لزوم بهره‌گیری از ظرفیت‌های کنواسیون‌های محیط زیستی برای مدیریت گرد و غبار

مدیرکل دفتر امور بیابان سازمان منابع طبیعی با تاکید بر ضرورت بهره‌گیری از ظرفیت‌های دیپلماسی برای مقابله با گرد و غبار اظهار کرد:یکی از مهم‌ترین ابزارهایی که به دیپلماسی گرد و غبار کمک می‌کند، استفاده بهتر از کنوانسیون محیط زیستی است.

به گزارش ایسنا،از سال‌های گذشته در برخی نقاط ایران شاهد طوفان‌های گرد و غبار بوده‌ایم اما چند سالی است که این غبارها بیشتر و در سطح گسترده‌تری مشاهده می‌شود؛ به قدری شدید که حالا این گرد و غبار به نواحی شمالی کشور نیز رسیده است. هفته‌ گذشته در کشور شاهد گرد و غبار شدید بودیم به‌گونه‌ای که شاخص  آلاینده‌های جوی در برخی استان‌ها همچون تهران به ۵۰۰ رسید و هوای شهر در شرایط خطرناک قرار گرفت. در چنین شرایطی اهمیت مقابله گرد و خاک دو چندان شده است. به گفته مدیرکل دفتر امور بیابان سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری، گرد و خاک پدیده‌ای ناشی از تشدید  تغییر اقلیم و بروز رویدادهای حدی است که نیاز به اقدام و سرمایه‌گذاری‌های بیشتر دارد و برای کنترل آن بهره‌گیری و تقویت ظرفیت‌های دیپلماسی ضروری است و تنها به تدوین یک تفاهمنامه چندجانبه بین چند کشور که تجربه آن را بارها در سالیان گذاشته داشته‌ایم نباید اکتفا نکنیم.

وحید جعفریان در گفت و گو با ایسنا درباره ورود توده‌های گرد و خاک به کشور طی هفته‌های اخیر اظهارکرد: پدیده گرد و خاک موضوع جدیدی برای ایران نیست که در کمربند خشک جهانی قرا گرفته است.

"هفته‌ گذشته در کشور شاهد گرد و غبار شدید بودیم به‌گونه‌ای که شاخص  آلاینده‌های جوی در برخی استان‌ها همچون تهران به ۵۰۰ رسید و هوای شهر در شرایط خطرناک قرار گرفت"نکته قابل توجه این است که تعداد طوفان‌های گرد و غبار نسبت به گذشته افزایش یافته و آثار و پیامدهای آن در سطح گسترده‌تر و با شدت بیشتری نسبت به گذشته احساس می‌شود. به همین دلیل نیاز است که یک برنامه جامع و غنی درباره این موضوع تدوین شود و اجرای آن در صدر اولویت‌های محیط زیستی قرار گیرد.

مدیریت گرد و غبار با استفاده از ظرفیت‌های کنوانسیون محیط زیستی

وی ادامه داد: پدیده گرد و غبار در سطح بسیار گسترده‌ای اثرات خود را نشان می‌دهد و همانند طوفان‌های ماسه‌ای نیست که حرکت ماسه‌های روان موجب مسدود شدن یک راه و راه آهن و یا تخریب عرصه کشاورزی در یک نقطه خاص شود بلکه پس از شکل‌گیری می‌تواند هزاران کیلومتر را متاثر کند و این موضوع باید به عنوان اولویت‌های جدی در صدر برنامه‌ریزی‌های محیط زیستی کشور قرار گیرد.

مدیرکل دفتر امور بیابان سازمان منابع طبیعی تاکید کرد: به منظور کنترل گرد و غبار به تقویت دیپلماسی و ارتباط موثر با کشورهایی نیاز داریم که در این زمینه تاثیرپذیر هستند. یکی از مهم‌ترین ابزارهایی که به دیپلماسی گرد و غبار کمک می‌کند، استفاده بهتر از ظرفیت‌های کنوانسیون محیط زیستی است که این پدیده مرتبط با حوزه فعالیتی آن‌هاست.

جعفریان با اشاره به اینکه سه کنوانسیون تغییرات اقلیمی، بیابان‌زدایی و تنوع زیستی به عنوان کنوانسیون‌های «ریو» شناخته می‌شوند، اظهار کرد: کنوانسیون‌های دیگر مانند کنوانسیون رامسر - که مدیریت پدیده‌های مرتبط با تالاب‌ها را برعهده دارند - هم در برنامه محیط زیستی قرار دارند. این کنوانسیون‌ها ابزارهای خوبی هستند برای اینکه کشورها بتوانند همکاری‌های بهتر و موثرتری با یکدیگر داشته باشند و یک اقدام منطقه‌ای برای کنترل این پدیده انجام دهند.

