نهادی انقلابی که ۴۳ ساله شد

تابناک : دوم اردیبهشت سال ۱۳۵۸ هجری شمسی حضرت امام خمینی (ره) بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران، فرمان تاسیس "سپاه پاسداران انقلاب اسلامی" را صادر کرد.بر اساس این فرمان، وظیفه اصلی سپاه پاسداران، حراست و حفاظت از انقلاب اسلامی در مقابل دشمنان داخلی و خارجی است. تشکیل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، نتیجه هوشمندی و درایت امام خمینی (ره) بود.

در ماه‌های اول انقلاب اسلامی، نهاد‌های نظامی و انتظامی با از هم گسیختگی و از هم پاشیدگی مواجه شده بودند؛ بنابراین، تشکیل یک تشکیلات نظامی و مردمی برای حفاظت از انقلاب اسلامی در برابر انواع تهدیدات داخلی و خارجی ضروری بود.

سپاه پاسداران انقلاب اسلامی چگونه تشکیل شد؟

سرلشکر محسن رضایی، فرمانده اسبق سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، تشکیل این نهاد انقلابی را چنین روایت می‌کند: سپاه در فروردین ماه ۱۳۵۸، پس از تشکیل دوازده جلسه متشکل از نمایندگان چهار گروه انقلابی، به اساسنامه‌ای دست یافت که در دوم اردیبهشت ماه ۱۳۵۸ به تصویب شورای انقلاب رسید و بر مبنای آن، شورای فرماندهی و فرمانده سپاه، مشخص شدند. پس از آن، طی مدت دو سال و نیم، سپاه، چهار فرمانده را پشت سر گذاشت و من، پنجمین فرمانده سپاه بودم که در شهریورماه ۱۳۶۰ به فرماندهی منصوب شدم. زمانی که سپاه را تحویل گرفتم، سی هزار پاسدار و بسیجی و سرباز وظیفه داشت. پس از شانزده سال فرماندهی، زمانی که این نهاد انقلابی را به فرمانده بعدی تحویل دادم، به لطف خدای متعال، سپاه، پنج نیرو، ده‌ها لشکر و تیپ، سه میلیون بسیجی جبهه رفته و بیش از صد هزار کادر پاسدار و صد‌ها تانک و نفربر و توپ داشت.

محسن رفیق دوست در بخشی از خاطرات خود درباره تشکیل سپاه می‌گوید: «اوایل اسفند ـ احتمالاً ۹ اسفند ـ آیت‌الله بهشتی که برای دیدار حضرت امام به مدرسه علوی آمده بود، من را صدا زد و گفت: «حاج محسن، حضرت امام الان حکم تشکیل سپاه پاسداران را زیر نظر دولت موقت به آقای لاهوتی دادند، بهتر است شما هم در این سپاه باشی.

"پس از آن، طی مدت دو سال و نیم، سپاه، چهار فرمانده را پشت سر گذاشت و من، پنجمین فرمانده سپاه بودم که در شهریورماه ۱۳۶۰ به فرماندهی منصوب شدم"بلافاصله به محل جلسه در پادگان عباس‌آباد رفتم. وارد اتاق شدم. دیدم عده‌ای از آقایان از جمله دانش منفرد آشتیانی، غلامعلی افروز، ابراهیم سنجقی، علی‌محمد بشارتی، مرتضی الویری و چند نفر دیگر حضور دارند. آقای تهرانچی و آقای هاشم صباغیان هم از طرف دولت موقت آمده بودند. کاغذی برداشتم و روی آن نوشتم بسم الله الرحمن الرحیم - سپاه پاسداران انقلاب اسلامی تشکیل شد: ۱.

محسن رفیق‌دوست. بقیه هم ‌اسم‌هایشان را نوشتند و سپاه پاسداران تشکیل شد. هفت نفر به ‌عنوان شورای فرماندهی انتخاب شدند. آقای دانش آشتیانی شد فرمانده سپاه، آقای غلامعلی افروز مسئول امور پرسنلی، آقای محمدعلی بشارتی مسئول اطلاعات، آقای الویری مسئول روابط عمومی و من هم مسئول تدارکات شدم.»

محسن رفیق‌دوست در ادامه خاطرات خود این‌چنین روایت می‌کند: احساس می‌کردم این سپاهی که در حال شکل‌گیری است، سپاهی نیست که مدنظر امام (ره) بوده است. از طرف دیگر در سه تشکل دیگر هم نیرو‌هایی به صورت مسلح فعالیت می‌کردند که شامل گارد انقلاب تحت نظر ابو شریف، گارد دانشگاه (پاسا) با نظارت شهید محمد منتظری و افراد گروه‌های مسلح مبارز قبل از انقلاب که سازمان مجاهدین شکل داده بود، می‌شدند.

