امکان منازعه ایران و آمریکا وجود دارد؛ نه در کارائیب بلکه در خلیج‌فارس

مهسا مژدهی: ایران نفت کش هایی را به ونزوئلا فرستاده تا در وضعیت تحریم، سوخت را به کشور دیگری هم که مدتهاست با تحریم های اقتصادی آمریکا دست و پنجه نرم می کند، برساند. آمریکا هم ناوهای جنگی خود را به کارائیب فرستاده تا سد راه فروش سوخت ایران شود. کشورمان اعلام کرده که با هرگونه تعرض به نفت کش های ایرانی مقابله خواهد کرد. ایالات متحده به خوبی می داند که قادر نیست تا پای حقوق بین الملل را به میان این نزاع بکشاند، اما از آنجایی که کاخ سفید در چهارسال گذشته نشان داده از تحت فشار قراردادن کشورها و نهادهای بین المللی ابایی ندارد، پیش بینی عکس العمل آنها تا زمانی که نفت کش ها به آب های آمریکای لاتین برسند،آسان  نیست. در خبرآنلاین با هادی اعلمی فریمان، کارشناس ارشد و پژوهشگر آمریکای لاتین به گفتگو نشستیم:

به نظر می رسد اقدام ایران برای فروش نفت به ونزوئلا، دولت آمریکا را به شدت پریشان کرده است.

"مهسا مژدهی: ایران نفت کش هایی را به ونزوئلا فرستاده تا در وضعیت تحریم، سوخت را به کشور دیگری هم که مدتهاست با تحریم های اقتصادی آمریکا دست و پنجه نرم می کند، برساند"حساسیت های منطقه ای ایالات متحده نسبت به آمریکای لاتین و به ویژه ونزوئلا، باعث شده تا این کشور خود را محق بداند که به اقدام ایران واکنش نشان دهد. چرا فرستادن نفت کش های ایرانی به ونزوئلا تا این اندازه برای آمریکایی ها ناخوشایند به نظر می رسد؟

آمریکایی ها به خصوص جمهوری خواهان نسبت به آمریکای لاتین حساسیت های زیادی دارند.به نظر می رسد اساس کار کماکان دکترین مونروئه است. آنها این منطقه را حوزه اختصاصی خود می دانند و سال ها در آن فعال ما یشاء و مداخله گر بودند. آنها حتی الان هم پایگاه های زیادی دارند و آنجا را به طور سنتی عضو قلمرو خود می دانند. البته در دهه های اخیر دولت های چپ گرا آمده اند و نفوذ ایالات متحده کمتر شده است.

جمهوری خواهان افراطی با وجود حضور دولت های چپ گرا، هنوز هم آن منطقه را حوزه نفوذ خود می دانند و هر حضور دیگری را از طرف کشورهای خارج از منطقه به دیده تردید نگاه می کنند. اما این حساسیت در مورد جمهوری اسلامی ایران بیشتر از دیگر کشورهاست.پیش از این ما شاهد نفوذ کشورهایی مثل چین و روسیه در این منطقه بوده ایم اما، در مورد این کشورها حساسیت ها کم تر بوده است..

آمریکایی ها برای مقابله با این وضعیت چه خواهند کرد؟

آمریکایی ها از منظر حقوق بین الملل قادر به کار چندانی نیست چرا که نفتکش ها در دریاهای آزاد در حال آمد و شد هستند، اما بعید نیست که آنها از منظر ابرقدرتی از خود حساسیت نشان دهند. آنها سال هاست که می دانند ایران تحریم ها را دور می زند.اما این اقدام اخیر کشورمان، باعث می شود که جمهوری خواهان و حتی طیف رادیکال دموکرات ها احساس کنند که هژمونی را در منطقه خودشان از دست داده اند.لذا موضوع ازمنظر پرستیژی به شدت برای آمریکایی ها مهم است. عناصر تندرو و جنگ طلبی مثل جان بولتون هم مرتب به این احساس دامن می زنند. همانطور که قبلا هم گفتم، حساسیت بر جمهوری اسلامی ایران با حساسیت ها نسبت به چین و روسیه متفاوت است و منازعاتی که بین دو کشور در مسائل مختلف منطقه ای و جهانی وجود دارد بر روی عکس العمل آمریکایی ها تاثیر گذار است.

حدس من این است که آمریکایی ها واکنش هایی علیه حرکت اخیر ایران را با توسل به اقدامات فرا قانونی انجام دهند.

"در خبرآنلاین با هادی اعلمی فریمان، کارشناس ارشد و پژوهشگر آمریکای لاتین به گفتگو نشستیم:به نظر می رسد اقدام ایران برای فروش نفت به ونزوئلا، دولت آمریکا را به شدت پریشان کرده است"مثلا ممکن است که با استناد بر اینکه هم ایران و هم طرف دیگر یعنی ونزوئلا تحریم هستند، نفتکش ها را توقیف کند.به هرحال حوزه کار ایذایی خواهد بود.هدف آمریکایی ها قطع شریان اقتصادی ایران و ونزوئلا و حفظ پرستیژ ابرقدرتی است.