وی تاکید کرد: در سطح ملی توجه جدی‌تر به دبیرخانه‌های ملی این کنوانسیون‌ها ضروری است تا این دبیرخانه‌ها از رکود خارج شوند برای دستیابی به این هدف ضروری است که منابع لازم تهیه و برنامه‌های روشنی تبیین شود تا بتوانند برای دیپلماسی‌ها اقدامات موثر انجام دهند و از ظرفیت‌های موجود به خوبی استفاده کنند.

ضرورت توجه به چگونگی سازگاری با پدیده گرد و غبار در برنامه‌های توسعه کشور

مدیرکل دفتر امور بیابان سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری افزود: کنترل پدیده گرد و غبار مرتبط به سلسله سیاست‌هایی است که ما در منطقه می‌توانیم داشته باشیم .مساله اصلی چگونگی استفاده از ابزارها و برنامه‌های مشخص برای سازگاری و مواجهه با چنین پدیده‌هایی و تقویت آن‌هاست. این نکته بسیار مهم است و در برنامه‌های توسعه کشور موضوع سازگاری پدیده گرد و غبار باید مطرح و سیاست‌ها و برنامه‌های متفاوت در این حوزه در بخش‌های مختلف به صورت غنی تعریف شود.

تقویت سیستم‌های هشدار سریع برای اثربخشی برنامه‌های اجرایی ضروری است

وی با تاکید بر اینکه در حوزه همکاری‌های منطقه‌ای تقویت سیستم‌های هشدار سریع ضروری است، اظهار کرد: برای مثال ما نباید ساعت ۱۰ شب برای برنامه روز بعد و اقدامات مورد نیاز تصمیم بگیریم بلکه باید بتوانیم این فرایندها را زودتر پیش‌بینی و بر اساس پیش‌بینی و هشدار سریع بتوانیم برنامه‌های مورد نیاز را ابلاغ کنیم، در این صورت می‌توانیم منتظر اثربخشی‌های بیشتری باشیم.

به گفته جعفریان موضوع سازگاری و تبیین سیستم‌های هشدار سریع می‌تواند در برنامه‌ریزی‌های منطقه‌ای در کنار فعالیت‌های اجرایی مدنظر قرار گیرد.

وی ادامه داد: بعضی از کشورها به لحاظ شرایط سرزمینی جزو سرزمین‌های بالادستی تلقی می شوند و منابع آبی از این کشورها به کشورهای دیگرمی‌رود که این موضوع همیشه یک موضوع چالش برانگیز و مورد بحث و موجب مجادله بین کشورهای همسایه بوده است و اگر بخواهیم موضوع پدیده گرد و غبار اخیر را که منشأ خارجی داشت و از کشورهای عراق،اردن و سوریه وارد ایران شده بود را به بحث مدیریت آب  ارتباط دهیم، در راستای مدیریت آب کشوری همچون ترکیه هم بسیار نقش آفرین است.

مدیرکل دفتر امور بیابان سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری با بیان اینکه نیاز است تا یک برنامه جامع عملی برای مدیریت گرد و غبار تعریف شود، اظهارکرد: بهره‌گیری از ظرفیت مجامع بین‌المللی برای ایجاد زمینه همکاری با کشورهای دارای سیاست‌ها و اولویت‌های متفاوت یک نکته بسیار قابل توجه است.

تقویت کارگروه مقابله با گرد و غبار مطالبه ماست

وی  در ادامه با اشاره به نهاد ملی مقابله با گرد و غبار در کشور گفت:در ایران یک نهاد و ساختار بین بخشی و یک کارگروه ملی گرد و غبار وجود دارد که این کارگروه ملی گرد و غبار تحت نظر سازمان حفاظت محیط زیست مسئولیت هماهنگی دستگاه‌های مختلف در مواجهه با این پدیده را در دستور کار قرار داده است و سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری هم به عنوان یکی از اعضای این کارگروه نقش آفرین است و در کنارفعالیت‌های موثر، پیشنهادهای خود را نیز به این کارگروه ارائه می‌دهد.

تقویت جایگاه این کارگروه مطالبه اصلی ما است تا بتواند با اثرگذاری بیشتری نسبت به مدیریت این پدیده اقدام کند.

