کرونا: آزمایش آنتی بادی به کار می‌آید یا خیر؟ 

پادتن یا آنتی‌بادی، نوعی پروتئین است در دستگاه ایمنی بدن که از جمله در پاسخ به حمله باکتری یا ویروس تولید می‌شود تا به آنتی‌ژن حمله‌ و آنرا بی‌اثر کند. اگر پادتنی در بدن تولید شود، گفته می‌شود ردپای آن تا مدت‌ها در بدن باقی می‌ماند و وجودش در خون قابل اثبات است. وجود پادتن‌ها نشان می‌دهد که فرد پیش‌تر به بیماری‌ معینی دچار شده که بدن در پاسخ به آن، آنتی‌بادی را تولید کرده است.

از این‌رو برخی محققان نتیجه می‌گیرند، این مسئله در مورد بیماری سارس کووید ۲ هم صدق می‌کند و معیاری برای تشخیص بیماری است.

در اوایل ماه مارس امسال در منطقه‌ای در اتریش، پس از دیده شدن یک مورد ابتلا به ویروس کرونا، مشخص شد که این ویروس به صورت گسترده‌ای در این منطقه پخش شده است. به گزارش دانشگاه اینسبروک در اتریش، در خون بیش از ۴۲ درصد از جمعیت تقریبا ۱۵۰۰ نفری این منطقه، این پادتن وجود داشت.

این دانشگاه در بیانیه مطبوعاتی که در این مورد منتشر کرد، نتیجه ‌گرفت که بنابراین بخش بزرگی از جمعیت این منطقه باید در برابر کوید ۱۹ ایمن باشند.

اما آیا به آزمایش آنتی‌بادی می‌توان تا به این اندازه اعتماد کرد؟ و آیا افرادی که وجود پادتن در بدنشان با تست ثابت شده، نسبت به ابتلای دوباره به این بیماری ایمن هستند؟

تغییر نتایج تست آنتی‌بادی با تغییر زمان

پژوهشگران "بنیاد همیاری کاکرین" پاسخی برای این پرسش دارند. محققان این شبکه تحقیقاتی را زیر ذره‌بین بردند که در آنها ۲۵ آزمایش آنتی‌بادی بررسی شده بود.

نتایج این گونه تست‌ها در صورتی که فرد به ویروس مبتلا نشده باشد تقریبا مشخص است: در ۹۸ مورد نتیجه تست در مورد این افراد، درست بود و پاسخ به پرسش وجود آنتی بادی در بدن، منفی.

اما در مقابل، برای پاسخ درست به پرسش وجود آنتی‌بادی در آن دسته‌ای که با ویروس در تماس بودند، زمان آزمایش نقش کلیدی بازی می‌کرد:

در هفته نخست پس از پدیدار شدن علائم بیماری، با تست آنتی‌بادی تنها ۳۰ درصد از موارد تشخیص داده شدند، از هفته سوم پس از شروع علائم و با افزایش تولید پادتن در بدن، نرخ پاسخ‌های صحیح تست تا ۹۱ درصد بالا رفت و این درصد در چهارمین هفته از شروع علائم به ۹۶ درصد رسید. 
 
اما پژوهشگران نتوانستند به این پرسش پاسخ دهند که دقت این آزمایش‌ها وقتی بیش از ۴ هفته از شروع بیماری گذشته است، چه قدر است؟ از سوی دیگر این تست‌ها بیشتر در کلینیک‌ها و در مورد بیمارانی با روند شدید بیماری انجام شده و این پرسش که آیا اگر در مورد مبتلایان با علائم خفیف یا بدون علامت هم انجام می‌شد، به همین نتایج می‌رسیدیم یا نه، بی‌جواب است.

تجزیه و تحلیل نتایج آزمایش پادتن‌ برای محققان مهم است

تا اینجا مشخص می‌شود که در واقعیت شمار کسانی که به ویروس آلوده‌اند بیش از آن چیزی است که نتایج تست نشان می‌دهد.

اما دانستن این نکته که در ایشگل ۴۲ درصد پاسخ تستشان به آنتی بادی مثبت بوده و در استکهلم تنها ۷ درصد، چه کمکی به ما می‌کند؟ 

نتایج این تجزیه و تحلیل‌ها بیش از همه برای اپیدمیولوژیست‌ها حائز اهمیت‌اند.

"پادتن یا آنتی‌بادی، نوعی پروتئین است در دستگاه ایمنی بدن که از جمله در پاسخ به حمله باکتری یا ویروس تولید می‌شود تا به آنتی‌ژن حمله‌ و آنرا بی‌اثر کند"آنها با کمک این داده‌ها می‌توانند ابعاد شیوع بیماری و شمار واقعی مبتلایان را بهتر تخمین بزنند و از این نتایج برای مدل‌سازی چگونگی رفتار و پیشرفت بیماری استفاده کنند. 

مؤسسه روبرت کخ آلمان و استفاده از نتایج تست آنتی‌بادی

مؤسسه روبرت کخ در آلمان هم تحقیقی در زمینه آنتی‌بادی‌ها انجام می‌دهد که در چندین منطقه گوناگون در این کشور در جریان است.

