"گل‌گلینا" دعایی یادگار از گذشتگان در گناوه

به گزارش ایرنا، آیین‌های محلی و رسوم و آداب پیشنیان این منطقه، برگرفته از مسائل اجتماعی، اعتقادی، توانایی و شرایط حاکم بر جامعه آنان بوده که بسیاری از آنها از همین راه به نسل‌های بعد منتقل شده‌است و شناسنامه و معرف آن قوم و برخاسته از منش، سلوک، اعتقاد و پیشینه آنان و در تمدن آن جامعه ریشه دارد.

باتوجه به اینکه انسان و آیین همزاد هم هستنتد، برای برآوردن نیازهای اولیه به بازی و آیین‌های نمایشی روی می‌آورد که می‌توان در این زمینه به شکار، شکرگزاری و درخواست باران که  از آغاز حیات بشری تا به امروز به شکل‌های مختلف با انسان بوده‌اند، اشاره کرد.

بسیاری از آیین‌ها در طول سال و مناسبت‌های مختلف مذهبی و غیرمذهبی و به صورت گروهی اجرا می‌شوند اما چیزی که بیشتر در موردشان می‌توان گفت این است که چنین آیین‌ها  پیشنیه مذهبی و اعتقادی دارند.

دیار باستانی استان بوشهر سرشار از آیین‌هایی است که ریشه در تاریخ، تمدن و فرهنگ آن دارد که به عنوان نمونه می‌توان به نمایش‌های مذهبی، زیارتی، درمانی، شادی و تفریح، سوگواری، کار و تلاش، ادای نذر، تعزیه و بازی‌های نمایشی که از قدیم تاکنون وجود دارد، اشاره کرد.

یکی از آیین‌های نیاکان و گذشتگان در این استان از جمله شهرستان گناوه " گل گلینو" یا "گلین " (دعای باران) از جمله نمایشی‌ترین آیینی است که در بسیاری از نقاط ایران از جمله استان بوشهر در سال‌های نه چندان دور اجرا شده است.

آیین گل گلینو " (گلین) از آیین‌های قدیمی و گذشتگان شهرستان گناوه است که مردم به عنوان دعای باران به آن اعتقاد قلبی داشتند و اجرا می‌کردند.

نمایشی‌ترین آیین طلب رحمت الهی و باران از گذشته و سالیان نه چندان دور در استان بوشهر برگزار می‌شده‌است و چنان در بین مردم وثوق است که به صورتی بسیار گسترده در شهر و روستاهای سراسر آن گسترش یافت.

در این استان هر منطقه به فراخور موقعیت جغرافیایی و شغل خود ، آیین را با ویژگی‌های خاصی برگزار و نام‌های خاصی بر آن می نهند که  گل گلینو و نچ نچک که مختص دعای باران بوده از آن جمله است.

این آیین در سالیان اخیر به صورت نمایشی در این شهرستان توسط گروه‌های تئاتر بصورت میدانی و یا سروده برگزار می‌شود که  با استقبال مردم بویژه جوانان روبرو شده‌است.

تنوع در اجرای آیین دعای باران از جمله ویژگی‌های مهم  است که این آیین را درصدر نمایش‌های آیینی قرار می‌دهد.

این آیین در زمانی که بارش باران در منطقه با تاخیر و یا خشکسالی رخ دهد، عده‌ای از مردم در گروه چند نفری و بر اساس عقیده صاف خود، شب هنگام با پوشش لباسی که قیافه آنها شناسایی نشود در حالیکه سینی در دست داشتند به در خانه مردم مراجعه می‌کردند.

در این آیین  که گل گلینو حرف اول را می زند، شخصی از اهالی محل با پوشیدن لباس‌های ویژه، سیاه کردن صورت، آویزان کردن زنگوله و دیگر وسایل همراه بود، برای طلب باران آماده می‌شد و به همراه آن چند نفر که به عنوان دست اندرکار اجرای این آیین راه می افتند تا مردم را از برگزاری این برنامه آگاه کنند.

پس از آماده شدن گلین، همراهان در کوچه‌ها راه می‌افتند و خود گلین  نیز با حرکات شادی آور و آواز نظر مردم را به خود جلب می‌کند تا اهالی را با خود همراه کند.

با همراه شدن مردم با گلین ، همگی همزمان با آوازهایی با  مضامین " گل گلینو هوهو" ، " شاخ زرینود هوهو" ، " گلین ما چه زشته"، " بارون تپ (دانه) درشته "، " گلین اومده در خونه تون" ، " سی خاطر کل (تکه) نونتون" ، یکی یکی در خانه‌ها را می‌زنند و صاحب خانه‌ها نیز اقلامی را به عنوان کمکدر کیسه‌ای که گل گلینوها  به همراه دارند می‌ریزند تا با آنها حلیم ، آش و یا آبگوشت مخصوص بپزند.

در این میان هر وقت در هر خانه‌ای صاحب خانه مقداری در آوردن آذوقه کمکی خود تعلل می‌ورزید، همراهان گلین اشعار " گلین معطل نکنین "، " خونه نگشته ( سرنزده) دارد" سر می‌دادند.

پس از اینکه گلین و همراهان وسایل و مواد لازم را برای پخت غذا  از مردم می‌گیرند، در پایان شب به خانه بازگشته و اعلام می‌کنند که روز بعد در میدانی برای مراسم اصلی شرکت کنند.

 روز بعد در زمان و محل اعلام شده حلیم و یا غذاهای دیگر را  آماده کرده و پخت می‌کنند و  سپس در سینی‌های بزرگی می‌ریزند  و شروع به خوردن می‌کنند، اما در یکی از سینی‌ها توسط گلین، هسته خرما، سنگ ریزه و مهره تسبیح گذاشته شده که هیچ کس نمی‌داند در کدام یک از سینی‌ها است.

