آیت الله خامنه‌ای و پرونده معاون صادق لاریجانی

چکیده :سابقه چنین حمایتی، از یک سال پیش مورد اشاره برخی از حامیان همیشگی دستگاه قضایی -که در زمان صادق لاریجانی پشتیبان او بودند و حالا حامی ابراهیم رئیسی شده اند- قرار داشته است. طیفی از این حامیان پرسیده اند با توجه به شدت حمایت آقای لاریجانی از معاونش، چرا به نقش او در اقدامات آقای طبری رسیدگی نمی...

حسین باستانی 

در نخستین جلسه دادگاه اکبر طبری، معاون صادق لاریجانی در زمان ریاست بر قوه قضاییه، نماینده دادستان اعلام کرد آقای طبری طی “حدود ۲۰ سال” حضور در دستگاه قضایی “اقدامات مجرمانه وسیعی” انجام داده. به گفته داستانی، اکبر طبری از جمله “راه اجرای عدالت را در مورد برخی از متهمان دانه درشت اقتصادی سد کرده و با تشکیل گروه مجرمانه در معاونت اجرایی سابق حوزه ریاست قوه قضاییه موجب شده تا دفتر وی به کانونی جهت مراجعه برخی از متهمان برای حل پرونده خود تبدیل شود”.

به عبارت دیگر، این فرد و همدستانش -که تعداد آنها ۲۰ نفر شامل برخی قضات معروف عنوان شده- در دوره مسئولیت صادق لاریجانی در حال جلوگیری از مجازات “متهمان دانه درشت اقتصادی” بوده اند.

این در حالی است که آقای طبری، در تمام مدتی که به تعیین تکلیف پرونده های اقتصادی می پرداخته، از پشتیبانی قطعی صادق لاریجانی برخوردار بوده. تا جایی که حتی در تیرماه ۹۸، دفتر آقای لاریجانی اعلام کرد که این مقام در زمان ریاست بر قوه قضاییه، “مستقلاً” اتهامات اکبر طبری را بررسی کرده و “خلاف بودن آنها برای وی محرز شده”.

سابقه چنین حمایتی، از یک سال پیش مورد اشاره برخی از حامیان همیشگی دستگاه قضایی -که در زمان صادق لاریجانی پشتیبان او بودند و حالا حامی ابراهیم رئیسی شده اند- قرار داشته است. طیفی از این حامیان پرسیده اند با توجه به شدت حمایت آقای لاریجانی از معاونش، چرا به نقش او در اقدامات آقای طبری رسیدگی نمی شود؟

سوال فوق، فارغ از زمان طرح آن، به لحاظ منطقی کاملا صحیح است اما تنها یک مشکل دارد و آن این است که در همین نقطه متوقف می ماند.

"چکیده :سابقه چنین حمایتی، از یک سال پیش مورد اشاره برخی از حامیان همیشگی دستگاه قضایی -که در زمان صادق لاریجانی پشتیبان او بودند و حالا حامی ابراهیم رئیسی شده اند- قرار داشته است"چون درست بر مبنای همان منطق که رئیس سابق قوه قضاییه ایران، به خاطر حمایت سرسختانه از مقام منصوب خود در تخلفات مالی او مسئولیت دارد، رهبر ایران هم به علت حمایت تمام قد از رئیس منصوب خود در این قوه در اقداماتش دخیل است.

نباید فراموش کرد که کنار رفتن آقای لاریجانی از ریاست قوه قضاییه، بر خلاف آنچه در تبلیغات برخی از حامیان سابق و منتقدان امروز او عنوان می شود، نتیجه “برکناریش” از سوی آیت الله خامنه ای نبود. بلکه اتفاقی که افتاد از این قرار بود که محمود هاشمی شاهرودی رئیس وقت مجمع تشخیص مصلحت نظام، در سوم دی ۹۷ درگذشت و آقای خامنه ای شش روز بعد، صادق لاریجانی را به جای او به ریاست عالی ترین شورای حکومتی ایران منصوب کرد.

