فارس قطب تولید برنج در جنوب کشور

کشت شلتوک و برنج در بخش کامفیروز شهرستان مرودشت سابقه زیادی دارد و ذائقه اغلب مردم فارس به مصرف برنج کامفیروزی شکل گرفته است.

برنج کامفیروزی یک برند و کالای شاخص در استان فارس محسوب می‌شود و از دید بسیاری از شهروندان شیرازی و ساکنان استان فارس این نوع برنج محلی خوش طعم‌ترین و خوش پخت‌ترین برنج است.

کشت برنج در جایگاه خود دارای ارزش بسیاری است که بعد از گندم غذای اصلی مردم جهان را تشکیل می‌دهد.

رقم‌های کشت شده برنج در استان فارس شامل لنجانی، چمپای قصر الدشتی، شفق و فجر است.

برنج چمپای قصر الدشتی از بهترین انواع برنج بومی فارس به سبب کشت این رقم در کامفیروز به برنج کامفیروزی معروف است که نیمی از اراضی زیر کشت برنج فارس به آن اختصاص دارد.

در استان فارس حداقل ۴ قطب آب و هوایی از لحاظ کشت برنج وجود دارد که هر کدام از این ارقام به لحاظ خصوصیات نیز تفاوت‌هایی دارند.

ارقام محلی شامل رقم قصر الدشتی (کامفیروزی) در مناطق کامفیروز، جلگه مرودشت و دشت رامجرد، رقم رحمت آبادی (کربالی) در مناطق مختلف دشت کربال، خرامه و قسمت‌هایی از زرقان، رقم عنبر بو در فیروز آباد، نواحی از فراشبند و قیروکازرین و رقم کت سیاه در شهرستان ممسنی و نواحی اطرف آن کشت می‌شود.

فصل کاشت تا برداشت برنج در استان فارس

بعد از تعطیلات عید برای کشاورزان رنگ و بوی بهار با رنگ و بوی مزارع گره خورده است و کم کم از اواسط فرودین شروع به آماده کردن خزانه برای کشت برنج می‌کنند.

دانه‌های جوانه زده برنج را در محل‌های مخصوص پرورش نشاء برنج کاشته شده بعد از گذشت ۲۰ روز جوانه‌ها رشد کرده و به ارتفاع ۱۵ تا ۲۰ سانتی متر رسیده و در این هنگام زمان کشت برنج در مزرعه فرا می‌رسد.

در شهرستان مرودشت و حومه که عمده کشت استان را در بر می‌گیرد ایجاد خزانه از ۲۰ فروردین ماه شروع و تا اواخر اردیبهشت ماه ادامه دارد.

کاشت نشاء در زمین اصلی از اول خرداد ماه شروع و تا اواخر خرداد ادامه دارد.

زمان برداشت بعد از دو ماه است که به شرایط آب و هوایی بستگی دارد، زیرا اگر برنج سریع‌تر رشد کند فصل برداشت آن نیز کوهتاتر می‌شود.

از نیمه دوم شهریورماه درو کردن برنج شروع و تا اواخر مهرماه ادامه دارد.

کاشت مکانیزه برنج در فارس

افزایش و هزینه‌های تولید کاهش می‌یابد و استفاده مطلوب از بذر مهمترین مزیت‌های این نوع کشت است.

در این روش طول دوره به ثمر رسیدن محصول از ۶ ماه به ۴ ماه کاهش می‌یابد و از هدر روی ۶۴ میلیون متر مکعب آب در هر هکتار جلوگیری می‌شود.

آبیاری سنتی مهمترین چالش در مزارع برنج

صادقی مدیریت زراعت سازمان جهاد کشاورزی استان فارس در گفتگو با خبرنگار ما گفت: مهمترین چالش کشت برنج در مزارع استفاده از آبیاری سنتی است که با توجه به شرایط آب و هوایی و کاهش منابع آبی باید به سمت روش‌هایی با مصرف آب کمتر رفت.

