کتاب «وجوه تمایز مکاتب فلسفه سیاسی اسلامی» روانه بازار نشر شد

به گزارش خبرنگار مهر، کتاب «وجوه تمایز مکاتب فلسفه سیاسی اسلامی» اثر مرتضی یوسفی راد است که در پژوهشکده علوم و اندیشه سیاسی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی تهیه و به همت نشر این پژوهشگاه در ۳۶۲ صفحه به چاپ رسید.

مکاتب سیاسی اسلامی و فلاسفه آن به نحو سلبی و ایجابی با محیط فکری - فرهنگی و سیاسی - اجتماعی خود ارتباط برقرار نموده و در مسئله ذهنی خود از آنها متأثر بوده‌اند و متناسب با نوع مسائل زمانه خود با محیط بیرون تعاملات مستقیم و غیر مستقیم داشته و به ازای نوع اقتضائات محیط بیرونی و به میزان تأثیرپذیری از مبانی دینی و از مکاتب فلسفی پیشین (فلسفه یونانی و نوافلاطونی و ایران قدیم و مشرق زمین و…) ماهیت متفاوت یافته و از یکدیگر متمایز شده اند.

در این اثر نشان داده شده است که در حوزه عمل و زندگی سیاسی می‌توان از مکاتب چهارگانه فلسفه سیاسی اسلامی (فلسفه سیاسی مشاء، فلسفه سیاسی اشراق، فلسفه سیاسی تقریبی، و فلسفه سیاسی متعالیه) سخن گفت. البته در حوزه نظر مکاتبه شکل گرفته شامل مکاتب سه گانه فلسفه مشاء، فلسفه اشراق و فلسفه متعالیه هستند.

‌ساختار اثر

این کتاب در چهار فصل تألیف شده است؛ فصل اول با عنوان «مشترکات مکاتب فلسفه سیاسی اسلامی» به بیان مشترکات معرفت شناسانه و روشی (منشأ، منابع و انواع معرفت‌ها و رویکردهای معرفتی در فهم هستی و انسان) پرداخته و مشترکات هستی‌شناسانه (اصل هستی بخشی حق تعالی و عوالم هستی و کیفیت ارتباط آنها) و مشترکات انسان شناسانه (مدنیت طبیعی انسان و اصل اراده و اختیار انسان) را مورد بررسی قرار داده و مشترکات در مسائل (سیاست فاضله، سعادت، اعتدال و عدالت) را مورد تأکید قرار داده است.

فصل دوم با عنوان «تمایزات محیطی مکاتب فلسفه سیاسی اسلامی» به رشته تحریر در آمده و در آن نویسنده زمینه‌های تاریخی مکاتب فلسفه سیاسی اسلامی از جمله زمینه‌های داخلی جهان اسلام نقش شرایط و موانع بیرونی و حوادث و اوضاع فکری - فرهنگی اعصار و قرون گوناگون را مورد بررسی قرار داده است.

«تمایزات مبنایی مکاتب سه گانه» عنوان سومین فصل از کتاب حاضر است که در آن نویسنده تمایزات معرفت شناسانه (چیستی معرفت و مکاتب و تمایز منابع معرفت شناسانه) و تمایزات روش شناسانه (روش عقلی، روش شهودی / ذوقی / دلی و روش ممزوج برهانی کلامی استنادی صدرایی) را بیان کرده، تمایزات هستی شناسانه (هستی شناسی مشایی، اشراقی و حکمت متعالیه) را شرح داده و تمایزات انسان شناسانه؛ کمال نفس و دیدگاه‌ها (مشاء و فضائل چهارگانه، حکمت اشراق و کمال انسان، حکمت متعالیه و کمال انسان و فلاسفه تقریبی و کمال انسان) را مورد تأکید قرار داده است.

نویسنده در چهارمین و آخرین فصل این کتاب که با عنوان «تمایزات مکاتب فلسفه سیاسی اسلامی» تألیف شده، در مسائلی به بیان نبی و نبوت، ریاست و حکمرانی نبی و انسان کامل پرداخته و سعادت، اعتدال و فضیلت را مورد بررسی قرار داده و شریعت / قانون و محبت را به رشته تحریر درآورده است.

‌اصل هستی بخشی حق تعالی

طبق این اصل، خداوند هم خالق هستی بوده و هم استمرار هستی از آن اوست و به عبارتی هستی فیض وجود خداوند است. فلاسفه اسلامی معتقدند هستی فیض وجود حق تعالی است و ضروری است انسان در زندگی خود از این فیض بهره ببرد و نیازمند آن است که در تدبیر امور اختیاری حیات سیاسی از الگوی حاکمیت الهی بر کائنات در عالم زمینی بهره‌گیری کند.

حق تعالی از یک سو ائتلاف و ارتباط و انتظام میان موجودات به حسب مرتبه وجودی آنها ایجاد کرده و خود مبدأ وحدت آنهاست و از سوی دیگر به حسب اختلاف در مرتبه وجودی آنها، موجودات متفاوت اند؛ به طوری که موجوداتی که در آنها کون و فساد راه ندارد (عقول و اجسام فلکی)، نسبت به آنها که کون و فساد دارند، تقدم شرفی و رتبی دارند.