روایتی غیر خطی از ستاره گمنام شیرازی

خبرگزاری مهر – گروه استان‌ها: در نخستین روز از برگزاری چهلمین جشنواره فیلم فجر، اهالی رسانه به تماشای فیلم «۲۸۸۸» به کارگردانی کیوان علی‌محمدی و علی اکبر حیدری نشستند و آیین افتتاح جشنواره فیلم فجر فارس با نمایش و تقدیر از عوامل این فیلم سینمایی که حول یکی از ستارگان گمنام شیراز در آسمان کشورساخته شده، برگزار شد.

کارگردان فیلم ۲۸۸۸ در نشست خبری عوامل فیلم که تا حوالی بامداد جمعه در سالن مجموعه سینمایی هنرشهر آفتاب به طول انجامید، گفت: این فیلم قهرمانی از شیراز را به جامعه معرفی می‌کند که حتی همشهریان شیرازی او هم با افتخارات و زندگی و پرفراز و نشیب او و همرزمانش آشنایی ندارند.

کیوان علی محمدی در پاسخ به خبرنگار مهر در مورد نحوه آشنایی با سوژه این اثر ابراز داشت: یک مصاحبه با تیمسار شهرام رستمی داشتم از او شنیدم که وقتی در آسمان بودند یک FIGHTER CONTROLER) با لهجه شیرازی در اتاق تاریک عملیات بود که کارش را خوب بلد بود و آرامش زیادی داشت و با خیال راحت جان خود را دستش می سپردیم. از آن زمان ایده این کار شکل گرفت. البته هرچه تحقیق کردیم کسی سوباشی و بیژن عاصم را نمی‌شناخت.

سوژه فیلم ۲۸۸۸ توجه به قهرمانان گمنام را یادآوری می کند

شاید باورکردنی نباشد سه سال پیش که در مرحله تحقیقات این فیلم بودیم، قرار بود برای عباس دوران در شیراز مراسمی گرفته شود ساعت ۱۱ شب یکی از دوستان با من تماس گرفتند و گفتند فردا مراسم عباس دوران است و ناگهان تصمیم گرفتند بیژن عاصم هم دعوت کنند. کسی در شیراز شماره بیژن عاصم را ندارد فکر کردم شاید در ایران تنها کسی که شماره تماس او را دارد، تو باشی و من شماره را برای آنها فرستادم. این از نقاط تراژیک کشور است که ما قهرمانان مان را نمی‌شناسیم و نمی دانیم اینها چه کردند.

"کسی در شیراز شماره بیژن عاصم را ندارد فکر کردم شاید در ایران تنها کسی که شماره تماس او را دارد، تو باشی و من شماره را برای آنها فرستادم"این ویژگی های آقای عاصم، موتور محرک ما بود.

علی محمدی در خصوص وجه تمایز این فیلم نیز تصریح کرد: برای همه کارگردان ها وسوسه کننده است که یک فیلمی با محوریت مقوله صدا کار کنند. همچنین خیلی از کارگردانان آرزو دارند یک روز یک فیلم سیاه و سفید بسازند. هر دو این موارد در فیلم ما بود و برا ما نقطه قوت است.

کارگردان این فیلم که با فرم متفاوتی ساخته شده، یادآور شد: بسیاری از کارگردانان برجسته زمانی که تصمیم به ساختن فیلم می گیرند تِم و درون مایه را مشخص نمی‌کنند. در واقع درون مایه فیلم پس از ساخت آن در ساختار فیلم به وجود می‌آید و در دل فُرم فیلم نمود پیدا می‌کند. به عنوان مثال قهرمانی، ایثار و شجاعت باید در فرم و ساختار فیلم جلوه‌گری کند.

در غیر این صورت فیلم ساخته شده تبدیل به یک فیلم کاملاً شعاری و تبلیغاتی خواهد شد.

علی‌محمدی در خصوص فیلنامه این اثر نیز بیان کرد: فیلمنامه «۲۸۸۸» فیلمنامه‌ای تخصصی است که بر اساس پژوهش و تحقیق مفصلی نوشته شده است. پژوهش برای این فیلم دو سال به طول انجامید و مدل رفتاری و زبان تخصصی برای بازیگران طبق پژوهش‌های انجام شده تعریف شد. در این مدت با ستارگان زیادی در نیروی هوایی آشنا شدیم. خانواده هایشان هم همکاری خوبی با ما داشتند. به عنوان مثال پسر امیر ضرابی خیلی به ما مشورت داد خیلی از دیالوگ های این فیلم گفتگوی واقعی این خانواده هاست.

