چرا سامانه بازارگاه مشکل را حل نکرد؟

به گزارش گروه اقتصادی خبرگزاری دانشجو، پس از گندم به عنوان یک کالای استراتژیک در تامین امنیت غذایی نوبت به گوشت قرمز رسیده و در طول چند ماه گذشته آنقدر دام مولد ذبح شده که برخی کارشناسان هشدار می‌دهند تا دو ماه آینده گوشت قرمز با مشکل کمبود مواجه خواهد شد که علاوه بر گرانی گوشت شاهد گرانی شیرخام و لبنیات نیز خواهیم بود. چندی پیش گزارشی با موضوع آژیر‌قرمز در صنعت دامپروری تهیه کردیم اما از آن روز تاکنون نه تنها وزارت جهاد کشاورزی و بخش‌های مرتبط دیگر برای حل این بحران اقدامی نکردند بلکه شاهد رویه قبل و انتقال دام مولد با سن پایین به کشتارگاه هستیم. در گزارش پیش رو به بررسی دلایل این موضوع پرداخته ایم که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید.

۲۸ مهر سال گذشته، نگرانی‌ها از افزایش قیمت دام زنده و گوشت قرمز مطرح می‌شد. در آن زمان هشدار داده شد در آینده‌ای نه چندان دور بازار گوشت قرمز با مشکل روبه‌رو خواهد شد و فرهاد آگاهی رئیس انجمن واردکنندگان فرآورده‌های دامی در این زمینه گفته بود قیمت دام زنده سنگین در حالی که تا پیش از این حدود ۳۱ هزار تومان معامله می‌شد، امروز به نزدیک ۴۳ هزار تومان به ازای هر کیلوگرم رسیده و برخی دامداران حتی با این قیمت نیز حاضر به فروش محصولات خود نیستند. حالا در روزی هستیم که شش ماه پیش در مورد آینده ابراز نگرانی می‌شد و بازار گوشت به هم ریخته و ظاهرا کسی در ماه‌های پایانی دولت دنبال دردسر تنظیم بازار نیست.

"در گزارش پیش رو به بررسی دلایل این موضوع پرداخته ایم که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید.۲۸ مهر سال گذشته، نگرانی‌ها از افزایش قیمت دام زنده و گوشت قرمز مطرح می‌شد"مدت‌هاست تولید کنندگان و واردکنندگان برای دریافت نهاده و همچنین ارز برای واردات گلایه دارند و از سال گذشته هشدار داده می‌شد که قیمت گوشت قرمز با توجه به این‌که این صنعت توجیه اقتصادی خود را از دست داده به حدود ۱۲۰هزار تومان در هر کیلو برسد. البته این هشدار داده شده بود که تا قبل از تابستان قیمت گوشت به ۱۸۰ هزار تومان هم خواهد رسید و به نظر می‌رسد دولت سیزدهم در ابتدای راه با انبوهی از مشکلات مانند تامین کالاهای اساسی روبه‌روست.

پاسکاری مسؤولیت

ظاهرا مشکلات وزارت جهاد کشاورزی و وزارت صنعت، معدن و تجارت تمامی ندارد و دولت سیزدهم باید قبل از هر کاری وظایف وزارتخانه‌ها را به وزرا تاکید کند. عباس کشاورز قائم‌مقام وزیر جهاد کشاورزی چندی پیش اعلام کرده بود وزارت صمت را قانع کردیم تا دام زنده را با قیمت کیلویی ۲۸ هزار تومان وارد کند اما اجرایی نشد. ضمن این‌که وزارت جهاد کشاورزی هیچ مسوولیتی در تعیین قیمت‌های این فرآورده ندارد و وزارت صمت و شورای قیمت‌گذاری، نرخ‌ها را تعیین می‌کنند. موضوع را از وزارت صمت هم جویا شدیم که به نتیجه‌ای نرسیده‌ایم.

