کاخ خورشید در زمان حکومت قاجار

کلات نادری (کاخ خورشید) در سال ۱۱۵۱ ه. ق به دستور نادرشاه جهت اقامت و خزانه برای جواهرات و غنایم در کلات (نادر دژ) ساخته شد.

کلات به معنی قلعه، برج و بارو است (پیش از اسلام تقریبا تمامی شهرهارا به شکل کلات می‌ساختند که در آن‌ها مسئله نظام طبقاتی رعایت می‌شده است؛ این طبقات اجتماعی پیش‌تر سه طبقه بوده که بعد‌ها تبدیل شده است؛ که شامل ارتشداران، موبدان، استریوشان و صنعت گران می‌شده است که هرکدام در شهر جایگاه خود را داشتند.)

این بنا مربوط به سال‌های آغازین به قدرت رسیدن نادر شاه افشار است؛ عملیات ساخت کاخ در تمام درازای پادشاهی او ادامه داشته است و حتی تا آخرین سال‌های زیستن نادرشاهیعنی سال ۱۱۶۰ هجری قمری در دست ساخت بوده است؛ زیرا کتیبه ثلث بسیار زیبای (سوره نبا) که در قسمت دور تا دور گنبد نوشته شده است به همین تاریخ اشاره دارد.

این اثر در تاریخ ۲۰ بهمن ۱۳۱۸ با شماره ثبت ۳۲۹ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.