال جاری شاهد کاهشی چنین عظیم هستیم اما تا زمانی که تولید خالص کربن به صفر نرسد، انباشت عظیم کربن و روند گرمایش زمین تثبیت نخواهد شد.

همانطور که نمودار اول نشان می‌دهد، از زمان شیوع آنفلوآنزای اسپانیایی در بیش از یکصد سال پیش، افزایش تولید گاز دی اکسید کربن ناشی از سوزاندن بنزین، گاز و زغال سنگ به شکلی عظیم افزایش یافته است.

در حالیکه این منابع تولید انرژی باعث تحول جهان ما شده اند اما کربنی که به جو فرستاده ایم باعث افزایش دمای زمین به میزان یک درجه سانتیگراد در مقایسه با دهه ۱۸۵۰ میلادی شده است.

اگر میزان گاز دی اکسید کربن تا پایان قرن بیست و یک به شکلی واقعا چشمگیر کاهش نیابد، این افزایش دما به ۳ تا ۴ درجه خواهد رسید.

همانطور که از منحنی نمودار اول دیده می شود، برخی تحولات عمده نشان داده اند که کاهش قابل توجه در میزان کربن قابل دستیابی است.

در مورد تاثیر بحران مالی سال های ۲۰۰۸-۲۰۰۹ بر تولید گاز دی اکسید کربن مطالب زیادی نوشته شده اما واقعیت این است که میزان تولید کربن بین این دو سال تنها حدود ۴۵۰ میلیون تن کاهش یافت که به مراتب کمتر از کاهش گاز دی اکسید کربن در زمان جننگ دوم جهانی بود. این کاهش در آن زمان به حدود ۸۰۰ میلیون تن بالغ می شد.

در مقایسه با کاهش ناشی از رکود اقتصادی اوایل دهه ۱۹۸۰ که پس از بحران نفتی دهه ۱۹۷۰ بروز کرد، میزان کاهش تولید دی اکیسد کربن پس از رکود سال ۲۰۰۸ چشمگیر نبود.

در آن زمان، میزان گاز دی اکسید کربن نزدیک به یک میلیارد تن کاهش پیدا کرد.

اما شیوع ویروس کرونا در سال ۲۰۲۰ چنان است که کاهش های ناچیز به نظر خواهند رسید.

ظرف تنها چند ماه، تقاضای جهانی برای نفت سقوطی تاریخی داشته است.

حق نشر عکس

Getty Images

به گزارش آژانس بین المللی انرژی، جهانیان در سال جاری ۶% کمتر از سال قبل سوخت نفتی مصرف خواهند کرد که مثل این است که کل تقاضای هند برای نفت از بازار جهانی حذف شده باشد.

چنین سقوطی در تقاضا برای نفت خام قطعا کاهشی قابل توجه در میزان دی اکسید کربن را در پی خواهد داشت.

براساس تخمین منابع مختلف، از جمله تخمین انجام شده توسط کربن بریف، سطح تولید این گاز تا آخر سال جاری بین ۴ تا ۸ درصد کمتر از سال گذشته خواهد بود که به معنی کاهش گازهای گلخانه ای به میزان ۲ تا ۳ میلیارد تن است.

این مقدار بین شش تا ده برابر کاهشی است که در جریان رکود جهانی قبلی شاهد آن بودیم.

سفرها کمتر شده است

از آنجا که مردم تحرک کمتری دارند سفرهای زمینی و هوایی به طرز قابل توجهی کمتر شده است.

آژانس بین المللی انرژی می گوید که قرنطینه خانگی باعث شده است که تقاضا برای برق هم ۲۰ درصد یا بیشتر، کمتر از گذشته باشد.

بنابراین در طول تمامی سال، احتمالا میزان مصرف برق حدود ۵ درصد کمتر خواهد بود که بیشترین کاهش از زمان رکود بزرگ دهه ۱۹۳۰ میلادی است.

الیوت بیرول، مدیر اجرایی آژانس بین المللی انرژی می گوید که "این شوکی تاریخی برای انواع انرژی های مصرفی است."