این اولین بار نیست که دو وزارتخانه صمت و کشاورزی توپ مشکلات را به زمین یکدیگر می‌اندازند اما وزارت جهاد کشاورزی در شرایطی انتقاد می‌کند که خود در بحث ساماندهی مرغ ناتوان بوده است. با تشکل قرارگاه مرغ اختیارات در حوزه صادرات، تولید، توزیع و قیمت‌گذاری از وزرت صمت گرفته شد اما اکنون مرغ در بازار با قیمت حدود ۳۷ هزار تومان فروخته می‌شود. بررسی‌ها نشان می‌دهد مصرف گوشت قرمز به‌ویژه در میان گروه‌های کم‌درآمد به شدت کاهش یافته و میزان تقاضا برای گوشت مرغ و جایگزینی آن با گوشت قرمز بیشتر شده است اما آشفتگی در بازار مرغ نیز باعث شده تا مردم بر قیمت‌ها حساس شوند.

نهاده در گمرک، دام‌ها در کشتارگاه

یکی از اصلی‌ترین مشکلات دامداران طی سال‌های گذشته و چند ماه اخیر کمبود نهاده‌های دامی و گرانی آن بوده است به همین دلیل کارشناسان و فعالان این صنعت در خصوص تامین و توزیع این نهاده‌ها هشدارهای لازم را به دو وزارتخانه جهاد کشاورزی و صمت داده بودند با این حال در ماه جاری بارها شاهد این بودیم که دامداران به دلیل عدم‌تامین این نهاده‌ها دام خود را به کشتارگاه‌ها برده و فروخته‌اند. نکته جالب ماجرا اینجاست که کمبود شدید نهاده‌های دامی در کشور در حالی است که این محصولات به میزان کافی وارد کشور شده ولی به دلیل بروکراسی‌های متعدد در انبارهای گمرک دپو شده و دولت نتوانسته آنها را ترخیص کند. منصور پوریان رئیس شورای تامین کننده دام زنده در این باره به خبرنگار ما می‌گوید: تعدد نهادهای تصمیم گیر برای ورود کالا خصوصا نهاده‌های دامی به کشور، بازار و دامداران را زمین‌گیر کرده است به طوری که بانک مرکزی همواره در این زمینه ناموفق عمل کرده است.

"حالا در روزی هستیم که شش ماه پیش در مورد آینده ابراز نگرانی می‌شد و بازار گوشت به هم ریخته و ظاهرا کسی در ماه‌های پایانی دولت دنبال دردسر تنظیم بازار نیست"از طرف دیگر نامه‌نگاری‌ها، بخشنامه‌ها و مصوبات زیادی باعث شده تعداد زیادی از نهاده‌های دامی در گمرک دپو شود و به‌سرعت به‌دست مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان نرسد. صحبت‌های پوریان در حالی مطرح می‌شود که بانک مرکزی در گزارشی اعلام کرده که برای واردات جو ۵۸۰ میلیون دلار، برای واردات ذرت۲۱۸/۱ میلیون دلار و برای کنجاله سویا ۴۸۳ میلیون دلار تخصیص داده است. وجود نهاده‌های دامی در گمرکات کشور زمانی به واقعیت نزدیک‌تر می‎شود که مجلس نیز در این زمینه ورود کرده و جواد ساداتی‌نژاد، رئیس کمیسیون کشاورزی در این باره گفته بیش از ۳ میلیون تن نهاده دامی در گمرک امام‌خمینی مانده و در حال کپک زدن است که باید هر چه زودتر ترخیص شود. همچنین محمد‌جواد عسکری، نایب رئیس این کمیسیون نیز گفته که سه میلیون و ۴۰۰ هزار تن خوراک دام و طیور در گمرک مانده که می‌تواند نیاز ۴ ماه کشور را تامین کند.

سامانه بازارگاه مشکل را حل نکرد

پس از این ماجراها به مشکلات بخش تولید می‌رسیم. برخی فعالان، سامانه بازارگاه را مقصر اصلی می‌دانند و معتقدند دولت نتوانسته از این سامانه به درستی استفاده کند.

ظاهرا سامانه بازارگاه نتوانسته مشکل تولیدکنندگان را حل کند و نهاده‌های دامی به دست دامداران نمی‌رسد. برخی از آنها می‌گویند رانت زیادی از طریق اعطای ارز ۴۲۰۰ تومانی به این کالا به افراد خاصی داده شده به همین دلیل زنجیره تامین و توزیع نهاده دامی دچار مشکل شده است.

