آب‌های زیرزمینی گنجینه پنهان

آب در ایران که کشوری با اقلیم خشک و نیمه خشک است همیشه از ارزش ویژه‌ای برخوردار بوده است. امروز ۲ فروردین‌ماه مصادف با ۲۲ مارس روز جهانی آب است. موضوع امسال به آب‌های زیرزمینی اختصاص داده شده است چراکه مصرف بی‌رویه آن باعث کاهش شدید این منبع مهم شده است این در حالیست که آب‌های زیرزمینی گنجینه پنهان ما هستند.

به گزارش ایسنا، روز جهانی آب، اولین بار در سال ۱۹۹۲ میلادی در کنفرانس محیط زیست و توسعه سازمان ملل در شهر ریودوژانیرو کشور برزیل به‌طور رسمی مطرح شد. در این کنفرانس از کلیه کشورها خواسته شد تا در راستای اجرای بیانیه شماره ۲۱ سازمان ملل، این روز را به عنوان روز ترویج و آگاه‌سازی مردم در مورد آب اختصاص دهند.

عجیب نیست که کلمه «آب» از دو حرف اول الفبا تشکیل شده است.

"آب در ایران که کشوری با اقلیم خشک و نیمه خشک است همیشه از ارزش ویژه‌ای برخوردار بوده است"شاید این ماده اعجاب انگیز پشت اسم رمزش به ما می‌فهماند که همه چیز حیات، با آب شروع می‌شود. ارزش آب و چالش‌ کم‌آبی، بر هیچکس پوشیده نیست. آبی که نماد دمیدن روح زندگیست، پیوندی ناگسستنی با نوروز، جشن باستانی ایرانیان دارد. اقلیم نیمه خشک ایران باعث شده تا ارزش آب در نظر ایرانیان دوچندان باشد. شاید اگر به محیط زیست فکر کنید، اولین چالشی که مثل آب خوردن به یاد می‌آورید، «آب خوردن» باشد.

امسال شعار روز جهانی آب که هرساله ۲۲ مارس (۲ فروردین) گرامی داشته می‌شود، به آب‌های زیزمینی اختصاص یافته است؛ «آب زیرزمینی، آشکار کردن پنهان».

این شعار به این معناست که آب زیرزمینی نادیدنی است اما تاثیر آن همه جا قابل مشاهده است. خارج از دید ما، زیر پای ما، آب زیرزمینی گنجی پنهان است که زندگی ما را غنی می‌کند. تقریبا همه آب تازه در دنیا آب زیرزمینی است. همانطور که تغییرات شدیدتر می‌شود، آب زیرزمینی اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. آب زیرزمینی با اینکه دیدنی نیست اما نباید از ذهن‌ها پاک شود.

محسن موسوی خوانساری - عضو هیئت مدیره انجمن آب و خاک پایدار ایرانیان - در گفت و گو با ایسنا گفت: آب‌های زیرزمینی به دو نوع دینامیک و استاتیک تقسیم می‌شوند.

"موضوع امسال به آب‌های زیرزمینی اختصاص داده شده است چراکه مصرف بی‌رویه آن باعث کاهش شدید این منبع مهم شده است این در حالیست که آب‌های زیرزمینی گنجینه پنهان ما هستند"آب‌های دینامیک تجدیدپذیر هستند اما آب‌های استاتیک تجدیدناپذیرند. آب‌های دینامیک روی استاتیک قرار گرفته‌اند. ما تنها مجاز به بهره برداری از منابع دینامیک هستیم چرا که تجدید پذیرهستند و تجاوز به آب‌های استاتیک غیرمجاز است چراکه این آب‌ها متعلق به نسل‌های آینده است. در ایران همه آب دینامیک مصرف شده است و نیمی از آب‌های استاتیک نیز مورد بهره برداری قرار گرفته‌اند.

وی اضافه می‌کند: شارژ کردن و جایگزینی منابع آب استاتیک بسیارسخت و زمانبر است حتی ممکن است نیم قرن به طول بینجامد. منابع دینامیک به‌سادگی قابل تجدید هستند.

نمونه واقعی بهره‌برداری درست از آب‌های دینامیک سیستم قنات است که گذشتگان از آن‌ استفاده می‌کردند.

این عضو هیئت مدیره انجمن آب و خاک پایدار ایرانیان در ادامه می‌گوید: منابع آب زیرزمینی دینامیک، آب‌های تجدیدپذیری هستند که هر سال تراز آن بالا و پایین می‌رود و از آبخوان‌ها تعذیه می‌کنند، به‌صورت مستمر و همیشه هستند. در مقابل آب استاتیک یا ثابت ذخیره در لایه‌های عمیق زمین و مربوط به نسل‌های آینده است. بدین جهت هیچ کشوری مجاز به برداشت آب‌های زیرزمینی استاتیک خود نیست.

وی درباره میزان آب‌های زیرزمینی ایران اظهار می‌کند: می‌توان گفت ما بیش از ۵۳ میلیارد مترمکعب از آب‌های زیرمینی خود را برداشت می‌کنیم که شش میلیارد مترمکعب آن بیشتر از توان آب تجدیدپذیر است. به عبارتی ما هر سال به برداشت شش میلیارد مترمکعب از منابع آب تجدیدناپذیر یا استاتیک می‌پردازیم که مربوط به نسل‌های آینده است.

موسوی‌خوانساری تاکید می‌کند: برداشت این شش میلیارد مترمکعب آب را باید قطع کنیم به علاوه چون۳۴۰ میلیارد مترمکعب از منابع آب‌های تجدیدناپذیر زیرزمینی را برداشت و سفره‌های آب زیرزمینی را تخلیه کرده‌ایم باید سالانه حدود شش میلیارد مترمکعب نیز از برداشت آب زیرزمینی خود کسر کنیم تا این دو در مجموع بیش از حدود ۱۲ میلیارد مترمکعب آب را برای ما حفظ کنند. به عبارت دیگر باید ۲۵ درصد از مصارف آب‌های زیرزمینی خود را کم کنیم.