یکی از نتایج کمتر شدن تقاضا برای برق پائین آمدن تقاضا برای زغال سنگ است که در نیروگاه ها به کار می رود. این کاهش حدود ۸ درصد در سال جاری تخمین زده شده است.

چین اولین کشوری بود که در واکنش به شیوع ویروس کرونا بخشی از فعالیت های اقتصادی را متوقف کرد و در این کشور است که مصرف زغال سنگ در آن زمان به طرزی بارز کاهش یافت هر چند با از سرگیری فعالیت های اقتصادی این سطح رو به افزایش بوده و به گفته کارشناسان انرژی، مصرف زغال سنگ در چین در طول سال جاری فقط ۱ درصد کمتر از سال گذشته خواهد بود.

پژوهشگران می گویند که سفرهای جاده ای است که بیشترین تاثیر را در کاهش گاز اکسید کربن برجای گذاشته است.

حق نشر عکس

Getty Images

Image caption

سفرهای هوایی در آمریکا به نصف کاهش یافته است

به گفته آژانس بین المللی انرژی، رفت و آمد جاده ای در جهان در پایان ماه مارس پنجاه درصد کمتر از مدت مشابه در سال قبل بود.

همانطور که از نمودار دیده می شود، تقریبا تمامی کشورهای جهان شاهد کاهش قابل توجه در سفرهای جاده ای بوده اند که به معنی مصرف کمتر سوخت است.

ارک هولمس، کارشناس موسسه رایستاد انرژی که در زمینه سوخت و انرژی فعایت دارد، می گوید که "هنگام رکود سال ۲۰۰۹، تقاضای متوسط برای نفت خام درمقایسه با سال قبل از آن ۱.۳ میلیون بشکه در روز کمتر بود اما حالا در سال ۲۰۲۰ میلادی، جهان شاهد متوسط کاهش ۱۰ میلیون بشکه در روز نسبت به سال گذشته است." وی می افزاید که "این به معنی رکودی به مراتب شدیدتر از آن زمان است."

سفرهای هوایی هم به شدت کمتر شده اما میزان این کاهش در نقاط مختلف متفاوت بوده است.

در اروپا، تعداد سفرهای هوایی نزدیک به ۹۰ درصد کمتر شده در حالیکه میزان این کاهش در ایالات متحده کمتر بوده و هنوز هم نسبت به سال گذشته حدود نیمی از پروازها انجام می شود.

در سطح جهانی، تقاضا برای سفرهای هوایی در ماه آوریل نسبت به آوریل سال گذشته ۶۵ درصد کمتر شده است.

رابی اندرو، پژوهشگر ارشد مرکز مطالعات بین المللی آب و هوا و محیط زیست می گوید: "ما شاهد بزرگترین کاهش نسبی در سفرهای هوایی هستیم." وی می افزاید: "اما سفرهای هوایی تنها عامل ۳ درصد تولید گازهای گلخانه ای هستند و اگرچه کاهش سفرهای جاده ای نسبت به سفرهای هوایی کمتر است، اما تاثیر این کاهش در کمتر شدن میزان گازهای گلخانه ای به مراتب بیشتر است."

همه جا مثل هم نیست

شاید به نظر برسد که قرنطینه خانگی در سراسر جهان یکسان است اما در حقیقت بین شهرهای مختلف تفاوت های عمده ای در میزان تولید گازهای گلخانه ای مشاهده می شود.

اگر پاریس و نیویورک را به عنوان نمونه در نظر بگیریم، نمودار ما نشان می دهد که چه تفاوت عمده ای بین آنها وجود دارد.

در پاریس، میزان تولید گاز دی اکسید کربن در ماه مارس ۷۲ درصد کمتر از سطح عادی بود (با +/-۱.۵ درجه انحراف) در حالیکه این رقم برای نیویورک از ۱۰ درصد کمتر نشد.