وی افزود: پس از نوشتن فیلمنامه تدابیر لازم را برای طراحی ساختار فیلم اتخاذ کردیم و در این فیلم تلاش شد که بسیاری از صحنه‌ها به شکل مستند جلوه کند.

"این از نقاط تراژیک کشور است که ما قهرمانان مان را نمی‌شناسیم و نمی دانیم اینها چه کردند"در نهایت با این تصور که یک عکاس جنگ با برخورداری از چند حلقه نگاتیو سیاه و سفید قصد ساختن فیلم دارد، این فیلم را تولید کردیم.

کارگردان فیلم «سینما شهر قصه» گفت: ما تمام تلاش خود را به کار گرفتیم تا تماشاگر با دیدن این فیلم تجربه شغلی و زندگی خلبانان تیزپرواز نیروی هوایی کشور در آن مقطع زمانی را درک کند. در واقع فضای فیلم بسیار واقع گرایانه است.

وی با اشاره به انتقاداتی که درباره مبهم بودن برخی رفت و برگشت های زمانی یا نام فیلم عنوان شد، ادامه داد: ممکن است ما با فیلمی مواجه شویم و احساس کنیم که ساختار یا محتوای فیلم با چارچوب ذهنی ما همخوانی ندارد اما این به معنای ضعیف بودن فیلم نیست. در چنین مواقعی امکان دارد که فیلم با ذهن مخاطب سازگاری نداشته باشد.

علی‌محمدی بیان کرد: روایت فیلم ۲۸۸۸ یک روایت خطی کلاسیک نیست چراکه من معتقد هستم دوره سینمای کلاسیک گذشته است. ما در این فیلم یا یک روایت خطی و یک شاه پیرنگ مواجه نیستیم. در هنگام مواجه شدن با هر فیلم باید با مُختصات جهان آن فیلم رو به رو شویم.

وی در پاسخ به انتقادهایی که در رابطه با این فیلم مطرح شد توصیه کرد که بهتر است حاضرین در نشست با ادبیات سینما در رابطه با فیلم سخن بگویند که این اظهار نظر با واکنش خبرنگاران مواجه شد.

کارگردان ۲۸۸۸ در رابطه با شیوه روایت فیلم گفت: من تاریخ نگار و مقاله نویس نیستم.

من فیلمساز هستم و روایت خودم را در فیلم مطرح می‌کنم. مخاطب نباید فیلم‌هایی را که در گذشته تماشا کرده با این فیلم مقایسه کند. ما برای سرگرم کم کردن مردم فیلم نمی سازیم. هیچ اشکالی ندارد که مخاطب بعد از تماشای فیلم سوالی در ذهنش شکل بگیرد و به دنبال پاسخ آن برود. اتفاقاً گاهی درگیر کردن ذهن مخاطب نقطه قوت یک اثر محسوب می شود.

وی در پاسخ به پرسشی در مورد نامفهوم بودن اسم فیلم و دلیل انتخاب عنوان این فیلم گفت: من قرار نیست در رابطه با اسم فیلم توضیح بدهم و توضیح ندادن من به معنای احترام گذاشتنم به مخاطبان این فیلم است.

"این ویژگی های آقای عاصم، موتور محرک ما بود.علی محمدی در خصوص وجه تمایز این فیلم نیز تصریح کرد: برای همه کارگردان ها وسوسه کننده است که یک فیلمی با محوریت مقوله صدا کار کنند"در واقع ما احترام زیادی برای مخاطبان خود قائل هستیم و آنها را مصرف کننده فرهنگی نمی دانیم.

علی‌محمدی بیان داشت: ذهن مخاطبان باید با تماشای فیلم به چالش کشیده شود و همان‌گونه که ما برای تهیه و تولید این فیلم وقت گذاشته‌ایم، تماشاگران هم باید برای رسیدن به معانی و لایه‌های پنهانی فیلم وقت بگذارند.

وی اضافه کرد: فیلم «۲۸۸۸» را در شرایط دشوار کرونایی و در زمانی ساختیم که بسیاری از هنروران به دلیل نگرانی از شیوع کرونا تمایلی برای ایفای نقش در این فیلم نداشتند.