چند هفته پس از این انتصاب، آقای لاریجانی در نامه ای به مقام مافوق خود درخواست کرد “با توجه به مدت قلیل باقی‌مانده از دوره ریاست قوه قضاییه، برای اینکه خللی در امور پیش نیاید و بتواند بر امور مجمع تشخیص مصلحت نظام و شورای نگهبان… متمرکز شود” مسئولیت دستگاه قضایی را تحویل دهد. درخواستی که در دوم اسفند مورد موافقت آیت الله خامنه ای قرار گرفت و متعاقب آن، دو هفته بعد ابراهیم رئیسی به ریاست قوه قضاییه منصوب شد.

هرچند به فاصله کوتاهی از این انتصاب، تیم رئیس جدید قوه قضاییه به خالی کردن زیر پای تیم رئیس قبلی پرداخت که البته باز برخلاف برخی تصورات رایج، در تاریخچه این قوه مسبوق به سابق بود. شاید معروف ترین نمونه، وقتی بود که محمود هاشمی شاهرودی پس از رسیدن به ریاست قوه قضاییه در سال ۷۸ آن را “ویرانه” توصیف کرد و برای مدتی رسانه ها هیجان زده شدند.

درست همان طور که بعدها انتشار گزارش تحقیق و تفحص مجلس ایران از دوران مدیریت آقای شاهرودی -که یکی از محورهای اصلی آن “تبانی با مفسدان” در این قوه بود- مجددا رسانه ها را هیجان زده کرد. گزارشی که زمان انتشار آن سال ۸۷، یعنی یک سال پیش از پایان دوران مسئولیت هاشمی شاهرودی و شروع ریاست صادق لاریجانی بود.

‘عالِمی فاضل، متدین، مجتهد، خوش فکر، انقلابی، آگاه و شجاع ‘

شاید اغراق نباشد اگر گفته شود در حدود یک دهه ریاست صادق لاریجانی بر قوه قضاییه، او و همکارانش صدها بار در معرض “افشاگری” های متنوع قرار گرفتند.

با وجود این در تمام این مدت، رئیس دستگاه قضایی پشت گرم به حمایت ویژه آیت الله خامنه ای بود.

به عنوان نمونه، علی رغم انتقادات آیت الله خامنه ای از تمام دولت هایی که در زمان رهبریش سر کار بوده اند -از دولت های هاشمی رفسنجانی و خاتمی گرفته تا حتی دولت احمدی نژاد در دو سال آخر مسئولیتش- موضع او در قبال قوه قضاییه و به ویژه شخص صادق لاریجانی، پشتیبانی محض بود.

آقای خامنه ای مثلا در ۷ تیر ۸۹، با تاکید بر اینکه “بحمداللَّه امروز قوه‌ قضاییه شرایط خوبی دارد” رئیس وقت قوه را یک “شخصیت عالم، مجتهد، فاضل، آگاه، برخوردار از نیروی جوانی و توانایی های بسیار” معرفی کرد. او در ۶ تیر ۹۰، خدا را از بابت “رتبه‌ برجسته‌” صادق لاریجانی در “علم و ابتکار و نشاط و انگیزه و همت بلند” شکر کرد و افزود: “انسان وقتی نگاه می‌کند به این نشاط، به این همت، به این روحیه‌ ابتکار، به این امیدی که در مسئولین قوه وجود دارد و دارند حرکت می‌کنند -بحمدالله حرکت عالمانه، حرکت مبتکرانه- خرسند می‌شود.” مهم‌تر آنکه هرگونه “زیر سوال بردن” مسئولان سه قوه و “به‌ویژه قوه قضاییه” را “خلاف مصالح کشور” اعلام کرد.

