شکل گیری کمیته تطبیق به مذاکرات انسجام بیشتری در زمینه تصمیم گیری می‌دهد/ آمریکا بر سر دوراهی احیاء برجام و پافشاری بر امتیازات فرامتنی

رحیم بایزیدی مدیر گروه روابط بین الملل پژوهشکده تحقیقات راهبردی در گفت‌وگو با

خبرنگار سیاست خارجی گروه سیاسی باشگاه خبرنگاران جوان

، درباره دور هفتم مذاکرات احیاء برجام، گفت: در آخرین دور مذاکرات هسته‌ای یعنی دور ششم، ایران و کشور‌های غربی در وین هر دو طرف اعلام کردند که به نتایج قابل قبولی در زمینه موضوع هسته ای ایران رسیده‌اند، اما نیاز به یک دور دیگری از مذاکرات وجود دارد که طرف های مذاکره پس از برگشت به کشور هایشان به جمع بندی نهایی برسند و در نهایت توافق  نهایی بین طرفین صورت بگیرد.

وی افزود: با این حال نزدیک به یک ماه از تاریخ وعده داده شد می‌گذرد و هنوز دور هفتم مذاکرات برگزار نشده است که یکی از مهمترین دلایل آن عدم تمایل آمریکا به بازگشت به شرایط قبل از خروج از برجام است. به عبارتی دیگر، این کشور تلاش دارد در قبال بازگشتش به برجام، امتیازاتی فراتر از برجام گرفته و یا حداقل باب گفت‌وگو و مذاکره در موضوعات غیرهسته‌ای را با ایران بگشاید، مسئله مهمتری که در روز‌های اخیر مطرح شده، مربوط به گزارش وزارت امور خارجه در مورد وضعیت مذاکرات هسته‌ای و نامه وزیر به کمیسیون امنیت مجلس است که در آن به امیدواری برای از سرگیری مذاکرات در دولت بعدی اشاره شده است.

آمریکا بر سر دوراهی احیاء برجام و پافشاری بر امتیازات فرامتنی برجام

بایزیدی ادامه داد: برخلاف اظهارات ند پرایس سخنگوی وزارت خارجه آمریکا، اینکه دور هفتم مذاکرات در دولت دوازدهم برگزار شود یا نه، به اراده آمریکا مبنی بر پذیرش شروط ایران بستگی دارد. اگر واشنگتن رویکرد خود در طلب امتیازات فرابرجامی، عدم ارائه تضامین سیاسی لازم برای خروج مجدد و عدم پذیرش راستی آزمایی را ادامه دهد، احتمال موفقیت دور هفتم مذاکرات در دولت دوازدهم بسیار کمتر خواهد شد. در چنین سناریویی دولت آمریکا مجبور خواهد شد یا با دولت سیزدهم ایران مذاکره کند، که مطمئنا رویکرد سرسختانه تری در مذاکرات خواهد داشت یا به طور کلی، سیاست اعلامی خود مبنی بر احیاء برجام را کنار بگذارد.

 مدیر گروه روابط بین الملل پژوهشکده تحقیقات راهبردی تصریح کرد: به نظر می‌رسد برای آمریکا دستیابی به توافق در دولت دوازدهم امری مطلوب‌تر و در دسترس‌تر باشد. اما به نظر می‌رسد آمریکایی‌ها همچنان بر سر دوراهی احیاء برجام یا پافشاری بر امتیازات فرامتنی برجام هستند.

"اما به نظر می‌رسد آمریکایی‌ها همچنان بر سر دوراهی احیاء برجام یا پافشاری بر امتیازات فرامتنی برجام هستند"سه هفته آینده مشخص خواهد کرد که آمریکا کدام یک را ترجیح خواهد داد. از طرفی دیگر با توجه به تغییر دولت و تغییر جناح سیاسی حاکم، این مسئله نیز قابل توجه است که امضای توافق احیاء برجام در روز‌های پایانی دولت دوازدهم، ممکن است تداوم حیات آن را در ۴ سال پیش رو با چالش‌هایی مواجه سازد.