رضایتمندی بی نظیر ستارگان نیروی هوایی از روایت متفاوت «۲۸۸۸»

یکی از نقاط قوت این فیلم سطح بالای رضایتمندی جمعی از ستارگان نیروی هوایی بود که به عنوان سوژه فیلم روایتی از فعایت هایشان پس از سالها ارائه شده است. در حالی که در برخی تولیدات هنری معمولاً قشری که سوژه قرار می گیرند از روایتی که صورت می گیرد راضی نیستند یا به آن انتقاد دارد ولی فیلم «۲۸۸۸» در جلب رضایت این قشر موفق بوده است.

امیرمحمود ضرابی فرمانده نیروی هوایی شیراز در زمان دفاع مقدس که به گفته خودش ۵۵ سال در آسمان ایران بوده و از پایین ترین رسته پروازی تا بالاترین حد حرفه ای تجربه دارد، در پاسخ به خبرنگار مهر در خصوص تناسب این روایت با زندگی واقعی خلبانان در جنگ گفت: من به همه توصیه می کنم این فیلم را چند بار ببینند. خیلی از گفته های این فیلم را ما زندگی کردیم. این فیلم بصورت مبالغه آمیز قهرمان سازی نکرده که برایش دست بزنیم. صحنه های این فیلم زندگی عادی و واقعی ما بود.

وی با اشاره به برخی انتقادات به نداشتن روایت خطی تصریح کرد: مخاطب باید ببینید فیلم چه می خواهد بگوید که هضم آن برای شما سخت است؟ اینکه همه چیز را آماده به مخاطب نمی خوراند را نقطه قوت می دانم.

ضرابی یادآور شد: با توجه به شرایط کاری ما مردن برای ما هیچوقت عجیب و غریب نبود.

در شرایط جنگی وقتی آژیر می کشیدند همه به جان پناه می رفتند ولی ما با موشک و راکت می رفتیم به آسمان و این طبیعی نیست. من معتقدم مفهوم زندگی ما در آن روزها به خوبی در این فیلم عنوان شده است.

شهرداری شیراز یکی از حامیان مالی فیلم «۲۸۸۸»

معاون شهردار و رئیس سازمان فرهنگی اجتماعی شهرداری شیراز نیز در این نشست در مورد نقش شهرداری در پشتیبانی از این فیلم اظهار داشت: ما در بدو ورود به شهرداری با یک مصوبه در شورای شهر و شهرداری مواجه بودیم و تعهد ۵۰ درصدی برای مشارکت در سرمایه‌گذاری به منظور ساخت این فیلم داشتیم.

مصطفی مشفقیان گفت: البته در آن زمان برای بنده جای سؤال بود که چرا شهرداری باید برای ساخت این فیلم سرمایه گذاری کند؛ لذا از شهرداری و شورا برای اعلام نظر نهایی خود در این زمینه فرصت خواستم و حدود ۲۰ روز با طیفی از خلبانان نیروی ارتش که مخاطب پژوهش برای ساخت این فیلم بودند دیدار داشتم و با آنها در رابطه با لایه‌های مختلف و نقش این فیلم در جامعه گفتگو کردم.

مشفقیان بیان کرد: یکی از جذابیت‌های ساخت فیلم «۲۸۸۸» برای ما این بود که این فیلم یک قهرمان شیرازی دارد. به اعتقاد من قهرمان جنگ تنها سرداران و خلبانان معروف و صاحب نام نیستند بلکه جنگ تحمیلی قهرمانانی دارد که هنوز هم برای مردم شناخته شده نیستند. در این فیلم قهرمانی از شیراز به جامعه معرفی می‌شود که حتی شهروندان شیرازی از او هیچ شناختی ندارند. فیلم «۲۸۸۸» فیلم دفاع مقدسی و فیلمی با چند لایه هنری است که به اعتقاد من قابل دفاع است.

معاون شهردار شیراز ادامه داد: برای ساخت این فیلم هزینه زیادی صرف نشده و سهم سرمایه‌گذاری شهرداری شیراز و سازمان فرهنگی ۵۰ درصد بوده است که برابر با مبلغی حدود ۳ میلیارد تومان می‌شود.