در حین خوردن نذری، هسته خرما، سنگ ریزه و مهره تسبیح به دهان هر که افتاد، بقیه خودرن را رها کرده و بر سرش می ریزند و او را کتک می‌زنند.

گلین با دیدن این وضعیت، فرد موردنظر را از دست مردم رها کرده و می‌گوید ضامن آن شده که باران ببارد و متعهد می‌شود اگر تا یک هفته دیگر باران نبارید آنها بیایند و دوباره آن فرد را به باد کتک بگیرند.

پس از طی شدن این مراحل تصمیم گرفته می‌شود برای برآوردن حاجت دست به دعا و نیایش به درگاه خداوند شوند و در این ارتباط  بصورت دسته جمعی به سمت یکی از زیارتگاه‌ها، بقاع متبرکه منطقه  حرکت می‌کنند.

 نویسنده و پژوهشگر استان بوشهر گفت: "آیین"  مجموعه آداب و رسوم و رفتارهای مرسوم هر جامعه است  که مردم در راه شکرگزاری و سپاس از نعمت‌های خداوند با بهره‌گیری از نیروهای فراطبیعی انجام می‌دهندو در این خصوص آموزه‌های دینی  نقش بسزایی ایفا می‌کند.

محمدمظفری افزود: در هر آیینی ،متوجه سپاس و شکرگزاری به درگاه خداوند و  درخواست نعمت شامل سلامتی و نعمت‌های دیگر می‌شود که  در تمام دنیا نیز این اتفاق می‌افتد.

وی گفت: آیین ها را می‌توان در دسته‌های مختلف و در قالب جشن، مذهبی، سوگواری و بازی، کار و تلاش، نذر، ادای دین تقسیم و خلاصه کرد و عده‌ای نیز نزدیک به خرافه است.

وی اظهارکرد:  استان بوشهر به لحاظ موقعیت جغرافیایی، شرایط اقلیمی، تمدن و فرهنگ بومی از اهمیت خاصی برخوردار است که سرشار از رسوم و آدابی است که ریشه در اسطوره‌ها و نیاکان آنان دارند و هنوز در جای جای این نقطه جنوبی کشور به اجرا در می‌آیند.

مظفری ادامه داد: در این میان آیین‌های وجود دارد که واکنش به اتفاقات و رویداد طبیعی و یا  درخواست انجام می‌شود که در آن انسان‌ها به درگاه خداوند آمده و  عاجزانه درخواست می‌کنند که روی دهد و دعای باران یکی از آنها است.

وی گفت: گلینا یا دعای باران، یکی از آیین‌هایی است که در استان بوشهر و بسیاری از مناطق ایران معروف است.

مظفری بیان کرد:  در آیین‌های استان بوشهر، مدل‌های مختلفی که بیشتر جنبه‌های نمایشی برگرفته از داستان و قصه، حرکت و کلام و ادبیات عامه است وجود دارد که گل گلینا نیز بر اساس قصه‌ای است که در آن بزرگوارانی حضور یافته و از خداوند می‌خواهندکه باران ببارد و هر چه در این زمینه نیت‌ها خالص‌تر باشد پذیرش آن محتمل‌تر است.

پژوهشگر استان بوشهر افزود: این آیین مختص به یک شخص نیست و همه در آن مشارکت می‌کنند و یکصدا  از خداوند می‌خواهند که بارانش را نازل کند.

وی بیان کرد: خیلی از آیین‌های مناطق کشور از جمله استان بوشهر باتوجه به تغییر در سبک و رفتار زندگی افراد جامعه و کم شدن رفت و آمدها و مراودت‌ها و ورود شبکه‌های مجازی باعث شده تا فراموش شوند و باید  ثبت و ضبط شوند.

نویسنده و پژوهشگر استان بوشهر با بیان اینکه در این راستا مهم‌ترین شیوه استفاده از هنرهای مختلف است، گفت: باید آیین‌های نیاکان و گذشتگان از طریق هنر و نمایش به نسل‌های جدید آموزش و در عین حال معرفی و ثبت و ضبط شوند.

وی ادامه داد: در استان بوشهر خیلی از بازی‌های بومی محلی در عین حالیکه بازی‌های جدید به جامعه ورود کرده‌است، احیا شده و باید آنها را ثبت و ضبط کرد.

مظفری افزود:  اطلاعی از ثبت آیین گلین در استان بوشهر ندارم اما در دیگر مناطق ایران دنبال ثبت کردن آن هستند و باید این آیین و دیگر آیین‌های فراموش شده  استان با همت متولیان امور فرهنگی ثبت و ضبط شوند.

رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری گناوه گفت: آیین گل گلینا ( دعای باران )  در استان بوشهر به عنوان اثر ملی ناملوس به ثبت رسیده‌است.

حمزه بهاگیر افزود: هر آثار معنوی و غیرمعنوی ملی در کشور قبل از اینکه ثبت نهایی شود باید فرایند خاصی را طی کند.

وی گفت: در این ارتباط، مستندات جمع آوری شده و سپس پرونده سازی و به تهران ارسال می‌شود و در مرکز، کارشناسان مربوطه  پس از برگزاری نشست تصمیم نهایی را اتخاذ می‌کنند.

رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری گناوه اضافه کرد: تاکنون سه  اثر ناملموس در این شهرستان شامل ۲ تعزیه روز عاشورا در میدان طاق (شبیه گردانی) و قانیان در بندرریگ و تعزیه‌گردانی روز عاشورا در بندرگناوه به عنوان آثار معنوی ملی در کشور به ثبت رسیده است.