حق نشر عکس

Google

Image caption

از زمان برقراری قرنطینه خانگی؛ پاریس کاهشی عمده در تولید دی اکیسد کربن را تجربه کرده است اما دلیل این اختلاف بزرگ چیست؟

به گفته فیلیپ کالی، از کارکنان انستیتو پیر سیمون لاپلاس در پاریس، "در منطقه عمومی پاریس، نیروگاه های بزرگ برق با سوخت فسیلی و تعداد زیادی شهرک های صنعتی واقع شده است." وی می افزاید: "تفاوت دیگر به آن بستگی دارد که گرمایش خانه ها از برق یا سوخت فسیلی تامین می شود. در فرانسه حدود ۷۰ درصد از برق مصرفی توسط نیروگاه های هسته ای تولید می شود."

در مقابل، بیشترین میزان دی اکسید کربن در نیویورک حاصل گرمایش ساختمان هاست و مقدار قابل توجهی از دی اکسید کربن نتیجه فعالیت نیروگاه هایی است که در محدوده شهری واقع شده و سوخت فسیلی به کار می برند. اتومبیل ها عامل بخش کوچکتری از کل انرژی مصرفی هستند.

رواسین کومانه، استاد دانشگاه کلمبیا در نیویورک می گوید: "حدس می زنم یکی از چیزهایی که می توان به آن فکر کرد این است که اگر ما تمامی فعالیت های شهری را متوقف کنیم تنها کاهشی حدود ۱۰ درصد در تولید گاز دی اکسید خواهیم داشت."

وی می افزاید: "میزان تولید گاز دی اکسید کربن در نیویورک هنوز هم ۸۰ درصد میزان قبلی است که مقدار عظیمی است. بنابراین تغییر در رفتار شخصی ما نمی تواند مساله گازهای گلخانه ای را حل کند بلکه ما به تحولی اساسی در نحوه تولید و انتقال انرژی نیاز داریم."

آیا میزان تولید گاز دی اکسید کربن پیشاپیش به اوج رسیده است؟

در سال ۲۰۰۸، صنعت برق اروپا تحت تاثیر رکود جهانی قرار گرفت و تقاضا برای آن به شدت کاهش یافت.

اما وقتی تقاضا بار دیگر بالا رفت، تولید برق با استفاده از انرژی خورشیدی و باد در حدی بود که بتواند پاسخگوی رشد تقاضا باشد.

میزان مصرف سوخت فسیلی برای تولید برق در سطح اروپا هرگز به سطح قبل از رکود نرسیده است.

در حال حاضر هم کارشناسان معتقدند که شاید همین نتیجه در پی شیوع ویروس کرونا مشاهده شود.

کینگمیل باند، از کارکنان موسسه مالی کاربن تراکر، معتقد است که "در حدود نیمی از جهان، پیشاپیش شاهد آن بوده ایم که تقاضا برای سوخت فسیلی به اوج خود رسیده است و این نقطه اوج در اروپا در سال ۲۰۰۵ و در آمریکا در سال ۲۰۰۷ واقع شد."

بر این اساس، تقاضا برای سوخت فسیلی از آن زمان روندی نزولی داشته است.

حق نشر عکس

Getty Images

Image caption

به خاطر محدودیت های فعالیت اقتصادی، آلودگی هوا در بخش هایی از نپال از میان رفته است

آقای باند می گوید: "تقاضای جهانی برای زغال سنگ در سال ۲۰۱۳ به اوج خود رسید و در مورد تقاضا برای اتومبیل، نظر عمومی بر این است که اوج تقاضا برای اتومبیل های بنزین و گازوئیل سوز در سال ۲۰۱۷ بود."

بنابراین، آیا کاهش قابل توجه کربن در نتیجه شیوع جهانی ویروس کرونا به معنی آن است که سال گذشته یعنی سال ۲۰۱۹ میلادی را باید نقطه عطفی در تولید جهانی کربن دانست؟

زیاد تند نرویم!