آیت الله خامنه ای در اظهارنظرهایی جداگانه، در ۷ تیر ۹۱ رئیس دستگاه قضایی را از نظر “فکر و علم و نشاط کار و ابتکار و بسیاری از خصوصیات مهم در مدیران کلان” برجسته دانست؛ در ۵ تیر ۹۲ مدیریت او را “بسیار باارزش و در جهت کارآمدی قوه‌ی قضاییه” ارزیابی کرد؛ و در اول تیر ۹۳ به تمجید از آقای لاریجانی عنوان “عالِمی فاضل، متدین، مجتهد، خوش فکر، انقلابی، آگاه به مسائل و شجاع” پرداخت.

در چنین حال و هوایی، تعجبی نداشت که حتی پس از افشای فیلمی از فاضل لاریجانی در مجلس در بهمن ۹۱، که او را در حال رایزنی برای حل مشکلات بابک زنجانی از طریق “اخوی” نشان می‌داد، آقای خامنه ای یا نهادهای زیرنظرش، از صدا و سیما گرفته تا -طبیعتا- قوه قضاییه، علامتی که حکایت از تمایل جدی به پیگیری موضوع داشته باشد نشان ندادند.

با پایان دوره مسئولیت رئیس قوه نیز، آیت الله خامنه ای در ۲۳ مرداد ۹۳ ضمن “تکریم و قدردانی از یک دوره تلاش عالمانه و ارزشمند” و “مدیریت برجسته، هوشمندانه و انقلابی و مخلصانه” صادق لاریجانی، او را برای یک دوره جدید به ریاست قوه قضاییه منصوب کرد. او در ۷ تیر ۹۴، با تمجید از “تحرک، عزم و مدیریت جهادی رئیس قوه‌ قضاییه” نشان داد که همچنان از انتصاب خود رضایت دارد.

مقام منصوب کننده آقای لاریجانی، حتی بعضا لازم می دانست در مقابل انتقاداتی که علیه عملکرد صادق لاریجانی و همکارانش صورت می گرفت، شخصا موضع بگیرد. یکی از نقاط عطف این رویکرد ۹ تیر ۹۵ بود که همزمان با افزایش پرسش ها در مورد حساب های بانکی رئیس قوه هشدار داد: “تبلیغات مغرضانه‌ رسانه‌های بیگانه و تهاجم به قوه‌ قضاییه، در دوره‌ کنونی افزایش بیشتری پیدا کرده که دلیل آن مواضع انقلابی، ارزشی و صریح رئیس دستگاه قضایی و مسئولان عالی این قوه است”.

او در ۱۲ تیر ۹۶ نیز با قدردانی از “شخصیت و فضل علمی” آقای لاریجانی، منصوب خود را دارای “شایستگی‌های بالای علمی، عملی، معنوی و فکری” معرفی کرد و خواستار اطلاع رسانی در مورد عملکرد وی و همکارانش “با شیوه های موثر تبلیغی” شد.

یکی از این “شیوه های موثر تبلیغی”، احتمالا همان بود که در ۲۰ خرداد ۹۷ و با پاسخ آیت الله خامنه ای به درخواست صادق لاریجانی برای اعطای اختیارات خاص در برخورد “قاطع و سریع” با “اخلال گران و مفسدان اقتصادی” به خبر اول رسانه ها تبدیل شد. او با موافقت با این درخواست، به رئیس قوه مجوز داد با دور زدن مجلس، دادگاه هایی با اختیارات ویژه برای “مجازات سریع و عادلانه مفسدان اقتصادی” تشکیل دهد.

در ۶ تیر ۹۷، آقای خامنه ای در آخرین سخنرانی خود به مناسبت هفته قوه قضاییه در دوران مسئولیت آقای لاریجانی، به شدت از “صلاحیت‌های بالا و توان خوب و روحیه‌ کار و پیشرفت” وی تشکر کرد و افزود: “جناب آقای آملی با تحرک خودشان، یک تحولی را در قوّه ایجاد می‌کنند، نوسازی می‌کنند، تازه‌‌سازی می‌کنند، طراوت می‌دهند، نشاط و جوانی می‌دهند .” او همچنین با تقدیر از “صلابت و قاطعیت” صادق لاریجانی “در مقابل دشمن و بدخواه و توطئه‌گر و دروغ‌گو و تهمت‌زن” تذکر داد: ” کار تبلیغی مؤثر در دستگاه قضایی و مقابله با چنین عملیات رسانه‌ای سنگین، نیازمند یک تیم قوی رسانه‌ای و هنرمند است.”

