انتخابات ۲۰۲۱ عراق؛ اصلاحات سیاسی یا تکرار ناکامی؟

بی بی سی فارسی

بی بی سی فارسی - ۱۳ مهر ۱۴۰۰

کاظم والی
روزنامه‌نگار

۸ ساعت پیش

مجموعه "ناظران می‌گویند"، بیانگر نظر نویسندگان آن است. بی‌بی‌سی می‌کوشد تا با انتشار مطالبی از طیف‌های گوناگون، چشم‌انداز متنوع و متوازنی از دیدگاه‌ها ارائه دهد. شمارش معکوس برای انتخابات زودهنگام عراق که قرار است هفته آینده (۱۸ مهر، ۱۰ اکتبر) برگزار شود آغاز شده است. ۲۴ میلیون عراقی در این انتخابات حق رأی دارند. در حالیکه تبلیغات ستادهای انتخاباتی در هجده استان عراق با شدت تمام جریان دارد، برخی نیروهای مدنی مانند "حزب کمونیست عراق"، "خانه عراق"، و "جریان مدنی" خواهان تحریم این انتخابات هستند.

"انتخابات ۲۰۲۱ عراق؛ اصلاحات سیاسی یا تکرار ناکامی؟کاظم والیروزنامه‌نگار۸ ساعت پیشمجموعه "ناظران می‌گویند"، بیانگر نظر نویسندگان آن است"

منبع تصویر،

Getty Images

موافقان تحریم معتقدند انتخابات پیش‌‌رو تغییری در وضعیت کنونی عراق نخواهد داد زیرا سلاح و پول گروه‌های شبه‌نظامی در نهایت نتیجه رسمی انتخابات را تعیین می‌کند. انتخابات سابق در عراق همواره با اتهام تقلب همراه بوده است. با توجه به نفوذ و سیطره شبه‌نظامیان در نهادهای دولتی، نگرانی از دستکاری در انتخابات سبب شده عثمان الغنیمی، وزیر کشور فعلی، اعلام کند اجازه نمی‌دهند "مانند گذشته" صندوق‌های رأی معدوم یا دستکاری شوند.

پیشتر (جمعه اول اکتبر) در دومین سالگرد "جنبش تشرین"، هزاران عراقی با حضور چشم‌گیر زنان، در بغداد و چند شهر دیگر به خیابان‌ها رفتند.

تظاهرکنندگان که از فعالان و گروه‌های سیاسی، مدنی و حقوقی مخالف دولت بودند با در دست داشتن عکس‌ کشته‌شدگان اعتراض‌های دو سال پیش و پلاکاردهایی با شعارهایی بر ضد نظامی سیاسی حاکم، خواستار محاکمه عاملان کشتار و همچنین تحریم انتخابات شدند.

اعتراض‌ها به فساد و ناکارآمدی دولت و همچنین دخالت‌های ایران در امور عراق که در اکتبر سال ۲۰۱۹ آغاز شد و چند ماه ادامه داشت، صدها کشته و زخمی بجا گذاشت.

هویت عاملان کشتن این معترضان نامعلوم است، هر چند که فعالان سیاسی "جنبش تشرین" شبه‌نظامیان هم‌پیمان ایران را مسئول می‌دانند.

اتهامی که این گروه‌ها تکذیب می‌کنند.

منبع تصویر،

Getty Images

انتخابات پارلمانی ۲۰۲۱ عراق

طبق اعلام کمیسیون مستقل انتخابات عراق، ۲۱ ائتلاف سیاسی در این انتخابات رقابت خواهند کرد، احزاب شرکت‌کننده ۱۶۷ حزب و نامزدها ۳۲۴۹ نفرند که ۹۵۱ نفرشان زن هستند.

تحلیلگران و ناظران بر این باورند آنچه این انتخابات را از انتخابات قبل متمایز می‌کند تغییر صحنه سیاسی عراق و منطقه و همچنین قانون جدید انتخابات است، قانونی که فرمانداری‌ها را بر اساس مناطق و شهرها به حوزه‌های انتخاباتی تقسیم کرده است.

بنا به قانون اساسی جدید عراق که در سال ۲۰۰۵ تصویب شد، ائتلافی که در انتخابات بتواند ۱۶۵ کرسی از مجموع ۳۲۹ کرسی پارلمان را به خود اختصاص دهد، حق تشکیل دولت و انتخاب نخست وزیر را دارد.