آب‌های زیرزمینی برای چه مصرف می‌شوند؟

موسوی‌خوانساری با اشاره به اینکه عمدتا مصارف آب زیرزمینی در بخش کشاورزی است، توضیح می‌دهد: ما نمی‌توانیم مصرف آب شرب را کم کنیم ولی باید ۲۵ درصد از برداشت منابع آب زیرزمینی را باید کم کنیم تا بعد از ۱۰ سال شاید کمی به تعادل برسیم.

"به گزارش ایسنا، روز جهانی آب، اولین بار در سال ۱۹۹۲ میلادی در کنفرانس محیط زیست و توسعه سازمان ملل در شهر ریودوژانیرو کشور برزیل به‌طور رسمی مطرح شد"در نتیجه ما باید مصرف آب زیرزمینی را به‌ویژه در بخش کشاورزی به شدت کاهش دهیم زیرا  مصرف آب در بخش کشاورزی بسیار بی‌رویه است و این مصرف باعث می‌شود آب‌های زیرزمینی تمام شوند بنابراین بخش‌ کشاورزی ما باید در این زمینه تلاش گسترده‌ای انجام دهد.

وضعیت آبخوان‌های ایران 

وی با اشاره به وضعیت آبخوان‌ها تصریح می‌کند: ما حدود ۶۱۰ آبخوان زیرزمینی داریم که تقریبا از تمام آن‌ها اضافه برداشت می‌شود. بیش از یک چهارم این آبخوان‌ها تا ۱۰ سال آینده تقریبا تهی می‌شود.

وی با اشاره به وضعیت ریاضت آبی در ایران می‌گوید: هنوز ریاضت آبی برای سال جاری اعلام نشده است. طرح تعادل بخشی‌ و سازگاری با کم آبی موفق نبودند اما طرح الگوی کشت که از مهرماه ۱۴۰۰ آغاز شد هنوز ادامه دارد. نکته حائز اهمیت این است که ما به یک ریاضت آبی شدید نیاز داریم، به‌طوری‌که ۳۰ درصد از مصارف آبی را کم کنیم. این وضعیت باید تا ۱۰ سال ادامه داشته باشد و جز این راه دیگری نداریم اما هنوز وزارت جهاد کشاورزی و وزارت نیرو درباره طرح ریاضت آبی اعلام نظر نکرده‌اند.

موسوی در روز جهانی آب به ضرورت مشارکت تمامی ذی‌نفعان و ذی‌مدخلان اشاره می‌کند و می‌گوید: بدون مشارکت مردم آب را نمی‌توان «نجات» داد.

موسوی خوانساری همچنین به فواید تقلیل مصرف آب اشاره و اظهار می‌کند: تقلیل مصرف آب باعث جاری شدن آب در رودخانه‌ها می‌شود، آب جاری در رودخانه‌ها باعث نفوذ آب به آبخوان‌ها می‌شود و با سیراب شدن آبخوان‌ها منابع آب زیرزمینی تجدید می‌شود و تراز آب بالا می‌آید.

صرفه جویی در مصرف آب با راهکارهای ساده

به گفته مشهود مشهودی -  کارشناس محیط زیست و انرژی - نیز راهکارهای مختلفی برای صرفه‌جویی آب در مصرف شهری وجود دارد.

از جمله این روش‌ها کم کردن حجم آب فلش تانک‌ها در سرویس‌های بهداشتی با تنظیم شناور آن‌ها است که در حالت عادی ظرفیت آن‌ها ۱۵ لیتر است اما می‌تواند به حجم ۶ لیتر کاهش یابد. در یک خانواده چهارنفری با احتساب این قضیه که توسط هر نفر در روز سه بار این تخلیه انجام شود، می‌توان گفت که کاهش حجم ۹ لیتری می‌تواند نقش موثری در میزان مصرف آب داشته باشد یعنی حدود ۴۶ درصد صرفه‌جویی در مصرف آب صورت می گیرد.

وی اضافه می‌کند:‌ از جمله راهکارهای دیگر برای صرفه‌جویی در مصرف آب، استفاده از شیرهایی است که هوا را با آب مخلوط می‌کنند. این دوش‌های حمام با عنوان «دُرافشان» معرفی می‌شوند که حدود ۲۰ درصد مصرف آب را کاهش می‌دهند. با توجه به اینکه بیشترین میزان مصرف آب توسط خانوارها برای استحمام است، استفاده از این دوش‌ها موجب کاهش مصرف آب می‌شود.

موسوی خوانساری با اشاره به اینکه به موازات تقلیل مصرف آب و شکل‌گیری این فرآیند باید چاه‌ها را نیز کنترل و پروانه‌های بهره‌برداری را نیز تعدیل کرد، توضیح می‌دهد: به علت  گرمای کره‌زمین منابع آبی زیرزمینی کاهش یافته است، بدین جهت مجبور به تعدیل پروانه‌های آب زیرزمینی قدیمی هستیم تا بتوانیم به سفره‌های آب زیرزمینی کمک کنیم و به نسل‌های آینده منابع آب زیرزمینی مناسبی را تحویل دهیم.

به گزارش ایسنا، آب مایه حیات و محیط زیست یک نعمت الهی است و بدون دخالت انسان در حالت تعادل قرار دارد و ما باید از آن به عنوان امانتی برای انتقال به آیندگان به‌خوبی استفاده کنیم تا نسل‌های آینده نیز از این موهبت الهی بهره مند شوند.

انتهای پیام