"در واقع درون مایه فیلم پس از ساخت آن در ساختار فیلم به وجود می‌آید و در دل فُرم فیلم نمود پیدا می‌کند"در واقع ۵۰ درصد از سهم بلیت فروشی این فیلم و عواید مادی و معنوی آن به شهرداری شیراز اختصاص خواهد یافت.

وی تاکید کرد: باید اجازه بدهیم تا این فیلم خود را در گیشه سینما بسنجد. به نظر من شاهد اتفاقات خوبی برای این فیلم خواهیم بود.

مشفقیان یادآور شد: این فیلم را باید بشنوید. این فیلم ذهن تماشاگران را درگیر می‌کند. ما قبل از اینکه سرمایه‌گذاری بر روی این فیلم را انجام دهیم فیلمنامه را برای چندین کارگردان معتبر و صاحب‌نام کشور با گرایش های مختلف فرستادیم و با بازخورد بسیار خوبی از این کارگردان‌ها روبه‌رو شدیم.

وی بیان کرد: بدون شک این فیلم برای شیراز آورده‌های قابل توجهی خواهد داشت. اینکه قلب خلبانان نیروی هوایی ارتش برای فیلمی می تپد که قبل از این سابقه نداشته، نشان دهنده این است که این فیلم به لایه های جدی و درستی پرداخته است.

مشفقیان در پاسخ به این پرسش که آیا شهرداری از تولید فیلم‌های هنرمندان شیراز حمایت خواهد کرد، گفت: حمایت از ساخت فیلم های سینمایی جزو اساس‌نامه سازمان فرهنگی است اما پس از فیلم «۲۸۸۸»، اولویت ما ساخت سریال حضرت احمد بن موسی شاهچراغ (ع) است که انشالله کمتر از ۱۰ روز دیگر تفاهم‌نامه ساخت این فیلم با سازمان اوج و صدا و سیما منعقد خواهد شد ولی پس از آن به دلیل محدودیت های مالی و مأموریت‌هایی که در حوزه‌های اجتماعی و فرهنگی داریم اولویتی برای فیلمسازی نخواهیم داشت.

وی اضافه کرد: رسالت سازمان فرهنگی اجتماعی شهرداری شیراز، فیلمسازی نیست.

پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی و ترویج فرهنگ شهروندی از مهمترین وظایف ما به شمار می‌رود که باید بخش عمده‌ای از بودجه‌هایمان را صرف این مسائل کنیم. حمایت از فیلمسازان بر عهده اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی یا حوزه هنری است. با این حال روند حمایتی ما از فیلم‌های مستند و کوتاه با مقیاس‌های کوچکتر از لحاظ مالی ادامه خواهد داشت.

زیرساخت های سینمایی برای فیلم های شنیدنی تجهیز شده اند؟

نوید جعفری بازیگر و کارگردان تئاتر استان فارس هم در ادامه این نشست اظهار داشت: هرچند این فیلم روایت کلاسیک ندارد اما از آنجا که گفته می‌شود این فیلم برای شنیدن است، این پرسش به ذهن متبادر خواهد شد که آیا سینماهای ما در سراسر ایران از تجهیزات و امکانات لازم برای نمایش اینگونه فیلم‌ها برخوردار هستند. بدون شک تعداد سینماهای محدودی در کشور از امکانات مناسب برای نمایش این فیلم بهره می‌برند.

وی ادامه داد: نقطه قوت این فیلم پرداختن به زندگی افرادی است که ۴۰ سال نادیده گرفته شدند و می‌توان گفت رویکرد کارگردان در این زمینه رویکردی ارزشمند و قابل ستایش است اما این بدان معنا نیست که این فیلم در دستیابی به سایر اهدافش هم موفق بوده است.

وی با بیان اینکه هنرمندان شیراز نیاز مبرمی به حمایت مسئولین دارند، ابراز داشت: امیدوارم شاهد حمایت مسئولان از فیلمسازان و هنرمندان تئاتر شیراز باشیم و در این میان شهرداری می‌تواند نقش مهمی ایفا کند.

همچنین در نشست خبری این فیلم، به رغم نام نویسی از خبرنگاران و صدور کارت برای خبرنگاران جشنواره، افزون بر خبرنگاران افراد دیگری نیزدر نشست خبری حضور پیدا کردند که از اهالی رسانه نبودند و حضور این افراد موجب ناهماهنگی‌هایی در روند برگزاری این جلسه شده بود که ادامه این روند اعتراض خبرنگاران را به دنبال داشت.