اما از زمان تصویب این قانون، هیچ حزب یا گروه سیاسی نتوانسته بتنهایی این تعداد کرسی را بدست آورد و همواره برای تشکیل دولت، ائتلاف احزاب کوچک و بزرگ ضروری بوده است.

قانون اساسی عراق سهمیه ۲۵ درصدی زنان در پارلمان را تضمین کرده است، ۲۴۶ کرسی برای مردان و ۸۳ کرسی برای زنان. هشت کرسی هم برای اقلیت‌ها در نظر گرفته شده است.

اعتراض‌های دو سال پیش تاثیر زیادی بر این انتخابات داشته چراکه آن اعتراض‌ها ناامیدی گسترده و عمیق مردم عراق بویژه جوانان از احزاب و شخصیت‌های سیاسی را نشان داد و همینطور تمایل جدی آنها را برای تغییر نظام سیاسی حاکم.

مشارکت در انتخابات قبلی در سال ۲۰۱۸، بر اساس آمار وزارت کشور عراق کمتر از ۴۴ درصد بوده اما بسیاری در مورد صحت این آمار تردید دارند و معتقدند کمتر از ۲۰ درصد بوده است.

با اینحال علی‌رغم تحریم انتخابات از سوی تعدادی از احزاب و تشکل‌های مدنی، انتظار می‌رود مشارکت این دوره بیشتر از دوره قبل باشد.

منبع تصویر،

Getty Images

احزاب شیعه

احزاب بزرگ شیعه که در دو دهه گذشته دولت را در دست داشتند، با توجه به امکانات مالی و تبلیغاتی و همچنین نفوذ سیاسی، همچنان شانس پیروزی در این انتخابات را دارند. گروه‌های مهم سیاسی شیعه در این انتخابات عبارتند از:

"ائتلاف سائرون" به رهبری مقتدی صدر: این ائتلاف در انتخابات سال ۲۰۱۸ با ۵۴ کرسی مقام اول را کسب کرد و می‌کوشد در این انتخابات کرسی‌های بیشتری را بدست آورد و زمینه را برای انتخاب یک نخست وزیر "صدری" فراهم کند.

"بی‌بی‌سی می‌کوشد تا با انتشار مطالبی از طیف‌های گوناگون، چشم‌انداز متنوع و متوازنی از دیدگاه‌ها ارائه دهد"

محافل نزدیک به "جریان صدر" از عزم این گروه برای به دست گرفتن دولت و تعیین نخست وزیر از بین اعضای ارشد خود خبر می‌دهند.

منبع تصویر،

Getty Images

"ائتلاف فتح" به رهبری هادی عامری فرمانده سپاه بدر: این ائتلاف شیعه یکی از عمده‌ترین هم‌پیمانان ایران در عراق است و در انتخابات ۲۰۱۸ نیز ۴۸ کرسی را بدست آورد.

"ائتلاف نیروهای دولت ملی" به رهبری حیدرعبادینخست‌وزیر سابق وعمار حکیم: این گروه شیعه از ائتلاف دو نیروی سیاسی شکل گرفته تا کرسی‌های بیشتری را بدست آورد. "ائتلاف نیروهای دولت" و "ائتلاف نصر" در انتخابات گذشته به ترتیب ۴۲ و ۱۹ کرسی را از آن خود کردند.

"ائتلاف دولت قانون" وابسته به حزب دعوه، به رهبری نوری مالکی نخست‌وزیر پیشین: یکی دیگر از نیروهای سیاسی شیعه با نفوذ که در انتخابات گذشته ۲۵ کرسی بدست آورد.

منبع تصویر،

Getty Images

احزاب سنی

"ائتلاف تقدم" به رهبری محمد حلبوسی رئیس مجلس عراق:یکی از بزرگترین گروه‌های سیاسی سنی شامل اکثر رهبران سنی شمال و غرب عراق. انتظار می‌‌رود این ائتلاف در این مناطق که بیشتر جمعیت‌شان سنی است، اکثریت آرا را به خود اختصاص دهد.

"ائتلاف عزم"به رهبری خمیس خنجر تاجر ثروتمند عراقی: رقیب اصلی محمد حلبوسی در مناطق سنی‌نشین. خمیس خنجر در انتخابات ۲۰۱۸ جزو ائتلاف فتح به رهبری هادی عامری یکی از مهمترین هم‌‌پیمانان ایران بود. او در سال ۲۰۱۹ به اتهام فساد مالی و مشارکت در کشتار معترضان اکتبر در لیست تحریم‌های آمریکا قرار گرفت.