تقویت ظرفیت‌های دیپلماسی به جای تفاهمنامه‌های چند جانبه

جعفریان با بیان اینکه  در حوزه فعالیت‌های اجرایی در سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری آموخته‌ها و تجارب بسیاری وجود دارد که می‌تواند برای مدیریت این پدیده در اختیار سایر کشورها قرار گیرد، اظهار کرد: مدیریت کاربری سرزمین و پوشش گیاهی جزو برنامه‌هایی است که باید برای کنترل پدیده گرد و غبار در نظر گرفته شود و با توجه به قرارگیری این موضوع در حیطه مسوولیت سازمان منابع طبیعی ، می‌توان از ظرفیت‌های این نهاد برای تحقق آن بهره برد.

وی ادامه داد: تاکید بر این است که بتوانیم ظرفیت‌های دیپلماسی را در این حوزه تقویت کنیم و تنها به تدوین یک تفاهمنامه چند جانبه بین چند کشور که تجربه آن را بارها در سال‌های قبل هم داشتیم، کفایت نکنیم.

مدیرکل دفتر امور بیابان سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری با اشاره به این که این تفاهمنامه‌ها چندان عملی نشدند و نتیجه مطلوبی از آن‌ها حاصل نشده است، اظهار کرد: اگر بتوانیم در قالب منطقه‌ای و با نقش آفرینی کنوانسیون‌های زیست‌محیطی موضوع را تبیین و پدیده گرد و غبار را مدیریت  کنیم، به دستگاه دیپلماسی و وزارت امور خارجه برای تبیین یک برنامه بهتر و قوی‌تر کمک خواهیم کرد.

وی ادامه داد: یکی از فعالیت‌هایی که اخیرا سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری به عنوان نهاد هماهنگ‌کننده ملی انجام داده، پروژه‌ای است که با همکاری نهاد کارگزاری فائو در دست اجرا است. در این مطالعه به بررسی اثرات گرد وغبار روی محصولات کشاورزی، جنگل‌ها و مراتع پرداخته شده است و می‌تواند اطلاعات دقیق‌تری در حوزه کشاورزی و امنیت غذایی در اختیار ما قرار دهد.

کاهش کیفیت و امنیت غذایی بر اثر خیزش گرد و خاک

به گفته جعفریان خروجی‌های این مطالعه که در حال حاضر در دست انجام است، می‌تواند بسیار کمک کند تا به‌صورت کمی و مشخص میزان خسارت و تاثیر پذیری از گرد و خاک را دقیق‌تر تشخیص دهیم و تنها به اثرات آن بر عوامل انسانی و شهرها نپردازیم چراکه این پدیده جنبه‌های مختلفی دارد و در سطوح مختلف و به‌خصوص در کشاورزی می‌تواند موجب کاهش تولید، کیفیت و امنیت غذایی شود. در این شرایط با برخورداری از داده‌ها به‌صورت عمیق‌تری می‌توانیم برنامه‌های مناسب تعریف کنیم.

وی درباره فعالیت‌های اجرایی در زمینه کنترل خیزش گرد و خاک اظهار کرد: فعالیت‌هایی همچون نهالکاری، مدیریت هرزآب و تثبیت مناطق حساس به طوفان‌های ماسه‌ای و گرد و غبار - که از طریق پروژه‌های مالچ پاشی انجام می‌شود - در شرایط بحرانی و دشوار می‌تواند کمک کند که ما برنامه‌های اجرایی خود را با کشورهای اطراف به اشتراک گذاریم و برنامه‌های مشترکی با آن‌ها اجرا کنیم.

مدیرکل دفتر امور بیابان سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری با بیان اینکه با بومی‌سازی تجارب جهانی و استفاده از ظرفیت‌های غنی علمی کشور همچنین اشتراک‌گذاری آن می‌توانیم از این ظرفیت‌ها برای مدیریت جامع کشورهای اطراف بهره گیریم، افزود: موضوع گرد و غبار و پیامدهای آن می‌تواند ریشه در مدیریت آب هم  داشته باشد. اگر چه آثار و پیامدهای اتفاقات برای همه کشورها یکسان نیست اما اگر یک منطقه‌ای بابت پدیده‌ای ضعیف شود، باقی کشورها نیز از این تاثیرات بی نصیب نخواهند بود.