وی افزود: این وضعیت شرایطی را پیش آورده که بخشی از بدنه سیاست خارجی دولت دوازدهم، بخشی از دستگاه سیاست خارجی آمریکا و حتی بخشی از تیم سیاست خارجی دولت منتخب، احیاء برجام در دولت سیزدهم را به احیاء آن در دولت دوازدهم ترجیح دهند. چنانچه دولت امضای دولت سیزدهم پای توافق احیاء برجام باشد، چالش‌های سیاسی این توافق در ۴ سال آینده کمتر خواهد بود. هر چند که با توجه به رویکرد تحریمی دولت آمریکا، حتی اگر برجام احیاء شود، در سال‌های آتی احتمالا شاهد اعمال تحریم‌های جدید با برچسب‌های غیرهسته‌ای خواهیم بود.

بایزیدی ادامه داد: دولت ایران باید مسئله تحریم را نه به عنوان یک امر استثناء یا موقت، بلکه باید به عنوان پدیده‌ای دائم در اقتصاد سیاسی بین الملل در نظر بگیرد؛ لذا بیشتر شاهد تغییرات در سبد تحریم‌های آمریکا خواهیم بود و سهم تحریم‌های حقوق بشری افزایش پیدا خواهد کرد. این مسئله ممکن است از جانب ایران به نقض برجام تعبیر شده و چالش‌های جدیدی را نیز به وجود آورد.

مدیر گروه روابط بین الملل پژوهشکده تحقیقات راهبردی با اشاره به چالش‌های احیاء برجام، گفت: یکی از شروط اصلی ایران برای به نتیجه رسیدن مذاکرات، لغو همه تحریم های اعمالی علیه ایران در دوران بعد از خروج آمریکا از برجام است که دولت بایدن تمایل یا شاید توانایی لازم برای بر آوردن همه آن‌ها را نداشته باشد.

رابرت مالی نماینده ویژه آمریکا در امور ایران صراحتا اعلام کرده که با حذف همه تحریم‌های اعمال‌شده توسط دولت ترامپ موافقت نخواهیم کرد. علاوه بر این، دولت بایدن نشان داده که در زمینه تعلیق تحریم‌ها در حوزه‌هایی مانند انرژی، پتروشیمی، بانک، خودروسازی، کشتیرانی، بیمه و برخی شخصیت حقیقی و حقوقی بسیار سست عمل می‌کند.

وی افزود: مسئله بعدی درخواست تضمین ایران از ایالات متحده برای عدم خروج یکجانبه مجدد از سوی این کشور است. این مسئله از این باب حائز اهمیت است که بسیاری از قطعنامه‌های تحریمی سازمان ملل علیه ایران در سال ۲۰۲۵ به طور کامل لغو خواهند شد و این اتفاق در دولت بعدی آمریکا رخ خواهد داد، لذا اگر دولت بعدی آمریکا جمهوری خواه باشد، احتمال خروج مجدد از برجام و عدم لغو قطعنامه‌های تحریمی افزایش پیدا خواهد کرد. البته به نظر می رسد این مطالبه ایران، گرچه معقول و منطقی است، اما با توجه به ساخت سیاسی آمریکا، قابل حصول نباشد، چرا که دولت آمریکا به عنوان نهاد اصلی امضاکننده توافق هسته ای، از امکان تصمیم گیری برای سایر نهاد‌ها همچون کنگره یا دولت بعدی برخوردار نیست و هر تضمینی که دولت ارائه بدهد، به راحتی قابل لغو هستند.

کمیته برجام تاثیر مستقیمی در روند مذاکرات وین ندارد

بایزیدی ادامه داد: از دیگر موضوعات مسئله ساز علاقه دولت بایدن برای بدست آوردن تعهد از ایران برای بحث در مورد موضوعات مختلف از جمله ساخت و ساز‌های هسته ای و پرداختن به بحث برنامه موشکی و همچنین مسائل امنیتی منطقه ای خواهد بود که ایران حاضر به پذیرش آن‌ها نیست؛ بنابراین با توجه به این گره های موجود در مذاکرات هسته ای ایران با کشور‌های غربی به نظر می رسد که دولت سیزدهم نیز در زمینه برجام با چالش‌های جدی مواجه خواهد بود که تنها برخی از آن‌ها مرتبط با احیاء برجام است و بخش قابل توجه دیگر مرتبط با مسئله تحریم هاست. البته شکل گیری کمیته تطبیق، می‌تواند تشتت آرا در زمینه مذاکرات برجامی را مرتفع ساخته و به مذاکرات هسته ای ایران انسجام بیشتری در زمینه تصمیم گیری بدهد.

