قاب هیات؛ ‌صدای انتقال بین‌ نسلی

اطلاع‌رسانی هیات‌ها هر ساله و همواره با ساده‌ترین شیوه تبلیغی و با بیان مردمی انجام شده است هرچند در سال‌های اخیر فرآیند اطلاع‌رسانی هیات‌ها از طریق فضای مجازی و در قالب رسانه‌های نوظهور منتشر می‌شود، اما همچنان اطلاع‌رسانی برگزاری محافل مذهبی و مناسک‌ آیینی و سنتی از هم ، تمام مردم در هر منطقه از ایران اسلامی از طریق مردم و زنان و مردان حاضر در همین محافل با صراحت و صداقت تمام انجام می‌پذیرد و هزار واژه‌‌ ملایم و روان روایت شده از مردان و زنان با گویش‌ها و لهجه‌های محلی و بومی؛ گواه مهمی از انتقال صحیح اطلاعات در بستر فضای خانواده ،هیات و تشکل‌های مردمی از طریق مردم و در میان هیات است. عزاداران به خیمه‌گاه نورانی هیات که می‌رسند، بی‌امان سلام می‌کنند، ادای احترام می‌کنند و آداب خیمه‌گاه را به شرط ادب بجا می‌آورند تا این سرمشق جاودانه بر رشته دل‌ها نیز تحریر شود که :ادب آداب دارد وخاطرات خوب مسیر این رفت و شد‌ها همیشه زنده می‌شود و صدای رسا و ماندگاری از فضای هیات‌ها برمی‌خیزد که آن هم صدای انتقال معارف نسلی است .بارش مدام اشک‌ها، نفس‌ها و شور سینه‌ها قاصد هوای تازه هیات‌ها می‌شود.

پیش روی هر سیه‌پوشی که راوی بهانه‌های شاعرانه‌ را می‌جوید؛ اتفاق‌ها، یکی‌یکی پیش چشم‌های عزاداران مانا می‌شود. در ازای هر قدم شور شاعرانه‌ای نذر خیمه‌گاه می‌شود و میان پیرغلامان و خادمان جوان و سیل عظیم سینه‌سرخ‌های سینه‌زن عشق به روضه و شور و نوای تکیه‌گاه لانه می‌کند در میان کفش‌ها و میان انبوه اسپند‌های روی آتش و بخار استکان چای روضه ؛ درنگ‌های شاعرانه مرور می‌شود.... در مرور ساده و گذرا از هیات‌ها به‌راحتی می‌توان دریافت که هویت هیات منظره یک ویژگی اساسی فضا نیست بلکه یک ساخت و ساز اجتماعی و شخصی است که مقادیر خاصی را به ویژگی‌های مادی منتقل می‌کند. خیمه‌گاه و تکیه‌گاه از گام‌های جابر و عطیه میراث ۱۴۰۰ بهار را به امانت در آغوش گرفته است و خاک، زیر پوستش میراث ماندگار ردپای مردان واقعه ۶۰ هجرت را هنوز مثل خون تازه حفظ کرده است.

اولین زایران عزاخانه عزای حسین(ع) هنوز هم در کنار قدم‌های عزاداران پیاده سیر می‌کنند از نسیم صبحدم که از کنار خیمه‌گاه عبور می‌کند تا یک اربعین و اربعین‌های همراهی با اولین زایران پیاده کربلا همچنان دل‌ها مشتاق و بی‌قرار برای رسیدن به شوق شش‌گوشه‌ای در بهشت روی زمین بر خود می‌بالند.

"در مرور ساده و گذرا از هیات‌ها به‌راحتی می‌توان دریافت که هویت هیات منظره یک ویژگی اساسی فضا نیست بلکه یک ساخت و ساز اجتماعی و شخصی است که مقادیر خاصی را به ویژگی‌های مادی منتقل می‌کند" و این شمیم وصل شادمان‌شدن در تکیه‌گاه و خیمه‌گاهی است که به شوق شفاعت و عشق و ارادت برقرار است و در میان هوای ناسالم روزگار غرق در غوغا‌ها و نجواهای مادی، شوق وصال از تمام گام‌ها، شتاب‌ها، درنگ‌ها؛ شوق عبادت و زیارت را زنده نگه داشته است. طبع ظریف و ذوق لطیف برپاکنندگان عزاخانه‌ها در سراسر این مرزو بوم ، آنچنان روحی به کالبد هیات دمیده است که حس کمالجوی هر بیننده مشتاقی را از لطافت و زیبایی مشحون می‌کند.

