"لال شو"؛ سنتی به قدمت تاریخ

ایسنا/مازندران " لال شو" مراسمی است که مردم سوادکوه میراث‌دار آن هستند. این رویداد تاریخی را می‌توان از برنامه‌های جمعی و اجتماعی منحصر بفرد و جذابی دانست که شاید نمونه‌ی آن را نتوان در هیچ فرهنگی دید.

۱ - ارکه ما (arkeh ma) ، ۲ - دِما (dema) ، ۳ - وَهمِنِ ما (vahmeneh ma) ، ۴ - عَیدِ ما (aydeh ma) ، ۵ - فردینه ما (ferdineh ma) ، ۶ - کِرچِه ما (kercheh ma) ، ۷ - هَرِه ما (hareh ma) ، ۸ - تیره ما (tireh ma)، ۹ - مِلارِه ما (melareh ma)، ۱۰ - شِروِینِه ما (shervineh ma) ، ۱۱ - میره ما (mireh ma) ، ۱۲ - اونه ما (oneh ma)
این دوازده ماه، نه فقط دوازده اسم، بلکه دوازده نشان از طبیعت، فرهنگ، رسم و آیین و نیاکان این سرزمین است.
بیش از ۱۵۳۰ سال از پیدایش تقویم طبری می‌گذرد و این تقویم، رویدادها، اتفاقات و حوادث بیشماری را به خود دیده است. بسیاری از این رویدادها در دل تاریخ هضم شد و شاید امروز اثری از آن نباشد. ولی برخی دیگر که به نوعی فرهنگ یا خرده فرهنگ‌های مناطق مختلف مازندران را تشکیل می‌دهند، هنوز هم جایگاه خود را حفظ کرده و دلیلی برای رجوع به تاریخ و دور هم بودن‌ها می‌شود.
سیزدهمین شب از « تیر ما» مازندرانی که مصادف با ماه آذر شمسی است، یکی از همان اتفاقات فرهنگی بجا مانده از تاریخ محسوب می‌شود.

" لال شو" مراسمی است که مردم سوادکوه میراث‌دار آن هستند.

"این رویداد تاریخی را می‌توان از برنامه‌های جمعی و اجتماعی منحصر بفرد و جذابی دانست که شاید نمونه‌ی آن را نتوان در هیچ فرهنگی دید"این رویداد تاریخی را می‌توان از برنامه‌های جمعی و اجتماعی منحصر بفرد و جذابی دانست که شاید نمونه‌ی آن را نتوان در هیچ فرهنگی دید.
مهمترین مرجع تاریخی و اساس "لال شو" ، به آرش کمانگیر برمی‌گردد. پهلوانی نامدار که با پرتاب تیر و فدا کردن جانش، مرز ایران و توران را مشخص کرد و برای همیشه در قلب مردم ایران زمین جایگاهی ویژه پیدا کرد.

فریده یوسفی نویسنده و پژوهشگر تاریخ و فرهنگ مازندران می‌گوید: در ارتباط لال شو با آرش باید گفت؛ در مازندران از دیرباز رسم بر آن بود که مردی پاک نهاد، به عنوان لال، یک روز پیش از تیرگان، غسل می‌کرد و روزه سکوت می‌گرفت تا شب اجرای آیین فرا برسد، آنگاه همراه دو مرد دیگر، یکی خزانه‌دار (کیسه‌دار) و دیگری لال مار با ترکه‌هایی، (شیش)، که نمادی از تیر آرش بود، به درب خانه اهالی می‌رفتند و لال ِ مار، اشعاری به این ترتیب می‌خواند:
لال انه لال انه / پیسسه گنده خوار انه / چوغای شلوار انه/
پار بورده امسال انه ...
برگردان:
لال آمده لال آمده / آمد که "پیسسه گنده " بخورد( نوعی حلوای مخصوص این شب)
لال با شلواری از جنس چوغا آمده
پارسال رفت و دوباره امسال آمده
صاحب خانه لال را به خانه‌اش دعوت می‌کند و او همچنان در سکوت خویش، یکایک افراد خانواده را با شیش (ترکه) نوازش می‌کند و شیش را همانجا می‌گذارد تا کدبانوی خانه آن را به پشت بام خانه ببرد و موجب ازدیاد برکت خانه بشود. نوازش شیش لال، شامل درختان کم ثمر باغات هم می‌شود تا در سال پیش‌رو پربارتر شوند.