مدیر گروه روابط بین الملل پژوهشکده تحقیقات راهبردی تاکید کرد: ورود کمیته برجام تاثیر مستقیمی در روند مذاکرات جاری نداشته، چراکه مسئله فعلی مورد اختلاف در مذاکرات، بیشتر مسائل ماهوی مثل فعالیت‌های هسته‌ای کشور، تحریم‌های آمریکا و شروط دو طرف است، نه کمیته تطبیق.

"چنانچه دولت امضای دولت سیزدهم پای توافق احیاء برجام باشد، چالش‌های سیاسی این توافق در ۴ سال آینده کمتر خواهد بود"ضمن اینکه کمیته تطبیق حضور مستقیمی در مذاکرات ندارد و ورود این کمیته بیشتر پسا مذاکراتی است.

وی افزود: تشکیل کمیته تطبیق نکات مثبتی دارد که اولین مورد آن تسهیل در فرایند انتقال قدرت و مذاکرات برجامی از دولت دوازدهم به دولت سیزدهم است. ضمن اینکه تشکیل کمیته، باعث رفع تشتت آرای موجود بین نهاد‌های درگیر در مسئله هسته‌ای می‌شود، نهاد‌هایی همچون دولت، شورای عالی امنیت ملی و مجلس شورای اسلامی.

بیشتر بخوانید

• روند تصمیم‌گیری در تهران در سایه ورود کمیته تطبیق برجام تغییر نکرده است/ تا زمانی که آمریکا تحریم‌ها را لغو نکند، ایرانی حرفی ندارد

سعید خطیب زاده سخنگوی وزارت امور خارجه در نشست خبری (۳۱ خرداد ماه) از  تشکیل کمیته تطبیق برجام خبر داد و گفت که

این کمیته، یک روال مشخص طبیعی سازوکار در داخل ایران است و 

شورای عالی امنیت ملی تصمیم گرفته این کمیته باشد و سپس براساس گزارش آنها تصمیم‌گیری خواهد شد. اعضای آن از مجلس، دولت و شورای عالی امنیت ملی هستند. تطبیق در مورد جزئیات توافق در آنجا انجام می‌شود.

کارشناسان بر این باورند که تشکیل کمیته برجام در واقع ضرورت محسوب می‌شود، چراکه مذاکرات احیاء برجام اکنون به مرحله‌ای رسیده است که طرف‌های مذاکره کننده به ویژه جمهوری اسلامی ایران در حال وارد شدن به فاز تصمیم نهایی و عملیاتی هستند، لذا در این خصوص لازم است اجماعی میان ارکان مختلف تصمیم گیر و مجری در نظام جمهوری اسلامی ایران صورت بگیرد، بنابراین برای وجود این اتحاد و هم افزایی تشکیل این کمیته یک ضرورت است.

در این میان با توجه به اینکه از دور آخر و ششم مذاکرات احیاء برجام بیش از سه هفته می‌کذرد، برخی معتقدند که تصمیم گیری اعضای این کمیته بر روند مذاکرات تاثیر گذاشته است و منجر به تعطیلی این مذاکرات تا اطلاع ثانوی شده است. البته این درحالی است که سعید خطیب زاده سخنگوی وزارت خارجه اعلام کرد: باتوجه به پیشرفت‌های حاصله می توان این ارزیابی را ارائه کرد که به پایان مذاکرات وین نزدیک شده‌ایم.

برخی موضوعات حل نشده کماکان باقی است، ولی آنچه که اهمیت دارد این است که وزن موضوعات حل‌شده خیلی بیشتر از مسائل حل نشده است. ما مسیر زیادی را تاکنون طی کرده‌ایم، اما این راه باقی مانده از مسیر، مسیر ساده‌ای نخواهد بود، لذا امیدواریم طرف‌های مقابل بتوانند تصمیمات خود را اتخاذ کنند، در این صورت ما نیز می‌توانیم به توافقی دست یابیم که مطلوب همگان خواهد شد.

انتهای پیام/