هیات‌های قدیمی، تکیه‌گاه‌ و خیمه‌گاه‌های‌ شهرهای قدیمی و قدمت‌دار به عنوان عناصر شهری، خاطره سازند و برخاسته از بوم همان منطقه و نیازهای محیطی از بطن تاریخ، نه تنها در ایران بلکه در بسیاری از کشورها سابقه‌ای پررنگ دارند. شرایط متناسب با وضعیت‌های محیطی مأمن مردمان و ملجا نیازمندان زیست‌بوم‌ها بوده است. اهتزاز رنگ‌ها در آسمان محرم و صفر، جذابیت کالبد عزاخانه‌ها را زیباتر نمایان می‌کند.

فضای باز تکیه‌گاه‌های تاریخی و انعکاس آسمانِ نیلگون روی شیشه‌های استکان چای در کنار دیگ‌های داغدار، با بخارهای ابرگونه روی شانه‌‌ اجاق‌های بی‌قرار، قرار به وقت عاشقی در هیات‌ها را در ذهن‌ها و دل‌ها یادآوری می‌کند. روابط میان قلب‌های مهربان مردم ایران اسلامی با تمسک به توسل و روضه و دعا رونق می‌گیرد و در سایه‌سار آیات نورانی وحی و زمزمه ربنای جماعت‌های پنج‌گانه قنوت‌های بال و پر گشوده، در صف جماعتِ یگانگی رونق می‌گیرد. قاب مانای هیات‌ها، روضه‌ها و محفل‌های خانگی در ایام محرم و صفر در رنگ‌بندی نقوش و در میان قابِ جاودانگی جانی دوباره می‌یابد و این‌ همه خلوصِ رنگ و نقش تا ابد به تصویر خاطره‌ساز شور هیأت شکوه و اعتبار می‌دهد.

خیمه‌های  باصفای خانگی

خانه‌هایی بی‌ریا و مردمانی با صفا، شست‌وشوی جای پای دل‌سپرده‌ها به روضه‌ها، سفره‌های سبز و پر عطر نذری طعام، بوی قیمه‌ها و قرمه‌ها، چای داغِ پُرهل و پُرشکر به طعم ماندگار سالانه در تمام روضه‌ها در کنار طعم قهوه‌های هیزمی خانگی خانه‌های خشتی کویر و مردمان با صفای کوچه‌های کاهگل و شنی و طعم حلوا و خرمای با ارده مردمان با صفا؛ تمام بهانه‌ای است برای انتقال نسل به نسل دنیایی از معارف و ارادت‌هایی به تاریخ تمدنی تکیه‌گاه‌ها و خیمه‌گاه‌های ایران با صفا و جاودان.... سال‌های سال نگاه نافذ نوحه‌خوان و روضه‌خوان روضه عطش و مرثیه مقتل را نسل به نسل به ما انتقال داده و آبشار رحمت و عاطفه همچنان در حریم حرمت‌دار هیات‌های حسینی عطر افشانی می‌کند تا زمانی که قدم به قدم و در محله به محله، شهر به شهر در سایه پیشکسوتان و خادمان و پیر غلامان حسینی و کنیزان و خادمان زینبی؛ مردان و زنان به نوکری و خدمت بی‌منت و با ارادت حاضر شوند. خواستن، توانستن است و باید برای فردایی بهتر برای فرزندان ایران اسلامی خواست تا معارف عظیم و منور با سنتی‌ترین روش در سرعتی‌ترین زمان سرایش پیام را فراگرفت.

"طبع ظریف و ذوق لطیف برپاکنندگان عزاخانه‌ها در سراسر این مرزو بوم ، آنچنان روحی به کالبد هیات دمیده است که حس کمالجوی هر بیننده مشتاقی را از لطافت و زیبایی مشحون می‌کند"روزگار نامهربانی که روایت‌های نادرست تاریخی و ناصحیح را در ظاهری آراسته به مخاطبان منتقل می‌کند، همچنان قلب‌های عاشقان و روایت‌های نسل‌ها با پند پدرانه و مهر مادرانه تاثیر خود را دارد و می‌توان دنیایی از حقیقت‌های حس شده توسط همین راویان راه‌های عاشقی را برای نسل‌ها به یادگار گذاشت و محرم و صفر ، مهم‌ترین زمان نکوداشت مناسک‌ آیینی در بهترین بازه زمانی از ایران شیعی و تاریخ ایرانی است. دسته‌های سینه‌زن ذکرهای زیر لب روضه‌های خانگی برای مردان و زنان مقاومت پیام مهمی را دارد که آستانه‌‌ تحملت اگر کم است ،تکیه‌کن به اشک و آه، ایستادگی کن، ایستادگی!