در آغوش وطن/ نگاهی به آن تابستان فراموش‌نشدنی؛ «تابستان ۱۳۶۹»

گروه فرهنگ و هنری خبرگزاری دانشجو - مهدیه جاهد طاهرانی، تابستان ۱۳۶۹ روزی که اولین گروه از اآزادگان سرافراز جنگ تحمیلی ایران و عراق به کشور بازگشتند. چه مادرانی که پس از سال‌ها بی‌خبری روی فرزندانشان را بوسیدند و چه پدرانی که پس از مدت‌ها رنج اسارت فرزندانشان را در آغوش کشیدند.

آزادگان و اسرای جنگ تحمیلی همیشه چه در بحبوحه جنگ و چه بعد از آن و چه در زمان حال اهمیت و جایگاه خاصی در میان مردم ایران داشته‌اند. چرا که مردم ایران همیشه قدردان ایثارگری‌ها و فداکاری‌های آنان بوده‌اند و رنجی که این اسرا در زندان‌های دشمن متحمل شده‌اند را ارج می‌نهند.

از آن جایی که این آزادگان شاهدان زنده و عینی از قساوت دشمن خارجی و بی‌رحمی دشمنان داخلی هستند خاطراتشان نیز اهمیت زیادی دارد. چه برای مردمی که دنیای ناشناخته و سخت و مبهم و طاقت‌فرسای اسارت در چنگال دشمن را درک نکرده‌اند و چه در حیطه‌ی ادبیات.

یکی از جذاب‌ترین شاخه‌های ادبیات پایداری انواع خاطره‌نگاری و مستندنگاری از خاطرات رزمندگان و مخصوصا اسرا و آزادگان جنگ تحمیلی است.

از این رو مرتضی سرهنگی نویسنده و پژوهشگر حوزه دفاع مقدس تصمیم گرفته گزیده‌ای از خاطرات عده‌ای از آزادگان عزیز میهن‌مان را به صورت مجموعه در یک کتاب گردآوری کند.

مرتضی سرهنگی که راه‌اندازی و فعالیت در دفتر ادبیات و هنر مقاومتِ حوزهٔ هنری، کار بر روی خاطرات اسارت و اسرای عراقی و نیز سردبیری هفته‌نامهٔ کمان با انتشار دویست شماره در هشت سال، نامش را در ردیف برجسته‌ترین چهره‌های عرصهٔ ادبیات پایداری ایران قرار داده است.

او در قسمت اشاره کتاب نوشته با چیزی حدود ۳۶۰ عنوان کتاب در رابطه با خاطرات شهدا مواجه شده و از آن میان کتاب‌هایی که از تابستان ۱۳۹۸ چاپ شده‌اند را بررسی کرده و هر خاطره‌ای که مربوط به اسارت و لحظه‌ی اسارت آزادگان بوده را در کتاب تابستان ۱۳۶۹ کنار هم قرار داده است.

او می‌گوید:

«یک ساک دستی کوچک، یک تن نحیف و یک روح آزرده همه سوغاتی بود که اسیران ایرانی از اردوگاه‌های عراق آورده بودند.

بعد‌ها وقتی پا به دنیای خاطرات این اسیران گذاشتم، فهمیدم بذر رنجی که از لحظه‌ی اسارت در بطن آن‌ها نطفه می‌بندد، در سال‌های سخت اسارت جان می‌گیرد و بزرگتر می‌شود. برای زنده ماندن راهی ندارند جز اینکه روی زخم روحشان مرحم بگذارند و تاب بیاورند.

در کتاب «تابستان ۱۳۶۹» چهل خاطره‌ی کوتاه از لحظه‌ی اسارت چهل نفر از آزادگان دفاع مقدس که چه در زندان‌های بعث عراق و یا در چنگال دشمنان داخلی از جمله کومله‌ها در بیابان‌های سوزان جنوب کشور یا در اتفاعات کوهستانی غرب کشور را روایت می‌کند.