خمیس خنجر با امکانات مالی فراوان برای رهبری سنی‌های عراق در این انتخابات شرکت می‌کند.

با آزاد‌ شدن مناطق غرب عراق از دست داعش و بازگشت اغلب ساکنان، انتظار می‌رود مشارکت در این مناطق بالا باشد، البته یکی از مهمترین دغدغه‌های مردم استان‌های غربی بغیر از مسائل اقتصادی و خدمات شهری، مسئله حضور حشد شعبی و شبه‌نظامیان هم‌پیمان ایران در شهرها و روستاهای آنهاست.

کتائب حزب‌الله عراق، کتائب سیدالشهدا و جنبش مقاومت اسلامی نجبا از سال ۲۰۱۴ و پس از خروج داعش همچنان منطقه "جرف الصخر" در ۶۰ کیلومتری جنوب غرب بغداد را در تصرف دارند. جرف الصخر یک منطقه‌ روستایی سنی‌نشین است با زمین‌هایی حاصلخیز و در عین حال استراتژیک در کنار رود فرات.

کتائب حزب‌الله و شبه‌نظامیان هم‌پیمانش از بازگشت بیش از ۱۴۰ هزار نفر از ساکنان به روستاهای این مناطق جلوگیری می‌کنند. مردم این مناطق امیدوارند با توجه به وعده‌های نامزدهای انتخابات بتوانند به روستاهایشان برگردند.

احزاب کرد

اقلیم کردستان در شمال عراق از سال ۱۹۹۱ عملاً خودگردان بوده و طبق قانون اساسی ۲۰۰۵ رسماً خودمختار است. احزاب کرد از سال ۲۰۰۵ همواره در تشکیل دولت‌ مشارکت فعال و تعیین‌کننده داشته‌اند.

"شمارش معکوس برای انتخابات زودهنگام عراق که قرار است هفته آینده (۱۸ مهر، ۱۰ اکتبر) برگزار شود آغاز شده است"در انتخابات قبلی، حزب دمکرات کردستان ۲۵، اتحاد میهنی کردستان ۱۸ و احزاب دیگر کرد ۱۵ کرسی را بدست آوردند. این ۵۸ کرسی کردها، نقش عمده در تعیین نخست‌وزیر عراق داشته است.

"ائتلاف کردستان" متشکل از اتحاد میهنی کردستان و جنبش تغییر: این ائتلافبا تعیین قباد طالبانی، فرزند جلال طالبانی رئیس جمهور سابق عراق بعنوان رئیس، برای کسب حداکثر آرا و تصاحب کرسی‌های بیشتر تلاش می‌کند.

حزب دمکرات کردستان به رهبری مسعود بارزانی رئیس اقلیم کردستان: این حزب نیز با انتشار پیامی مردم را به مشارکت فعال در انتخابات دعوت کرده است. این حزب در این دوره بغیر از کاندیدا‌های کرد چند نامزد عرب هم در لیست خود دارد. مسعود بارزانی حضور این نامزدهای عرب را نشانه قوت حزب دمکرات کردستان دانسته است.

اربیل، پایتخت کردستان عراق، میزبان هزاران عراقی سنی‌ که بعد از هجوم داعش، از شمال و غرب به کردستان کوچ کردند. شمار زیادی از مخالفان حکومت مرکزی و شبه‌نظامیان هم‌پیمان ایران نیز در اربیل مستقرند و از آنجا برای تغییر نظام سیاسی تلاش می‌کنند.

با اینکه اعتراض‌های دو سال پیش منجر به استعفای دولت عادل عبدالمهدی و روی کار آمدن مصطفی کاظمی شد، اما تغییر قابل‌ملاحظه‌ای در صحنه سیاسی و اقتصادی عراق بوجود نیاورد.

برخی مخالفان دولت و فعالان اعتراض‌های تشرین امیدی به انتخابات پیش‌رو ندارند و معتقدند احزاب فاسد همچنان قادر به مهندسی انتخابات و پیروزی هستند. اما گروهی از این فعالان با تشکیل حزب یا پیوستن به ائتلاف‌های معتدل به تغییر وضع موجود از راه صندوق رای امیدوارند.

"جنبش امتداد" به رهبری علا رکابی از رهبران اعتراض‌های شهر ناصریه: یکی از معدود احزابی است که فعالان اعتراض‌های دو سال پیش تشکیل داده‌اند و در این انتخابات شرکت می‌کند.