جایگاه معلمی از دیدگاه مرحوم استاد علی اکبر پرورش

به گزارش باشگاه خبرنگاران جوان از قم،  مرتضی نجفی قدسی، فعال قرآنی به‌مناسبت هشتمین سالگرد درگذشت مرحوم استاد سیدعلی‌اکبر پرورش طی یادداشتی آورده است:

بسم الله الرّحمن الرّحیم

ششم دی‌ماه سالروز رحلت مرحوم استاد سیدعلی‌اکبر پرورش یکی از پیشکسوتان عرصه تعلیم و تربیت است که طی سال‌های ۱۳۶۰ تا ۱۳۶۳ عهده‌دار صندلی وزارت آموزش و پرورش نیز بود.

در نظام آموزش و پرورش کشورمان به سبک جدید که قدمتی حدود ۱۷۰ ساله دارد و با تأسیس مدرسه دارالفنون آغاز شد و سپس وزارت علوم ایجاد و در ادوار گذشته نام‌های وزارت معارف، فرهنگ و نهایتاً آموزش و پرورش داشته است، همواره رجال دانشمند و برجسته‏‌ای وجود داشته‌اند که یاد و نام آن‌ها در سپهر تعلیم و تربیت ایران همیشه باقی است.

حضور علما و روحانیون نامدار و برجسته از ابتدا در آموزش و پرورش مورد توجه بوده است و حتی بسیاری از مدارس را خود آن‌ها تأسیس کردند، در رژیم گذشته نیز حضور روحانیت و شخصیت‌های برجسته فرهنگی در بدنه آموزش و پرورش بسیار گسترده بود. آنان می‌‏دانستند که جایگاه اصلی تعلیم و تربیت، مدارس هستند و اگر این سنگر در اختیار نااهلان و یا منحرفان باشد، نونهالان و نوجوانان و نسل آینده را به بیراهه خواهند برد، لذا سعی داشتند با تأسیس مدارس و مدیریت آن‌ها توسط خود در پرورش دانش‌آموزانی باسواد و در عین حال متدین و متعهد اثرگذار باشند.

نمونه بارز یکی از این رجال برجسته مرحوم آیت‌الله دکتر شهید بهشتی بود که ابتدا دبیرستان دین و دانش را در قم و سپس مدرسه رفاه را در تهران تأسیس کرد و حتی لجنه‌ای از رجال فرهنگی مانند شهید دکتر محمدجواد باهنر را برای تألیف کتب درسی مدارس تشکیل داد و یا شخصیتی مانند آیت‌الله شیخ عباسعلی اسلامی در سال ۱۳۲۲ شمسی جامعه تعلیمات اسلامی را پایه‌گذاری کرد و سپس در پرتو آن بیش از ۲۰۰ مدرسه در سراسر کشور ایجاد کرد که این‌گونه مدارس هم به لحاظ درسی بسیار قوی بودند و هم به لحاظ تعلیمات دینی آموزش‌های خوبی داشتند و بسیاری از مردم علاقه‌مند بودند که فرزندانشان در این‌گونه مدارس تحصیل کنند.

برخی افراد ناآگاه و تازه به دوران رسیده‌ه‏ایی که از نام مقدس معلم بهره‌برداری سوء دارند این‌طور وانمود می‏‌کنند که جای روحانیت در آموزش و پرورش نیست! این‌ها نمی‌‏دانند که علما و روحانیون در دوره قاجاریه و پهلوی چه نقش پررنگی در آموزش و پرورش داشته‌اند، در رژیم گذشته حضور روحانیون در مدارس چه در سطوح مدیریتی و چه در سطوح علمی و تربیتی بسیار جدی‌تر و بیشتر از الآن بود و متأسفانه یکی از کار‌های غلطی که انجام شد این بود که با تأسیس نظام جمهوری اسلامی بسیاری تصور کردند که خوب حالا مقصود حاصل شده است و به حضورشان در آموزش و پرورش و مدارس دیگر نیازی نیست و این سنگر را رها کردند و وارد دیگر کار‌ها و مشاغل حکومتی شدند و ناگهان آموزش و پرورش بعد از انقلاب اسلامی با یک خلأیی از افراد دانشمند و برجسته‏‌ای که در درون خود داشت روبه‌رو شد، چراکه مسئولیت‌های جدیدی تعریف شده بود و قبلاً تجمع نیرو‌های برجسته در آموزش و پرورش بود و اکنون آن‌ها پخش در مسئولیت‌های مختلف در سطح کشور شده‌اند و این کار گرچه در آن مقطع شاید ضرورت داشت، ولی با خالی شدن بدنه آموزش و پرورش از افراد برجسته، سطح کیفی آن حداقل به لحاظ تربیتی بسیار پایین آمد که ‏ای کاش نمی‏‌شد و بزرگان ما همچنان در آموزش و پرورش می‏‌ماندند!