"گروه فرهنگ و هنری خبرگزاری دانشجو - مهدیه جاهد طاهرانی، تابستان ۱۳۶۹ روزی که اولین گروه از اآزادگان سرافراز جنگ تحمیلی ایران و عراق به کشور بازگشتند"خاطرات از زبان خود راویان است که آن لحظات را تجربه کرده‌اند. آزادگانی که از درجه‌داران ارتش هستند تا خلبانان یا مسئولان سپاه، بسیجی‌ها و رزمندگان معمولی یا حتی روحانیون و  بانوان و نوجوانانی که بعد از گذشت سال‌ها حالا سن و سالی از آن‌ها گذشته است.

سرهنگی، اما پس از هر بریده خاطره که تمام می‌شود، یک "درباره" هم به آن اضافه کرده است. این درباره برای این است که اگر خاطره توضیح بیشتری نیاز داشته، یا لازم بوده خاطره تمام شود یا در مورد راوی ضرورت به توضیحی بوده و یا حتی در پاورقی کتاب اصلی موضوع مربوط به این خاطره اشاره شده باشد را در آن نوشته است.

از  جمله پررنگ‌ترین نقاط قوت کتاب خاطرات تابستان ۱۳۶۹ می‌توان به این نکات اشاره کرد:

اول این‌که مانند یک دایره‌المعارف از کتاب‌هایی است که در حوزه‌ی ادبیات پایداری، در ژانر خاطرات و زندگی‌نامه در مورد اسرای جنگ تحمیلی و آزادگان عزیز کشورمان است. چه کتاب‌هایی که شهرت زیادی در بین مخاطبان خود دارند و چه کتاب‌هایی که به عنوان پیشرو در نوع خود چاپ شده‌اند و می‌توانند عنوان اولین کتاب‌ها در این حوزه و به طور خاص خاطرات رزمندگان آزاده را به خود اختصاص دهند و یا کتاب‌هایی که مدتهاست از انتشار آن‌ها می‌گذرد و نگرانی از فراموشی آن می‌رود؛ و مورد مهم بعدی معرفی تعداد زیادی از آزادگان سرافراز در یک کتاب که شاید چندان نام آشنا نباشند و معرفی چهره‌هایی از زنان مبارز گمنام که به اسارت گرفته شده‌اند و شناساندن زندگی منش و سبک مبارزاتی آن‌ها در روز‌های اسارت است. زنانی که در طی خاطراتشان مانند کوهی بزرگ مقاوت کرده اند و توانسته اند استحکام و قدرت دشمنانشان را در هم بشکنند.

در همین زمینه سرهنگی معتقد است خاطراتی که زنان و همین‌طور کودکان و نوجوانان از جنگ دارند، قیمت تمام‌شدهٔ جنگ را برای ملت ما آشکار می‌کند.

کتاب  تابستان ۱۳۶۹ می‌تواند گزیده‌ی مناسبی برای کسانی باشند که دلشان می‌خواهد از تجربه‌ی اسارت تعداد زیادی از افراد حاضر در اردوگاه‌های دشمن باخبر شوند و خودشان را در لحظات پر اضطراب و دلهره افتادن در چنگال دشمن تجسم کنند.

شاید ذره‌ا‌ی ناچیز از روز‌ها و لحظات سختی که این عزیزان متحمل شده‌اند قابل درک شود.

طراحی جلد کتاب نیز تصویر یک قطعه عکس قدیمی از لحظه‌ی اسارت یکی از رزمندگان به دست سرباز عراقی است.

اما در این عکس هم ابهت و بزرگی اسیر مورد نظر نسبت به سربازی که او را به اسارت گرفته کاملا مشهود است و این هوشمندی در انتخاب عکس می‌تواند خود مبین اقتدار اسیران ایرانی باشد.

تابستان ۱۳۶۹ را انتشارات سوره مهر در ۳۲۳ صفحه با قیمت ۹۴ هزار تومان در  سال ۱۴۰۱ منتشر کرده است.