افزایش قیمت شیرخام و لبنیات

در یک سال اخیر نابسامانی‌های بازار نهاده‌های دامی علاوه بر بازار گوشت، بازار لبنیات را نیز متاثر کرده است به طوری که با افزایش قیمت مداوم این محصولات، دهک‌های پایین جامعه دیگر توانایی تامین پروتئین خود را از طریق لبنیات از دست می‌دهند. بدون شک با افزایش کشتار دام مولد و کمبود این دام‌ها در کشور خصوصا در بخش پرواربندی شاهد کاهش تولید شیرخام در کشور خواهیم بود، این امر می‌تواند بازار لبنیات کشور را تحت تاثیر قرار دهد. این در حالی است که بازار لبنیات در طول دو سال اخیر با افزایش قیمت‌های پی‌در‌پی روبه‌رو بوده و سرانه مصرف لبنیات در کشور نیز به شدت کاسته شده است. در آخرین مورد شورای قیمت‌گذاری محصولات استراتژیک قیمت هر کیلو گرم شیر خام را دیروز۶۴۰۰ ‌تومان تعیین کرد و اگر این بازار مدیریت نشود، قیمت‌های بالاتر دور از تصور نیست.

تعداد جمعیت دام کشور

ایران در بین کشورهای آسیایی و منطقه یکی از اصلی‌ترین کشورهای تامین کننده دام است به طوری که در سال گذشته کشورمان تا نزدیکی خودکفایی نیز پیش رفت و بخشی از نیاز خود را از طریق واردات تامین کرد.

"البته این هشدار داده شده بود که تا قبل از تابستان قیمت گوشت به ۱۸۰ هزار تومان هم خواهد رسید و به نظر می‌رسد دولت سیزدهم در ابتدای راه با انبوهی از مشکلات مانند تامین کالاهای اساسی روبه‌روست"مدت‌هاست دامداران خواستار آزاد شدن صادرات دام به دیگر کشورها هستند اما به خواسته آنها توجهی نمی‌شود. ضمن این‌که قیمت‌های دستوری در این بازار باعث بروز مشکلاتی شده است. براساس آخرین آمارهای دامپزشکی ۶۸میلیون دام سبک و ۸ میلیون دام سنگین(۳ میلیون دام پرواری و ۵ میلیون دام شیری) در کشور وجود دارد، این در حالی است که دامداران و کارشناسان این حوزه می‌گویند تعداد دام‌های کشور به مراتب بالاتر میزان مصرف بوده و سازمان دامپزشکی صرفا براساس واکسیناسیون دام‌ها این آمار را ارائه داده است. مشکل آنجاست که برخی از این دام‌ها زمانی که باید راهی کشتارگاه شوند از کشور به صورت قاچاق خارج می‌شوند.

کمبود دام، گوشت قرمز و شیر

کشتار دام مولد در کشور باعث کاهش زاد و ولد دام در کشور خواهد شد که این امر در ماه‌های آتی سبب می‌شود کشورمان دوباره به واردات گوشت قرمز نیاز پیدا کند. از طرف دیگر کشتار دام‌های مولد باعث خواهد شد کشورمان با کاهش تولید شیر خام روبه‌رو شود.

محمد نائیجی، عضو انجمن صنایع خوراک دام و طیور می‌گوید: بی‌تدبیری‌های صورت گرفته در بحث ورود و عرضه نهاده‌های دامی همان‌طور که در سال جاری دامن بازار مرغ را گرفت در ماه‌های آینده سبب خواهد شد با کمبود شدیدی در بحث گوشت قرمز مواجه شویم. ابراهیم ثابت، رئیس اتحادیه دامداران البرز هم در این باره گفته دولت اگر قصد دارد وضعیت دامداران بهبود پیدا کند باید مصوبه افزایش قیمت شیر را اعمال کند، دوم این‌که صادارت شیر‌خشک را آزاد کند تا بتوان با ارزآن یونجه مورد نیاز وارد کرد. در غیر این صورت اگر مشکلات دامداران با همین روند ادامه داشته باشد و آنها مجبور به کشتار دام مولد شوند سال آینده کشور باید برای واردات شیر‌خشک و گوشت برنامه‌ریزی کند.
قیمت هر کیلو گوشت گوساله نر از گاو ماده بیشتر است و پیش‌بینی می‌شود افزایش مصرف گوشت گاو ماده مشکلاتی را در صنعت دامپروری زیاد کند.
حسین نعمتی، رئیس هیات مدیره اتحادیه دامداران ایران در این باره می‌گوید: قیمت گوساله و بره نر گرانتر از ماده است بنابراین دام‌های مولد بیشتری به کشتارگاه می‌روند. به فرض مثال اگر بره گوسفند نر زنده قیمت هر کیلو آن ۵۵ هزار تومان باشد میش و دام ماده را کیلویی نهایتا ۳۰ هزار تومان خریداری می‌کنند، در بحث گاو نیز اگر هر کیلو گوساله نر کیلویی ۴۱ هزارتومان باشد گاو ماده ۳۱ هزار تومان خریداری می‌شود. هزینه‌های تولید هر کیلو گرم در بحث گوساله نر ۵۲ هزار تومان است بنابراین تولید کننده با ضرر و زیان به فروش می‌‌رساند.