چشم هایمان را برای جور دیگر دیدن تربیت کنیم

مرتضی پور صمدی مدیر فیلمبرداری «۲۸۸۸» نیز به عنوان حسن ختام این نشست از فیلمبرداری متفاوت این فیلم سینمایی گفت و فیلمبرداری به صورت سیاه و سفید را از جسورانه ترین تصمیمات کارگردان دانست و ادامه داد: این مدل مخاطب را به گذشته دور می‌برد و دوربین بدون ذره‌ای حرکت و مشابه به زاویه دید یک عکاس فضاها را به تصویر می‌کشد.

وی تصریح کرد: رنگ دیجیتال یک مجاز هندی غلطی در سلیقه ما وارد کرده که حاضر نیستیم حوصله و نگاه مان را عوض کنیم. اما این نوع فیلم ها و جسارت ها کمک می کند که چشم هایمان برای جور دیگر دیدن تربیت کنیم.

پور صمدی با اشاره به سوالاتی که درباره هزینه ساخت فیلم مطرح شد، ابراز داشت: متاسفانه حکایت هزینه تولید تبدیل به تابو شده است.

"پژوهش برای این فیلم دو سال به طول انجامید و مدل رفتاری و زبان تخصصی برای بازیگران طبق پژوهش‌های انجام شده تعریف شد"من تقریباً ۴۴ سال است در این حرفه هستم. در یک دوره ای ما شاهد تهیه کننده سالاری بودیم و حرف حرف تهیه کنندگان بود. بعد از یک مدت بازیگر سالاری شد و نرخ بازیگران ناگهان ۵۰ برابر افزایش پیدا کرد. در حال حاضر ما در عصر ابزار سالاری هستیم. شما تاکنون به هزینه ابزار یک فیلم فکر کردید؟ امروزه هزینه حداقل ابزار فیلمبرداری در روز چندین برابر شده است.

من فکر می کنم سوال از هزینه ها بدون توجه به این مسائل شیطنت آمیز است.

پور صمدی از برخی پروژه های پرهزینه که خروجی قابل پخشی ندارد یاد کرد و گفت: بازی سینما خطرناک و پرهزینه و پیچیده است. ما با همه هوش مان نمی توانیم به پشت پرده آن پی ببریم. مثلاً تاکنون فکر کردید که ما چه زمانی قرار است دست از سر قاجار بر داریم و کمی درباره موضوعات معاصر فیلم بسازیم؟ یا مثلاً درباره سعدی و حافظ فیلم بسازیم؟ ما با پیچیدگی های خاصی در این عرصه مواجه هستیم. پیشنهاد من این است که در این شرایط کمتر عصبانی باشیم و اطلاعات خود را بالا ببریم و به کاری که با سلیقه متفاوت ساخته شده را بپذیریم. این فیلم محصول یک زحمت بی نهایت است و ما با وجدان راحت می خوابیم.

"در چنین مواقعی امکان دارد که فیلم با ذهن مخاطب سازگاری نداشته باشد.علی‌محمدی بیان کرد: روایت فیلم ۲۸۸۸ یک روایت خطی کلاسیک نیست چراکه من معتقد هستم دوره سینمای کلاسیک گذشته است"من پارسال داور جشنواره فجر هم بودم و ۶۳ فیلم دیدم واقعاً کهیر زدیم برای اینکه دو اثر خوب انتخاب کنیم.

وی تصریح کرد: من اگر جای ارتش و نیروی هوایی بودم، از تک تک این قهرمانها سریال می ساختم. بیژن عاصم یا شهید دوران خودشان یک سریال هستند، حداقل یک فیلم ۹۰ دقیقه ای. این ستارگان هرکدام یک کتاب قطور هستند. ما افتخار می کنیم یک کار در باره یک گروهی ساختیم که هم فداکاری شان هم فراموشی و گمنامی شان در نهایت درجه است.

به گزارش مهر بیست و یکمین جشنواره فیلم فجر استان فارس تا ۲۲ بهمن در شیراز برپا است. در این جشنواره ۱۶ عنوان فیلم از بخش سودای سیمرغ چهلمین جشنواره بین‌المللی فیلم فجر به نمایش درخواهد آمد.