استاد پرورش یکی از این شخصیت‌های بزرگ و اثرگذار در آموزش و پرورش بود، اما وقتی وزیر آموزش و پرورش شد، ناراحت بود که سر کلاس درس نیست و می‏‌گفت اگر مرا مخیّر بگذارند که یا وزیر باشم و یا یک معلم ساده در مدرسه‏‌ای در ابرقو (یک شهر دورافتاده)، خدا شاهد است که من سرسوزنی صندلی وزارت را بر ابرقو درس دادن ترجیح نمی‏‌دهم!

او معلمی را همانند حضرت امام خمینی (ره) حقیقتاً شغل انبیا می‏‌دانست و دوست داشت همیشه یک معلم باشد و لذا وقتی وزارت آموزش و پرورش به او پیشنهاد شد به هیچ رو نمی‌‏پذیرفت و بالاخره با تکلیف و توصیه مؤکد شهید آیت‌الله بهشتی آن مسئولیت را پذیرفت.

استاد پرورش در رژیم گذشته یک دبیر ادبیات فارسی بود، ولی به لحاظ سطح دانش و کمالات اخلاقی آن چنان مورد توجه بود که نه تنها در پهنه اصفهان بلکه در سطح کشور به‌عنوان یکی از شخصیت‌های فرهنگی برجسته مطرح بود.

او در قبل از انقلاب در زمانی که هنوز ۳۰ سال نداشت به دعوت شهید آیت‌الله دکتر محمد مفتح در مسجد قبا که محل تجمع انقلابیون بود در حضور شخصیت‌هایی مانند علامه شهید مطهری و آیت‌الله دکتر بهشتی که در آن موقع ممنوع‌المنبر بودند به ایراد سخن می‏‌پرداخت.

استاد پرورش معتقد بود همان‌طور که انبیا رسالت تزکیه نفوس و تعلیم کتاب و حکمت را عهده‌دار هستند، معلمان نیز چنین وظیفه‌‏ای دارند و باید همراه با تعلیم و تعلم در جهت پرورش دینی و تزکیه دانش‌آموزان گام بردارند.

یکی از نکته‏‌های مهم استاد پرورش این بود که می‏‌گفت هر انسانی را یک فرد نبینید، بلکه یک جهان ببینید و برای همین است که قرآن می‌‏فرماید: «وَمَن أَحیا‌ها فَکَأَنَّما أَحیَا النّاسَ جَمیعًا» (سوره مائده، آیه ۳۲) و هر کس به انسانی حیات ببخشد همچون کسی است که به همه مردم حیات بخشیده است.

او بر اساس همین تفکر معتقد بود یک معلم هنگامی که به سر کلاس می‌‏رود، نباید تصور کند با ۲۰ نفر یا ۳۰ نفر روبه‌رو است، بلکه باید این‌طور فکر کند که من با ۳۰ جهان روبه‌رو هستم، چراکه ارزش وجودی هر انسانی و یا هر دانش‌آموزی به مثابه ارزش تمام انسان‌هاست.

او می‏‌گفت اگر معلمی چنین دیدگاهی نسبت به دانش‌آموزان داشته باشد، قطعاً نوع رفتارش با دانش‌آموزان بسیار متفاوت خواهد بود، با مطالعه سر کلاس می‏‌رود و با احترام با آنان سخن می‌‏گوید و به سؤالات آنان نیز با صبر و حوصله پاسخ می‏‌دهد و هیچ‌گاه از رنج و سختی که در راه ساختن انسان‌ها و هدایت‌گری متحمل می‏‌شود، ناراحت نمی‏‌شود و این شعر مولانا را هم می‏‌خواند که:

میرآخُر بود حق را مصطفی/ بهر استوران نفس بر جفا/ لاجرم اغلب بلا بر انبیاست/ که ریاضت دادن خامان بلاست/ تا نفس‏ها را مروّض کرده است/ زین ستورن پس لگد‌ها خورده است/ هر کجا باشد ریاضت باره‌ای/ از لگدهایش نباشد چاره‌‏ای
ابعاد وجودی شخصیت استاد پرورش در پیام حضرت آیت‌الله خامنه‌‏ای (مدظله العالی) و مراجع عظام تقلید

ابعاد وجودی شخصیت استاد پرورش فراتر از معلمی است، گرچه او با همین حرفه هزاران نفر را پرورش داد و به تکثیر انسان‌های صالح و مجاهد و مهذب پرداخت، اما سطح خدمات او چه در قبل از انقلاب اسلامی و چه بعد از پیروزی انقلاب بسیار فراتر از این‌هاست.