بیشتر بخوانید:

• کرونا؛ شیوع ویروس و کاهش "بی‌سابقه" آلودگی هوا

• 'جهش شدید' تصاعد دی اکسید کربن آمریکا در سال ۲۰۱۸

• کود شیمیایی، سوخت کشتی‌های اقیانوس‌پیما در آینده

در پی کاهش تولید گاز دی اکسید کربن پس از رکود سال ۲۰۰۹ ما شاهد آن بودیم که در سال ۲۰۱۰ این سطح تقریبا ۶ درصد افزایش یافت.

وضعیت مشابهی هم ممکن است طی یکی دو سال آینده بروز کند.

رابی اندرو می گوید: "در این مرحله، نشانه های واضحی مشاهده نمی شود که نشان دهد این بیماری فراگیر و واکنش اجتماعی ما باعث کاهش چشمگیر و دائم در مسیر آتی تولید جهانی دی اکسید کربن خواهد شد."

به گفته او: "در حال حاضر، ما شاهد تغییری شدید در میزان تولید گاز دی اکیسد کربن هستیم اما در پی اکثر بحران های قبلی، پس از یک دوره کاهش، این میزان به سطح قبلی بازگشته است."

حق نشر عکس

Getty Images

Image caption

کاهش عظیم تقاضا صنعت نفت را زمین گیر کرده است اگر کاهش دی اکسید کربن هر سال به همین اندازه باشد چه خواهد شد؟

برای اینکه جهان مسیری را بپیماید که باعث شود افزایش گرمایش زمین در این قرن زیر ۱.۵ درجه بماند، باید در آینده قابل پیش بینی هم همین مقدار کاهش ادامه داشته باشد.

گلن پیترز، یکی از همکاران رابی آندرو می گوید: "اگر کووید-۱۹ به کاهشی حدود ۵ درصد در میزان تولید گاز دی اکسید کربن در سال ۲۰۲۰ میلادی منجر شود، این در حد همان نوع کاهشی است که ما باید هر ساله داشته باشیم تا در سال ۲۰۵۰ میلادی تولید خالص کربن به صفر برسد."

او می افزاید: "چنین کاهشی در تولید گاز دی اکسید کربن از طریق قرنطینه خانگی و محدودیت های اقتصادی حاصل نمی شود بلکه به اتخاد سیاست های زیست محیطی مناسبی نیاز دارد که به استفاده از فناوری های پاکیزه و کاهش در تقاضا برای انرژی فسیلی منجر شود."

کارشناسان انرژی معتقدند که سال آینده، میزان مصرف انرژی افزایش خواهد یافت اما در بلند مدت، جهان به سوی انرژی پاکیزه تر در حرکت است.

اما چنین حرکتی ممکن است برای پایین نگه داشتن دمای زمین کافی نباشد.

هولمس ریسو، از کارکنان موسسه رایستاد انرژی می گوید: "پس از رسیدن به اوج مصرف، روند کاهشی در طول زمان سرعت خواهد گرفت." وی می افزاید: "این وضعیت با تثبیت روند افزایش دما در حد ۱.۵ درجه همخوانی ندارد اما شاید با افزایش حدود ۱.۸ تا ۱.۹ درجه منطبق باشد و شرایط کنونی به ما کمک می کند که به این هدف برسیم."

آیا درس هایی می توان آموخت؟

بسیاری از پژوهشگران آب و هوای زمین در اینکه شیوع ویروس کرونا به دولت ها درس هایی مهم آموخته متفق القول هستند و معتقدند که دولت ها این درس ها را برای جلوگیری از افزایش دمای زمین به کار خواهند گرفت.

بزرگترین چالش این است که بازگشت به رونق اقتصادی چارچوبی "سبز" داشته باشد و جلوگیری از افزایش تولید گاز دی اکسید کربن را در نظر بگیرد.

به گفته گیل وایتمن، استاد دانشگاه لنکستر در بریتانیا، پیش از اینها تقریبا باورکردنی نبود که دولت های سراسر جهان هنگام مواجهه با یک وضعیت اضطراری بهداشتی تصمیم بگیرند بشریت را بر اقتصاد اولویت دهند.

اما چنین کردند.