مالیات بر ارزش افزوده چگونه محاسبه می‎شود؟ / چه کالاها و خدماتی معاف هستند؟

مالیات بر ارزش افزوده همان مالیاتی است که دولت در سال‎های اخیر از صاحبان کسب‎وکار اعم از حقیقی یا حقوقی اخذ می‌کند. این مالیات در مراحل مختلف تولید، عرضه تا مرحله توزیع اخذ می‌شود.

به گزارش «تابناک» در ماده ٣ قانون مالیات بر ارزش افزوده آمده است که ارزش افزوده در این قانون، تفاوت بین ارزش کالاها و خدمات عرضه‎شده با ارزش کالاها و خدمات خریداری یا تحصیل‎شده در یک دوره معین است.

با توجه به این تعریف می‎توان گفت که مالیات بر ارزش افزوده، مالیاتی است که مشتری در برابر دریافت کالا و خدمات به فروشنده می‎پردازد و فروشنده آن را به سازمان امور مالیاتی پرداخت می‎کند.

مالیات بر ارزش افزوده، در واقع همان مالیاتی است که دولت در سال‎های اخیر از صاحبان کسب ‎و کار اعم از حقیقی یا حقوقی اخذ می‎کند.

این مالیات در مراحل مختلف تولید و عرضه تا مرحله توزیع اخذ می‎شود.

به عنوان مثال وقتی کالایی در کارخانه‎ای تولید می شود تا به مرحله توزیع و به دست مردم برسد، مراحل متعددی را پشت سر می‎گذارد و به عبارتی بر ارزش آن افزوده می‎شود و در هر مرحله مالیات بر ارزش افزوده کالا باید پرداخت شود.
از این رو مالیات بر ارزش افزوده را می‎توان به چند دسته تولید، درآمد و مصرف تقسیم‎بندی کرد.

مالیات بر ارزش افزوده بر عهده مشتری و فروشنده

وقتی صحبت از مالیات کالا می‎شود، معمولا ذهن‎ها به این سمت می‎رود که پرداخت مالیات بر عهده مشتری است، اما این تصور اشتباه است، زیرا هنگامی که تولیدکننده‎ای کالایی را به فروشنده می‎فروشد، مالیات بر ارزش افزوده آن را زمان فروش، دریافت می‎کند و زمانی که فروشنده، همان کالا را به خریدار می‌فروشد، مالیات بر ارزش افزوده را از خریدار می‎گیرد.

در کشورهایی که نظام اقتصادی پیشرفته‎ای دارند، هرگاه هر شخص اعم از حقیقی یا حقوقی، میزان مصرف بیشتری داشته باشد، باید مالیات بر ارزش افراده بیشتری هم بپردازد.

"مالیات بر ارزش افزوده همان مالیاتی است که دولت در سال‎های اخیر از صاحبان کسب‎وکار اعم از حقیقی یا حقوقی اخذ می‌کند"

اگر تولیدکننده‌ای، میزان تولید خود را افزایش دهد، باید مالیات کمتری بپردازد.

به نظر می‎رسد این موضوع بر کاهش مصرف‎گرایی و افزایش تولیدات کشور تاثیر بسزایی دارد.

هرچه تولید کشور بالا باشد، بیانگر بالا بودن میزان صادرات و خودکفایی آن کشور است.

زمان پرداخت مالیات بر ارزش افزوده

به موجب قانون، زمان پرداخت مالیات بر ارزش افزوده هر ۹۰ روز یک بار است. البته بین هر ٩٠ روز یک فرجه ۱۵ روزه هم اعمال می‎شود.

اگر کسانی که مشمول مالیات بر ارزش افزوده می‎شوند، در مدت مذکور، اظهارنامه مالیاتی خود را برای سازمان مالیاتی ارسال و مالیات خود را پرداخت نکنند، بابت دیرکردشان جریمه خواهند شد.

چه کالاها و خدماتی معاف از پرداخت مالیات هستند؟

به موجب قانون مالیات بر ارزش افزوده برخی از کالاها و خدمات که از پرداخت مالیات معاف هستند، به این شرح است:

کلیه محصولات کشاورزی فرآوری‎نشده مشتمل بر محصولات خام زراعی و باغی، گیاهان دارویی، محصولات مرتعی، محصولات جنگل (از جمله چوب خام)، محصولات گلخانه (از جمله سبزی، صیفی، گل و گیاه و انواع قارچ).

دام زنده و خوراک آن، کلیه مواد اصلی تولید مثل دام زنده مطابق پروانه صادره توسط وزارت جهاد کشاورزی، پوسال (کمپوست)، کشت بافت و بستر آماده‌کشت بافت.

بذر، نشاء، نهال، سم و کود و نیز آب مصارف کشاورزی.