آیت الله خامنه ای، حتی در حکم جدیدی که در ۹ دی ۹۷ برای انتصاب آقای لاریجانی به ریاست مجمع تشخیص مصلحت نظام صادر کرد، ضروری دید به تمجید باز هم جدیدی از “مدیریت پرتلاش و عالمانه و مخلصانه” او بر قوه قضاییه بپردازد.

انتصابی که به دنبال درگذشت غیرمنتظره رئیس سابق مجمع و حدود ۴ ماه مانده به پایان دومین دوره پنج ساله ریاست آقای لاریجانی بر دستگاه قضایی صورت گرفت، و طبیعتا بسیار دور از ذهن می نمود که اگر محمود هاشمی شاهرودی از دنیا نمی رفت، آیت الله خامنه ای اقدام به جایگزینی زودتر آقای لاریجانی کند.

‘سینه‌ام خزانه الاسرار مسئولان و شخصیت‌هاست’

در ۱۸مرداد ۹۸ و در میانه “افشاگری” های غیرمنتظره صداوسیما و دیگر رسانه های رسمی از صادق لاریجانی، او با انتشار نامه سرگشاده ای هشدار داد: “بنده سینه ام خزانه الاسرار اتهامات مجموعه‌ای از معاونان، قائم مقامان و آقازاده‌های مسئولان و شخصیت هاست.”

رئیس سابق قوه قضاییه در نامه خود، از “کسانی که امروز برای شفافیت و مبارزه با فساد سینه چاک می‌کنند” پرسید “آیا همین کار را برای آقای شریفی قائم مقام شهردار اسبق تهران و آقای سیف معاون اقتصادی اطلاعات سپاه و … کرده‌اند و فساد آنها را به آقای قالیباف و آقای طائب و دیگران سرایت داده‌اند؟”

البته خشم آقای لاریجانی از توجه ناگهانی متحدان قبلی به تخلفات دوره ریاست خود بر دستگاه قضایی، طبیعی بود.

"ولی حکایت از این سوء برداشت احتمالی داشت که در حکومت ایران، اعلام اطلاع مسئولان از “اسرار” ناگفتنی همدیگر، به خودیِ خود خبر مهمی است"ولی حکایت از این سوء برداشت احتمالی داشت که در حکومت ایران، اعلام اطلاع مسئولان از “اسرار” ناگفتنی همدیگر، به خودیِ خود خبر مهمی است. در حالی که قاعده آشنای نظام این بود که چنین اسراری، تا وقتی آقای خامنه ای به مصلحت نداند مشکل آفرین نمی شوند.

درست به همان ترتیب که ابراهیم رئیسی نیز در طول یک دهه معاون اولی قوه قضاییه از ۱۳۸۳ تا ۱۳۹۳، “خزانه الاسرار” سایر مقام های قوه و از جمله آقای لاریجانی بود. ولی این اسرار تا زمانی که مصلحت دانسته نشد، اهمیتی فراتر از معلومات عمومی آقای رئیسی نداشتند.

درنهایت، گویی آنچه صادق لاریجانی در مقابل پذیرفتنش مقاومت می کرد، به سادگی این بود که تاریخ مصرف او، در مواجهه با رقیب نوظهوری همچون ابراهیم رئیسی به پایان رسیده است.

فارغ از آنکه خود آقای رئیسی -که ظاهرا به “پیشرفت های بزرگتری” در سلسله مراتب نظام نظر دارد- در آینده میدان را به رقیب دیگری واگذار کند یا نه.

منبع: بی‌بی‌سی