این مؤسسه دو روش را با هم ترکیب کرده است: از یک سو  بررسی‌هایی در کانون‌های شیوع بیماری در آلمان انجام می‌دهد که تخمینی از حداکثر شمار مبتلایان به دست بیاورد و از سوی دیگر از سرم خون اهداکنندگان ناشناس تست آنتی بادی می‌گیرد. مورد دوم به کار تخمین حداقل شمار مبتلایان می‌آید چرا که اهداکنندگان خون از متوسط جمعیت سالم‌تر هستند.

 تحقیقاتی که در آنها در کنار تست میزان آنتی‌بادی در بدن، اطلاعات شخصی آزمایش‌شوندگان هم سنجیده می‌شود، می‌توانند یافته‌های جدیدی برای پژوهشگران به ارمغان بیاورند. برای نمونه محققان می‌توانند به این وسیله به پرسش‌هایی از این دست پاسخ دهند که: 

• آیا کسانی که به دلیل شغلی بسیار در رفت و آمد هستند، بیشتر در معرض خطر ابتلا هستند؟ 
• آیا کسانی که بچه‌دار هستند بیشتر از آنها که صاحب فرزندی نیستند با خطر ابتلا روبرو می‌شوند؟ 
• یا در چند در صد از موارد، بیماری بدون نشانه و علامت گذشته است؟

افزون بر این، اگر آزمایش‌شوندگان در یک بازه زمانی طولانی چندین بار تست آنتی‌بادی را انجام دهند، می‌توان دریافت که این پروتئین‌های حفاظت‌کننده تا چه مدت پس از ابتلا در خون فرد باقی می‌مانند و سیر بیماری چگونه است. 

تست موردی آنتی‌بادی "بی‌اهمیت" و نادقیق

تست آنتی‌بادی اما در تشخیص موردی کمتر به کار می‌آید. از یک طرف مدت زمان طولانی‌ای نیاز هست تا متخصص به نتیجه تست نسبتا دقیقی دست پیدا کند و حتی پس از رسیدن پاسخ تست، نمی‌تواند با اطمینان بگویند که این آنتی‌بادی مربوط به عفونت فعلی است یا قدیمی. 

از این روست که محققان بنیاد همیاری کاکرین توصیه می‌کنند از آزمایش آنتی بادی تنها برای روشن کردن موارد مبهم استفاده شود. برای نمونه اگر بیماری برای مدتی طولانی علائم مربوطه را دارد اما پاسخ تست معمول واکنش زنجیره‌ای پلیمراز در او منفی است، آزمایش آنتی بادی می‌تواند اطلاعات مهمی به دست دهد.

محققان صرف‌نظر از نتیجه و به استثنای وضعیتی که در بالا شرح آن رفت، تست‌های آنتی‌بادی موردی را "بی‌معنا" می‌دانند چون با داشتن پاسخ تست، نمی‌توان گفت برای مثال آیا فرد با وجود اثبات آنتی بادی در خون، نسبت به ابتلای مجدد به این بیماری ایمن است یا خیر؟  و حتی اگر فرد ایمن باشد، باز هم این مورد نامشخص است که آیا این ایمنی برای همه آنها که آنتی‌بادی در بدنشان تولید شده، در یک سطح است یا خیر و برای چه مدتی این ایمنی پایدار است؟

ایمن در برابر کرونا با یک بار ابتلا؟

یک تحقیق نشان می‌دهد که افراد مبتلایی که فاقد علائم بیماری بودند، در بدنشان آنتی‌بادی کمتری نسبت به بیمارانی که علائم بیماری در آنها مشهود بوده است، داشته‌اند.

۸ هفته پس از بهبود، در ۱۳ درصد از بیمارانی که علائم بیماری را داشتند و ۴۰ درصد از بیمارانی که بدون علائم بودند، دیگر هیچ اثری از آنتی بادی دیده نشد.

به همین دلیل، چنین نتایجی تردیدها در مورد پیشنهادهایی مانند صدور گواهی ایمنی برای افرادی که یک‌بار به سارس کووید ۲ مبتلا شده و سپس بهبود یافته‌اند را به منظور تردد بی‌دغدغه و بی‌خطر در جامعه، افزایش می‌دهد.

پژوهشگران بنیاد همیاری کاکرین می‌گویند، در تحقیقاتشان به این نتیجه رسیده‌اند که پاسخ تست آنتی‌بادی تنها دو درصد تمامی کسانی که مبتلا به ویروس نبوده‌اند، به اشتباه مثبت از آب درآمده است. اما اگر این نتیجه را به تمامی جمعیت یک کشور تعمیم دهیم، به شمار نتایج نادرست افزوده می‌شود. برای نمونه اگر در مورد کشور آلمان این امکان وجود داشت که همین امروز تمامی مردم تست آنتی بادی انجام دهند، امکان این که بیش از یک میلیون نفر از جمعیت به اشتباه فکر کنند ایمن هستند و با این خیال اشتباه به راحتی در جامعه تردد کنند و دیگران را آلوده کنند، وجود داشت.