کالاهای زیر شامل شیر، پنیر و ماست؛ تخم ماکیان؛ آرد و نان؛ انواع گوشت و فرآورده‌های گوشتی مطابق با فهرستی که هر سال وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی تا پایان دی‌ماه برای اجرا در سال بعد به سازمان امور مالیاتی ارسال می‌کند؛ برنج، حبوبات،

سویا و پروتئین سویا؛ انواع روغن‌های خوراکی؛ اعم از گیاهی و حیوانی؛ شیرخشک مخصوص تغذیه کودکان و تخم‎مرغ نطفه‌دار و تبدیل آن به جوجه یک‌روزه.

انواع کالاهای زیر شامل خمیر کاغذ و کاغذ باطله؛ دفتر تحریر و کاغذ چاپ، تحریر و روزنامه.

نسخه‌های کاغذی و الکترونیکی کتاب؛ روزنامه؛ مجله و نشریه.

کالاهای وارده همراه مسافر برای استفاده شخصی تا میزان معافیت مقرر طبق قانون امور گمرکی.

انواع شمش طلا (وارداتی و داخلی) و انواع حواله‌های کاغذی یا الکترونیکی دارای پشتوانه صددرصد طلا و دارایی‌های غیرمنقول و انواع حواله‌های کاغذی یا الکترونیکی مبتنی بر آنها.

مالیات بر ارزش افزوده چگونه محاسبه می‎شود؟

به موجب ماده ۱۴ قانون مالیات بر ارزش افزوده، مأخذ محاسبه مالیات، بهای کالا یا خدمت مندرج در صورت‎حساب خواهد بود.

در مواردی که صورت‎ حساب موجود نباشد یا از ارائه آن خودداری شود یا به موجب اسناد و مدارک مثبته احراز شود که ارزش مندرج در آنها واقعی نیست، مأخذ محاسبه مالیات، بهای روز کالا یا خدمت به تاریخ روز تعلق مالیات است.

موارد زیر جزء مأخذ محاسبه مالیات نیست: تخفیفات اعطایی؛ مالیات موضوع این قانون که قبلا توسط عرضه‏کننده کالا یا خدمت پرداخت شده است و سایر مالیات‎های غیرمستقیم وعوارضی که هنگام عرضه کالا یا خدمت به آن تعلق گرفته است.

همچنین به موجب ماده ۱۵ قانون مذکور، مأخذ محاسبه مالیات واردات کالا، عبارت است از ارزش گمرکی کالا (قیمت خرید، هزینه حمل و نقل و حق بیمه) به علاوه حقوق ورودی (حقوق گمرکی و سود بازرگانی) مندرج در اوراق گمرکی.

در تبصره این ماده نیز آمده است که مأخذ محاسبه مالیات واردات خدمت، عبارت است از معادل ارزش ریالی مربوط به مابه‎ازای واردات خدمت مزبور.

بر اساس ماده ۱۶ قانون مالیات بر ارزش افزوده، نرخ این مالیات یک‎ونیم درصد است.

همچنین طبق ماده ۱۷ این قانون، مالیات‎هایی که مودیان در موقع خرید کالا یا خدمت برای فعالیت‎های اقتصادی خود به استناد صورت‎حساب‎های صادره موضوع این قانون پرداخت کرده‎اند، حسب مورد از مالیات‎های وصول‎شده توسط آنها کسر یا به آنها مسترد می‏شود.

تخلف از قانون مالیات بر ارزش افزوده و مجازات آن

در اینجا این پرسش مطرح می‎شود که اگر افرادی که مشمول مالیات بر ارزش افزوده می‎شوند، در این خصوص مرتکب تخلف شوند، آیا مجازاتی برای آنها پیش‌بینی شده است؟

در ماده ٣٥ و ٣٦ قانون مالیات بر ارزش افزوده انواع تخلف، مجازات و جریمه افراد عنوان شده است که بر اساس آن، مؤدیانی که از عضویت در سامانه مؤدیان امتناع ورزیده‌اند علاوه بر پرداخت جریمه‌ مکلفند اظهارنامه هر دوره مالیاتی خود را حداکثر تا یک ‌ماه پس از پایان هر دوره مالیاتی به سازمان امور مالیاتی تسلیم و مالیات و عوارض فروش خود را به حساب سازمان واریز کنند.

مالیات بر ارزش افزوده بر کالا های وارداتی و صادراتی

کالاها و خدماتی که مجوز صادرات و خروج از کشور را دارند، مشمول مالیات بر ارزش افزوده نیست.

علاوه بر آن کالاهایی که مجوز ورود به کشور را دارند، ابتدا مالیات آنها کسر می‌شود و در مرحله بعد واردکنندگان می‌توانند آن را از گمرک تحویل بگیرند و خارج کنند.