آنگاه صاحب خانه به فراخور وضعیت اقتصادی خویش، خوراکی‌هایی به کیسه‌دار می‌داد که معمولا فراتر از انار، گردو یا پیسه گنده نبود.

هدایای جمع شده، بین این سه مرد تقسیم می‌شد و اگر مقدار آن قابل توجه بود، دیگران هم سهمی از آن می‌بردند.
امروز هم در مازندران، آیین لال شو با اندکی تغییر اجرا می‌شود.

"سعدی قاسم نژاد" پژوهشگر تاریخ سوادکوه و فرهنگ عامه در این خصوص می‌گوید: یکی ازرویدادهای تاریخ اساطیری و باستانی کشورما، جنگی بود که بر اثر اختلاف مرزی بین ایران و کشور توران درگرفت و نتیجه آن شد که یک نفر از سپاه ایران تیری را به جانب مشرق پرتاب کند وهرکجا که تیر فرود آمد، آنجا مرز ایران و توران شود و برای پرتاب تیر یکی از سرداران نامی لشکر ایران به نام آرش کمانگیر در نظر گرفته شد. لذا در روز معین آرش تیر و کمان بردوش درمیان تشویق و شورو هلهله مردمی که برای این امر مهم گرد آمده بودند، مسیر کوه البرز را که برای پرتاب تیر تعیین شده بود باسکوتی محض و بدون توجه به اطراف طی می‌کرد و بالاخره به فراز البرز رسید و تیر در چله کمان نهاد و تمرکز کرد. شاید در آن لحظه تمامی مسئولیت خود را برای تمامیت ارضی مملکت و آنانی که در این راه جان باختند، به خاطر آورد و از خدا خواست تا او را یاری کند و تیر را پرتاب کرد.

اما همراه با تیر، جان او هم بدر رفت، گویی آرش نه تنها قدرت بلکه جان خویش را در تیر نهاد و تیر پس از سه شبانه روز پرواز، سرانجام در مکانی دور به نام فرغانه بر تنه درخت تناور گردویی نشست و از آن پس آنجا مرز ایران و توران شد. و این روز برابر بود با "سیزدهم تیرماه تبری یا مازندرانی" مصادف با سیزده ماه آبان تقویم رسمی و چون محل فرود تیر درمکانی دور دست موجب فراخ شدن مرز کشور ما گردید، پیروزی مهمی برای ایران حاصل شد. از آن پس به منظور پاسداشت آن پیروزی و یاد پایمردی لشکریان ایران و به ویژه خاطره دلاوری آرش کمان‌گیر، مراسمی سنتی در میان ایرانیان برگزار می‌شد که این سنت همچنان در بین سوادکوهیان محفوظ ماند وهمه ساله در چنین شبی که به آن لال‌شو می‌گویند، برگزار می‌شود و لال کیسه‌دار و تیر شیش و حلوا پیست گنده و حتی شکل آن هر یک نمادی هستند که این ماجرا را روایت می‌کنند.

لال‌شو از رسوم آیینی و تاریخی زیبایی است که شاید تنها در سوادکوه برگزار می‌شود و ثبت معنوی این فرهنگ برجای مانده از دل تاریخ، مسئولیتی است که اهالی میراث فرهنگی و فعالان اجتماعی منطقه بر عهده دارند و امیدواریم با ثبت این رویداد با فرهنگی، شاهد حفظ و انتقال آن به نسل آینده باشیم.
انتهای پیام