پاییز ۵۸ ابوشریف و شهید منتظری و شهید محمد بروجردی از سوی سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی را دعوت و در اتاقی که در آنجا جمع شده بودیم، قفل کردم.

"دیدم عده‌ای از آقایان از جمله دانش منفرد آشتیانی، غلامعلی افروز، ابراهیم سنجقی، علی‌محمد بشارتی، مرتضی الویری و چند نفر دیگر حضور دارند"یک کلت کمری ۴۵ داشتم. آن را روی میز گذاشتم و گفتم افرادی که از هر ۴ گروه موجود می‌شناسم، همه یک هدف را تعقیب می‌کنند که ایجاد نیرویی برای حفاظت از انقلاب است. شما مبنای قانونی ندارید. حکم ما از سوی امام (ره) است که ما را مجاز به فعالیت زیر نظر دولت موقت کرده است. انتقاد عمده آن‌ها به سپاه، نظارت دولت موقت بر آن بود که گفتم در هر صورت این حکم امام (ره) است.

گفتم اگر در این جلسه نتوانیم به نتیجه‌ای برسیم، اول شما سه نفر را می‌کشم، بعد خودم را و همه را راحت می‌کنم. خوشبختانه در آن جلسه به این نتیجه رسیدند که حرف منطقی است و بهتر است بنشینیم و با هم مذاکره‌ای برای ادغام انجام دهیم. قرار شد از هر یک از این مراکز، سه نفر انتخاب شوند. این دوازده نفر بنشینند و بحث ادغام را پیگیری کنند.

پس از آن گروه سه نفره‌ای متشکل از محسن رضایی، محسن رفیقدوست و عباس دوزدوزانی در اواخر فروردین ماه سال ۵۸ در قم نزد امام می‌روند. حضرت امام در این دیدار دستور تشکیل یک سازمان منسجم و مکتبی را صادر می‌کند و هاشمی رفسنجانی از طرف شورای انقلاب به عنوان نماینده برای پیگیری کار‌های سپاه انتخاب می‌شود.

شورای فرماندهی سپاه پاسداران متشکل از جواد منصوری به سمت فرمانده و عضو شورای فرماندهی، عباس آقا زمانی (ابوشریف) به سمت مسئول واحد عملیات و عضو شورای فرماندهی، علی محمد بشارتی و بعد‌ها محسن رضایی به سمت مسئول اطلاعات و تحقیقات و عضو شورای فرماندهی، سید اسماعیل داودی به سمت مسئول اداری و مالی، محسن رفیق‌دوست به سمت مسئول تدارکات و مرتضی الویری به سمت مسئول روابط عمومی تشکیل می‌شود.

سپاه پاسداران در آینه کلام امام خمینی رحمت الله

امام خمینی رحمت الله در بخشی از سخنان خود در حمایت از سپاه پاسداران انقلاب اسلامی فرمود: «من از سپاه راضی هستم و به هیچ وجه نظرم از شما برنمی گردد.

"کاغذی برداشتم و روی آن نوشتم بسم الله الرحمن الرحیم - سپاه پاسداران انقلاب اسلامی تشکیل شد: ۱"اگر سپاه نبود، کشور هم نبود. من سپاه پاسداران را بسیار عزیز و گرامی می دارم. چشم من به شماست. شما هیچ سابقه ای جز سابقه اسلامی ندارید.»

ایشان همچنین درباره نقش سپاه در پشتیبانی از جمهوری اسلامی فرمود: «سپاه پاسداران که رُکنی بزرگ در پیروزی انقلاب اسلامی است، با اقتدا به مولای خود سید مظلومان ـ علیه الصلوة والسلام ـ نجات بخش ملت ایران و اسلام عزیز از شب های تاریک و ظلمانی ستمشاهی بود و در پاسداری از انقلاب و هدف های آن، عاملی مؤثر و رُکنی رکین بوده و هست.»

* سپاه پاسداران در کلام رهبر انقلاب

رهبر معظم انقلاب اسلامی، حضرت آیت اللّه خامنه ای درباره جایگاه سپاه در نظام جمهوری اسلامی ایران می فرماید: «سپاه در تاریخ شناخته شده خود ما، یک پدیده کم نظیر و شاید بی نظیر است؛ یعنی سپاه، موجودی است که ولادت و رشد و نمای آن در صحنه انقلاب، آن هم در عرصه دشوارترین آزمون های انقلاب بود.»

ایشان در جای دیگر می فرماید: «سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، در سایه روحیه انقلابی و معنویتی که از سرچشمه جوشان دل منوّر و روح مصفای آن امام عارفان و قُدوه صالحان، پیوسته می جوشید و بیش از همه، جوانان رزمنده و خالص سپاه و بسیج را سیراب می کرد، توانست نقش تعیین کننده ای در دفع حمله ایادی استکبار به جمهوری اسلامی، ایفا... و حفظ و استمرار نظام را تضمین کند.»