رهبر معظم انقلاب اسلامی در پیامی پس از درگذشت استاد پرورش از او به‌عنوان یار صدیق انقلاب نام بردند و ایشان را چهره محترم و اثرگذاری که بخش اعظم عمر بابرکت خود را در خدمت اسلام و ارزش‏‌های متعالی دین گذرانید و لهجه صادق و دل با اخلاص و خُلق نیک را به ترویج و تحکیم انقلاب و نظام اسلامی گماشت، تلاش‌‏های مبارزاتی در دوران طاغوت را به خدمات ارزنده و مسئولیت‌های سنگین خود در قوه مجریه و مقننه و شورای عالی دفاع در دوران جمهوری اسلامی پیوند داد و با همه توان به کشور و ملت خود خدمت کرد و سلامت و راحت جان خود را به سرانجام وظیفه نهاد، توصیف فرمودند.

رهبر معظم انقلاب و استاد پرورش

استاد پرورش دانش‌آموخته هم حوزه و هم دانشگاه بود و در مراوده و معاشرت با بزرگان اهل معرفت به مراتب والایی دست یافت، شخصیت‌های بزرگی همچون مرحوم آیت‌الله حاج آقا رحیم ارباب، علامه طباطبایی، شهید مطهری و شهید بهشتی که با آن‌ها از نزدیک آشنایی و ارتباط داشت، تأثیر زیادی در او داشتند.

او، چون دانش‌آموخته رشته ادبیات فارسی بود به دیوان‏‌های شعرا بسیار تسلط داشت به‌طوری که حافظ بیش از ۵۰ هزار بیت شعر بود و تقریباً از هر دیوان معروفی شعری اشاره می‌‏شد، دنباله‌اش را از حفظ می‏‌خواند و، چون ادبیات شعرای پارسی زبان آمیخته با معارف اخلاقی، عرفانی و قرآنی است، در سیر و سلوک عرفانی و بیان مطالب نغز عرفانی هم بسیار جذاب بود و هرگاه از ایشان دعوتی به سخنرانی در مسجد و محلی می‏‌شد، صد‌ها نفر از جوانان جویای معارف ناب عرفانی و قرآنی تجمع می‏‌کردند.

حضرت آیت‌الله جوادی آملی در توصیف ایشان فرمودند: حیات و ممات برای افرادی مانند استاد پرورش یکسان است، زیرا فرموده‌اند: «العلماء باقون ما بقی الدهر» تا روزگار باقی است، علما نیز هستند و این حدیث شریف شامل شاگردان علما نیز می‏‌شود.

ایشان تأکید فرمودند: استاد پرورش کسی بود که اولاً در ارتباط با علما و بزرگان معارف قرآن و عترت را به‌خوبی دریافت کرد و ثانیاً باور کرد و ثالثاً عمل کرد و رابعاً متخلق شد.

حضرت آیت‌الله مکارم شیرازی نیز تأکید فرمودند: پیام رهبر معظم انقلاب به مناسبت درگذشت ایشان، نمایانگر شناخت همه جانبه‏‌ای بود که از استاد پرورش داشتند و باید گفت که این پیام پر معنا، پر فیض و کم‌نظیر بود.

حضرت آیت‌الله نوری همدانی هم در توصیف شخصیت ایشان فرمودند که: مرحوم استاد پرورش شخصیت علمی، سیاسی، دینی و فرهنگی ممتازی بودند که تشریح ابعاد وجودی ایشان می‏‌تواند برای نسل جوان و جامعه فرهنگی کشور و عموم علاقه‌مندان به انقلاب اسلامی الگو قرار گیرد و باید جوانان ما بدانند که برای این انقلاب و نظام، اشخاصی مانند آقای پرورش چه زحماتی کشیدند.

حضرت آیت‌الله جعفر سبحانی نیز بیان کردند: استاد پرورش دانشمندی بود که در بعد تربیتی نیز توفیقات بسیار خوبی داشت و شاگردان زیادی تربیت کرد و خدای متعال محبت او را در قلوب مردم قرار داده بود و تشییع جنازه‏‌ای که برای ایشان در اصفهان برگزار شد در حد مراسم تشییع یک مرجع تقلید بزرگ بود.

حضرت آیت‌الله حسین مظاهری نیز که بر جنازه ایشان نماز خواندند فرمودند: از الطاف بزرگ خدا به مرحوم آقای پرورش این بود که هم خواص و هم عوام ایشان را قبول داشتند و همه ما باید از خدمات ایشان تشکر کنیم.

توصیفات بزرگان، علما و شخصیت‏‌ها از مرحوم استاد پرورش فراوان است و به‌مناسبت هشتمین یادواره بزرگداشت ایشان به همین مقدار بسنده می‏‌کنیم و از درگاه الهی علو درجات ایشان را مسئلت می‌‏نماییم. البته یادآور می‌‏شوم که مجموعه مقالات و یادداشت‏‌های بنده در معرفی شخصیت استاد پرورش که بالغ بر ۳۰ یادداشت در کتابی تحت عنوان «خاطراتی از استاد پرورش» منتشر شده است و علاقه‌مندان می‏‌توانند برای آشنایی بیشتر به این کتاب رجوع نمایند.

انتهای پیام/ش