کنترل گرد و غبار با نقش آفرینی کنوانسیون بیابان زدایی

وی افزود: موضوع کنترل گرد و غبار به عنوان یک اقدام منطقه‌ای بین کشورهای چین، ژاپن، کره جنوبی و مغوستان و با نقش آفرینی کنوانسیون بیابان‌زدایی صورت گرفته است و می‌تواند به عنوان یک تجربه موفق مورد توجه قرار گیرد. ما نیز باید در سطح منطقه‌ای و با توجه به شرایط خاص کشورمان از تجارب بهره بگیریم.

جعفریان در ادامه اظهار کرد: مسئله مهم تقویت جایگاه دیپلماسی در این حوزه‌ها است که این موضوع از اهمیت بسیاری بالایی برخوردار است.

با توجه اینکه ترکیه در این حوزه نقش‌آفرینی می‌کند پس نباید از لیست برنامه‌ریزی منطقه‌ای حذف شود و تنها به یک تفاهمنامه دو جانبه بین ایران و عراق و یا ایران و سوریه اکتفا کنیم.

همکاری ترکیه و عراق در زمینه استقرار سیستم‌های هشدار سریع

وی درباره پیشنهاد ترکیه به عراق برای بیابان‌زدایی اظهار کرد: همکاری ترکیه و عراق در زمینه مشارکت در استقرار سیستم‌های هشدار سریع و خیلی خوب است که پیش از غافلگیری و با چالش‌های بیشتر مواجه شدن بتوانیم وضعیت جوی پیش‌بینی کنیم و بر اساس پیش‌بینی‌ها برنامه‌های خود را تطبیق دهیم ولی دستیابی به این هدف نیازمند همکاری در سطوح بالاتر است و باید همگی یک مسئولیت مشترک منطقه‌ای را بپذیریم و بر اساس آن اقدام کنیم.

مدیرکل دفتر امور بیابان سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری تاکید کرد: مدیریت منابع آب و نقشی که کشور ترکیه در تامین حق‌آبه‌های عرصه‌های پایین دست مثل دجله و فرات دارد می‌تواند یک موضوع کلیدی در مباحث مطرح شده باشد بنابراین باید با ملاحظات دیپلماتیک و سیاست‌ها تطبیق داده شود و بر اساس آن یک هماهنگی جامع انجام شود.

وی ادامه داد: ما باید بتوانیم خودمان را با قواعد و قوانینی که طبیعت حاکم کرده است، تطبیق دهیم و به یک نتیجه مطلوب دست یابیم و به بحث مدیریت کلان،یکپارچه و جامع‌نگر در سطوح مختلف از جمله سطوح مختلف ملی و منطقه‌ای و بین المللی توجه داشته باشیم تا بتوانیم به نتایج مطلوب برسیم چراکه اگر برنامه‌ای جامع نداشته باشیم، در دراز مدت همه ضرر می‌کنند.

به گفته جعفریان کشورهای تحت تاثیر و در معرض پدیده گرد و خاک موجب شده‌اند تا این موضوع در اولویت سیاست‌ها و برنامه‌های منطقه‌ای قرار داده شود و آنچه که معمولا در مباحث جهانی به آن تاکید می‌شود توجه بیشتر به ملاحظات فرامرزی و فرامنطقه‌ای برای حل بحران‌هایی است که بدون در نظر گرفتن ملاحظات سایرین حل نهایی آن امکان پذیر نیست.

نیاز به سرمایه‌گذاری بیشتر برای کنترل پدیده گرد و غبار

وی در پاسخ به این سوال ایسنا که آیا اقدامات انجام شده در منطقه برای کنترل گردو  خاک تاکنون رضایت‌بخش بوده است یا نه؟ اظهار کرد: ما نسیت به چندین سال گذشته خود پیشرفت بسیاری کرده‌ایم چراکه مطالعات زیربنایی انجام شده که چشم انداز ما را بسیار روشن کرده است ولی در گذشته نسبت به شناسایی این پدیده، ابعاد آن و مخاطرات ناشی از آن به صورت کمی اشراف چندانی نداشتیم.

جعفریان در پایان تصریح کرد: اگر بخواهیم که یک نگاه نتیجه محور به موضوع داشته باشیم، متوجه می‌شویم که همه ما تحت تاثیر گرد و خاک هستیم؛ پدیده‌ای که ناشی از تشدید پدیده تغییر اقلیم و بروز رویدادهای حدی است بنابراین خیلی بیشتر باید برای مدیریت آن اقدام و سرمایه‌گذاری کنیم علاوه بر آن لازم است همکاری‌های بین‌المللی را توسعه دهیم تا بتوانیم بر این پدیده فائق شویم.

انتهای پیام