اساسنامه سپاه پاسداران انقلاب اسلامی 

تاریخ تصویب: ۱۳۶۱/۰۶/۱۵    ‌در فصل اول درباره هدف و در قالب ‌ماده ۱ گفته شده سپاه پاسداران انقلاب اسلامی نهادی است تحت فرماندهی عالی مقام رهبری که هدف آن نگهبانی از انقلاب اسلامی ایران و دستاوردهای‌ آن و کوشش مستمر در راه تحقق آرمان‌های الهی و گسترش حاکمیت قانون خدا طبق قوانین جمهوری اسلامی ایران و تقویت کامل بنیه دفاعی جمهوری‌ اسلامی از طریق همکاری با سایر نیرو‌های مسلح و آموزش نظامی و سازماندهی نیرو‌های مردمی می‌باشد.

اصل ۱۵۰ قانون اساسی   جمهوری اسلامی ایران سپاه پاسداران انقلاب اسلامی که در نخستین روزهای پیروزی این انقلاب تشکیل شد، برای ادامه نقش خود در نگهبانی از انقلاب و دستاوردهای آن پابرجا می‌ماند. حدود وظایف و قلمرو مسئولیت این سپاه در رابطه با وظایف و قلمرو مسئولیت نیروهای مسلح دیگر با تاکید بر همکاری و هماهنگی برادرانه میان آنها به وسیله قانون تعیین می‌شود.

د‌ر فصل دوم مأموریت این نهاد بیان شده است؛   ‌ماده ۲ - مبارزه قانونی با عوامل و جریان‌هایی که در صدد خرابکاری، براندازی نظام جمهوری اسلامی، و یا اقدام علیه انقلاب اسلامی ایران‌ می‌باشند.   ‌ماده ۳ - مبارزه قانونی با عواملی که با توسل به قوه قهریه در صدد نفی حاکمیت قوانین جمهوری اسلامی باشند.   ‌ماده ۴ - اقدام همانند دیگر نیرو‌های انتظامی در جهت خلع سلاح کسانی که بدون مجوز قانونی اسلحه و مهمات حمل و نگهداری می‌نمایند.

"آن را روی میز گذاشتم و گفتم افرادی که از هر ۴ گروه موجود می‌شناسم، همه یک هدف را تعقیب می‌کنند که ایجاد نیرویی برای حفاظت از انقلاب است"  ‌ماده ۵ - همکاری با نیرو‌های انتظامی در مواقع لزوم، در جهت برقراری نظم و امنیت و حاکمیت قانون در کشور.   ‌تبصره - سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در زمینه مأموریت‌های مذکور در مواد فوق به عنوان ضابط قوه قضائیه عمل می‌کند.
‌ ماده ۶ - همکاری با دیگر نیرو‌های انتظامی در جهت حفاظت از اماکن و شخصیت‌های سیاسی و مذهبی به تشخیص شورای تأمین محل. (حدود‌وظایف و اختیارات این شورا طبق قانونی است که به تصویب مجلس شورای اسلامی خواهد رسید).
‌ ماده ۷ - همکاری با ارتش جمهوری اسلامی ایران در مواقع لزوم در جهت پاسداری از استقلال و تمامیت ارضی و نظام جمهوری اسلامی ایران.   ‌تبصره - موارد لزوم و کیفیت همکاری سپاه با ارتش را شورای عالی دفاع تعیین‌ می‌کند.   ‌ماده ۸ - همکاری با ارگان اطلاعاتی کل کشور طبق قانونی که به تصویب مجلس شورای اسلامی خواهد رسید.

  ‌ماده ۹ - برنامه‌ریزی، سازماندهی، اداره و فرماندهی و اجرای آموزش‌های عقیدتی. سیاسی و نظامی اعضاء بسیج مستضعفین بر طبق موازین‌اسلامی.   ‌ماده ۱۰ - مشارکت در عملیات امدادی به هنگام بروز بلایا و حوادث و انجام خدمات امدادی، آموزشی، تولیدی و جهاد سازندگی به درخواست‌دولت و با رعایت کامل موازین عدل اسلامی در زمان صلح در حدی که به تشخیص شورای عالی سپاه، آمادگی رزمی لازم را برای انجام مأموریتهای‌خود از دست ندهد.   ‌ماده ۱۱ - پرورش و آموزش اعضاء سپاه طبق تعالیم و موازین اسلامی مبتنی بر رهنمود‌های ولایت فقیه در زمینه‌های عقیدتی، سیاسی و نظامی در‌جهت کسب توان لازم به منظور انجام مأموریت‌های محوله