گرانی گوشت قرمز تا شهریور

هم اکنون قیمت گوشت قرمز در بازار بالاست به طوری که دیگر بسیاری از افراد و خانوارهای دهک‌های متوسط و پایین جامعه توان خرید گوشت قرمز را ندارند این در حالی است که قیمت خرید هر کیلو گرم دام زنده در کشور بعضا به یک سوم قیمت عرضه شده در بازار می‌رسد.

"پاسکاری مسؤولیت ظاهرا مشکلات وزارت جهاد کشاورزی و وزارت صنعت، معدن و تجارت تمامی ندارد و دولت سیزدهم باید قبل از هر کاری وظایف وزارتخانه‌ها را به وزرا تاکید کند"قیمت پایه دام نر سبک یا بره نر قصابی ۵۳ هزار تومان، قیمت میش(دام ماده) ۳۸ تا ۴۰ هزار تومان، قیمت گوساله نر ۵۰ هزار تومان و ماده‌گاو ۳۸ تا ۴۰ هزارتومان است، با این حال قیمت گوشت تحویلی به مصرف‌کنندگان بسیار متفاوت‌تر است. آنطور که تولیدکنندگان و تامین کنندگان گوشت به خبرنگار ما گفته‌اند در گذشته تولیدکننده مجبور نبود دام مولد خود را به بازار عرضه کند تا زمانی که فشار شدید اقتصادی به آن وارد می‌آمد، بنابراین با توجه به کاهش شدید قدرت خرید خانوار و کوچک‌تر شدن سفره مردم خصوصا طبقات پایین و متوسط‌، گوشت ارزان قیمت ماده خواهان زیادی دارد.
منصور پوریان رئیس شورای تامین گوشت می‌گوید: قیمت یک کیلو گوشت گوساله نر با فرآوری و کارتنی کردن حدود ۱۲۵ هزار تومان است و با حاشیه سود آن حدود ۱۳۰هزار تومان قیمت دارد که نسبت به قیمت‌های جهانی بسیار ارزان است به همین دلیل اگر بخواهیم همین گوشت را از برزیل تامین کنیم نباید کمتر از ۱۵۰ هزار تومان هزینه کنیم اما معمولا می‌بینیم شرکت پیشتیبانی دام این گوشت را از دامداران کشور به قیمت بسیار ارزان خرید می‌کند بنابراین انگیزه کافی برای دامداران ایجاد نمی‌کند از طرف دیگر قیمت‌های گوشت قرمز در بازار با قیمت پایه این محصول در هنگام خرید زمین تا آسمان تفاوت دارد به طوری که به عنوان مثال برای ران ممتاز گوسفندی ۱۷۰‌هزار تومان در بازار قیمت گذاشته شده، این در حالی است که قیمت پایه هر کیلوگرم دام ۵۰ هزار تومان است. بنابراین از لحاظ تولید به دلیل نبود سیاست‌های درست و کارا و تصمیمات موازی در مدت فعلی، صنعت دام دچار سرخوردگی و سرکوب شدیدی شده است به همین دلیل بود که دولت خیلی دیر به فکر خرید تضمینی این محصول و صادرات آن افتاد.

منبع: جام جم