پته دوزی؛ هنری آفریده دست بانوان ایران زمین

باشگاه خبرنگاران جوان - پته دوزی یکی از هنر‌های سوزن دوزی و رودوزی ایران متعلق به کرمان است. از آنجا که این اثر هنری نوعی سوزن دوزی است و این صنعت سابقه‌ای کهن دارد و همچنین مارکوپولو از این صنعت دستی در قرن سیزدهم میلادی در کرمان خبر می‌دهد؛ لذا می‌توان حداقل همین سابقه را برای پته کرمان ذکر کرد.

زنان کرمانی روی پارچه‌ای معمولاً به رنگ سفید که به صورت کج راه بافته شده به نام عریض، پته دوزی را انجام می‌دهند. نقوش مورد استفاده روی پارچه‌ها از قبل نقاشی شده است. طرح نقوش شامل یک ترنج یا شمسه در وسط است و ۴ بته زندگی (سرو) در اطراف آن وجود دارد. طرح دیگر این نقوش، درخت زندگی است.

رسم و رسوم زیبای شهر کرمان

سیدی، هنرمند صنایع دستی و دارنده دکتری افتخاری رشته پته دوزی، درباره آداب و رسوم شهر خود، اینطور بیان کرد که در کرمان رسم است دختر حتما در جهیزیه خود پته داشته باشد؛ بنابراین دختر از کودکی پته دوزی را می‌آموزد و وسایلی چون روبالشتی، روتختی، رومیزی و ...

"باشگاه خبرنگاران جوان - پته دوزی یکی از هنر‌های سوزن دوزی و رودوزی ایران متعلق به کرمان است"را برای جهیزیه خود تهیه می‌کند. این صنایع دستی، خود نوعی سرمایه است و در آینده می‌توان آن را به فروش رساند.

از کجا پارچه پته بخریم؟

این طور به نظر می‌رسد که پته خام (پته نادوز یا ندوخته) را می‌توان از مغازه پته فروشی تهیه کرد. پته خام در ابعاد مختلف برای استفاده‌های مختلف مانند پارچه سفید برای جانماز و ... به فروش می‌رسد.

پته‌هایی که بدون شمسه اند

به گفته این هنرمند، پته‌های دوره قاجار (قبل از پهلوی اول)، بدون شمسه بوده اند. چراکه از دید آنان شمسه مقدس بوده است و عروس در وسط آن می‌نشسته است.

این هنر هنوز هم در خانه زرتشتی‌ها و شیخ‌های کرمان وجود دارد.

پارچه‌های پشمی، میزبان نقوش سنتی

پته دوزی به عنوان تزئینات برای لباس، شال، کلاه و ... بر روی پارچه‌های پشمی قابل انجام است. جالب اینجاست که برای تهیه این پارچه ها، از کرک‌های پایین گوسفند که می‌ریزد، استفاده می‌کنند.

تیشه به ریشه پته

به گفته سیدی، متاسفانه نقوش سنتی روی پارچه‌های پته از بین رفته است. بعضی افراد نیز هنگام دوختن پته، نخ را دولا کرده و به صورت درشت، پته دوزی را انجام می‌دهند. این کار باعث کاهش کیفیت این آثار می‌شود.

"این صنایع دستی، خود نوعی سرمایه است و در آینده می‌توان آن را به فروش رساند.از کجا پارچه پته بخریم؟این طور به نظر می‌رسد که پته خام (پته نادوز یا ندوخته) را می‌توان از مغازه پته فروشی تهیه کرد"در صورتی که پته سنتی بانوان کرمانی، به ظرافت مشهور است.

نقوشی که پرپر شده اند

در ابتدا طرح ۱۲ پر (لوتوس) مورد استفاده پته دوزان قرار می‌گرفت. پس از آن در دوره زندیه و قاجاریه، گل ۶ پر در دوره پهلوی اول و دوم و در زمان جمهوری اسلامی ایران به گل ۵ پر تبدیل شد.

مسئولان بشنوند!

به گفته این هنرمند، متأسفانه در حال حاضر مواد مورد استفاده پته دوزی، مواد پلاستیکی و بازیافتی است و از پشم‌های چیده شده زمخت برای تولید پارچه‌های پشمی استفاده می‌شود.

نقوش روی پته، برگرفته از طبیعت هستند

این هنرمند بیان کرد که شهر کرمان با وجود کویری بودن، دارای سرو‌های چندهزار ساله، قنات‌ها و طبیعت شگفت انگیز است؛ بنابراین نقوش پته نیز برگرفته از نقوش طبیعت است. برخلاف آن، در استان سیستان و بلوچستان از نقوش هندسی و ذهنی استفاده می‌شود.

جای خالی رشته دوخت‌های سنتی در دانشگاه‌های کشور

این هنرمند بیان کرد که خلأ رشته دوخت‌های سنتی مانند رشتی دوزی، درویش دوزی تفرش، پته دوزی کرمان و ... که مربوط به جای جای ایران است، در میان رشته‌های دانشگاهی حس شده و تنها لازم است که یک دانشگاه برای این رشته اعلام نیاز کند.

رشته‌ای که درآمد هنگفتی دارد

به گفته این هنرمند، درآمد صادرات این صنایع دستی کمتر از نفت نیست و یک پارچه پته دوزی شده یک در یک، حدود سی میلیون تومان به فروش می‌رسد.