او گفت: کشت برنج به روش خشکه کاری از راهکار‌های غلبه بر کم آبی است که بر اثر خشکسالی‌های اخیر بوجود آمده است که در این روش هزینه تولید و مصرف آب تا ۷۰ درصد کاهش داشته است.

خشک کاری برنج راهکاری برای مقابله با کم آبی

صادقی گفت: خشک کاری برنج نوعی از روش کشت مستقیم برنج است که در این روش بذر برنج به صورت خشک و مستقیم از اوایل اردیبهشت شبیه به روش گندم کشت شده و آبیاری بر خلاف روش غرقاب دائم به صورت دوره‌ای و بر حسب نیاز و شرایط خاک انجام می‌شود.

مدیریت زراعت سازمان جهاد کشاورزی استان فارس گفت: امکان استفاده از انواع کارند‌های گندم شامل خطی کارها، ردیف کار‌ها به صورت تک برگ برای کشت برنج نیز فراهم می‌شود که کار کشاورزان و مشکلات آنان برای کشت برنج را کاهش می‌دهد.

او گفت: صرفه جویی و کاهش قابل توجه میزان بذر مصرفی، کاهش مدت زمان کشت، ایجاد پوشش یکنواخت در سطح مزرعه، افزایش تولید و باز دهی گندم در تناوب رایج منطقه به دلیل حذف عمل کل اخرایی یا شخم شله، حفظ و بهبود ساختمان خاک و کارایی بهتر و موثر‌تر سموم و آفتکش‌ها و کود‌ها از دیگر روش مزیت خشکه کاری برنج است.

صادقی گفت: در روش خشکه کاری برنج عملیات اضافه که خاک را تخریب می‌کند از مزارع حذف و ساختمان خاک حفظ می‌شود و برای کشت محصول بعدی مشکلی بوجود نمی‌آید و از طرفی خشکه کاری برنج به ابزار و تجهیزات خاصی نیاز ندارد و روش آبیاری نیز از طریق تناوبی و کم فشار قابل انجام است.

آیا از نظر اقتصادی کاشت برنج جایگزین دارد؟

مدیریت زراعت سازمان جهاد کشاورزی استان فارس گفت: کاشت برنج فرصتی برای توسعه کشاورزی در استان فارس محسوب می‌شود که به اقتصاد کشاورزی استان در کنار کاشت محصول استراتژیک گندم کمک می‌کند.

او گفت: شرایط بسیار دشواری برای قانع کردن کشاورزان و کاهش کشت شلتوک و رفتن به سمت سایر کشت‌ها وجود دارد که در شرایط برابر کاشت گندم و شلتوک عاملی است که نیاز دارد اصلاح شود.

صادقی گفت: افزایش قیمت برنج محلی، مزیت اقتصادی کشت برنج نسبت به سایر محصولات قابل جایگزینی مانند آفتابگردان و ذرت، نبود قوانین بازدارنده برای محدود کردن کشت برنج، وجود نقطه نظرات متفاوت در مورد کشت برنج مناسب به مراجعه مردمی به مسئولان استان و نبود مدیریت برداشت از منابع آب از دلایل کاهش سطح زیر کشت برنج است.

مدیریت زراعت سازمان جهاد کشاورزی استان فارس گفت: تصویب قوانین بازدارنده مجلس شورای اسلامی در خصوص کشت‌های پرآب بر، مدیریت برداشت منابع آب از سوی وزارت نیرو و تحویل آب به کشاورز بر مبنای دبی مجاز، پروانه بهره برداری بر اساس بیلان آبی سفره زیر زمینی دشت، پلمب کردن چاه‌های غیر مجاز و برخورد با متخلفان، ایجاد بازار برای محصولات کشاورزی جایگزین، تعیین تکلیف صنایع جانبی ایجاد شده (کارگاه‌های برنج کوبی) با تغییر کاربری آن ها، تعیین تکلیف ادوات اختصاصی کاشت، داشت و برداشت برنج و تامین اعتبار برای اجرای طرح‌های تحقیقاتی در خصوص روش‌های نوین برای کم کردن مصرف آب از پیشنهادات این سازمان برای کشاورزان است.