ایران تهدید کرده است درصورتی که ایالات متحده دست به اقدامی علیه کشورمان بزند، به سرعت واکنشی قاطع از خود نشان خواهد داد. این اقدام قاطع چه می تواند باشد؟

ایران تنها گزینه ای که دارد واکنش در منطقه است. اینجا، یعنی در دریای عمان و خلیج فارس و یا پایگاه های عراق و افغانستان جایی است که می تواند اقدام مشابهی را نسبت به نفتکش ها البته با ترتیبات و محاسبه مشابه انجام دهد.نمونه این کار واکنش نسبت به نفتکش گریس و یا عین الاسد عراق بود. اکنون این قضیه کمی حالت فرسایشی پیدا کرده، تا نفت کش ها به ونزوئلا برسند طول می کشد و دو کشورزمان کافی دارند تا واکنش های یکدیگر را بسنجند و در مورد تصمیماتی که می خواهند بگیرند فکر کنندو سناریوهای تقابل و یا کاهش تنش را مجدد ارزیابی کنند. وضعیتی که پیش امده یک وضعیت فوری وغیر مترقبه نیست و هم آمریکا و هم ایران زمان کافی را دارند تا بدانند چه عکس العملی عاقلانه تر است.

من بعید می دانم که منازعات بین جمهوری اسلامی ایران و ایالات متحده به سطح بالایی برسد. اما منازعات کنترل شده بین دو کشور اتفاق چندان غیر قابل تصوری نیست.همه واکنش ها بستگی به ادراک و مولفه های مختلف دخیل در تصمیم سازی های دو طرف دارد.

برخی معتقدند ایرانی ها زمان مناسبی را برای فرستادن نفت کش ها به ونزوئلا انتخاب کرده اند، چرا که جهان درگیر کروناست و ترامپ به دلیل پافشاری بر تحریم ایران در وضعیت کنونی، مورد انتقادات زیادی قرار دارد. به نظر شما این مساله و انتخاب زمان کنونی، فکر شده بوده است؟

جمهوری اسلامی ایران در مقاطع مختلفی دراین چهل سال دور زدن تحریم ها را انجام داده است. این که این زمان را در میانه بحران کرونا انتخاب کرده ممکن است که عملی فکر شده باشد. البته ایران می داند که واکنش تند نظامی علیه نفت کش اتفاق نخواهد افتاد، اما برای ایران رفتار آمریکا در وضعیت کنونی که تحت فشار به دلیل ادامه تحریم ها علیه ایران در زمانه کروناست، می تواند به نوعی امتحان کردن ایالات متحده هم باشد.ونزوئلا تحریم است و بنابراین آمریکا نمی تواند این کشور را دوباره به خاطر خرید نفت از ایران تحریم کند.

"حساسیت های منطقه ای ایالات متحده نسبت به آمریکای لاتین و به ویژه ونزوئلا، باعث شده تا این کشور خود را محق بداند که به اقدام ایران واکنش نشان دهد"اما ممکن است  استناد به ابزارهای قانونی انجام شود و موضوع تحریم بودن خرید نفت ایران به میان کشیده شود. اگر آمریکا بخواهد چنین کاری انجام دهد، ایران می تواند شکایت خود را در شورای امنیت ثبت کند،اما اینکه نتیجه ای داشته باشد بعید است.اما اگر درکشورمان بر روی محاسبه ضعیف ایالات متحده محاسبه شده به نظرم اشتباه است،اصل پرستیژ و بقا وحفظ شعاع میدان امنیت ملی برای آمریکایی ها بسیار مهم است. ممکن است آمریکایی ها اینگونه محاسبه کنند که اگر هم اکنون اجاز این کار به دو کشوری که از منظر او متمرد و قانون شکن هستند،اجازه فعالیت بدهد ممکن است ایرانی ها اقدامات مشابهی به سرعت انجام دهند و حتی الگویی برای سایرین شود،مگر اینکه تصور کنیم آمریکا ببر کاغذی شده که بعیداست.

تا چه اندازه این امکان وجود دارد که ایران در صورتی که فروش نفت به ونزوئلا با شرایط کنونی موفق باشد، به دنبال بازاری در میان کشورهای مستقل آمریکای لاتین باشد؟ ممکن است که آمریکایی ها چنین ترسی را داشته باشند که این موضوع آغازی برای مبادلات گسترده بین ایران و کشورهای آمریکای جنوبی و حضور پررنگ تر ایران باشد؟

هزینه مبادلات این چنینی با کشورهای آمریکای لاتین برای ایران به لحاظ فاصله جغرافیایی صرفه اقتصادی کمتری خواهدداشت. مسیر میان این مناطق بسیار طولانی است و باید هزینه و فایده اقتصادی فراتر از اقدامات سیاسی هم لحاظ شود،اما موضوع این است که جمهوری اسلامی به لحاظ شرایط تحریمی و اوضاع اقتصادی و در واکنش به تحریم های یکجانبه سخت و برای حق دفاع از موجودیت بقا باید از هر راه ممکن دست به تجارت با هرجای ممکن بزند.قطعا نمی توان دست بسته عمل کرد.البته در شرایط فعلی و حتی علیرغم شیوع ویروس کرونا به نظر می رسد آمریکایی ها کوتاه نیامده اند.اما در مجموع تمایل طرف های مقابل برای تجارت با ایران هم مهم است.

آمریکا قبلا هم واکنش تند به حضور کشورها در ونزوئلا داشته است. مثلا در خصوص حضور روس ها در این منطقه، ایالات متحده به آنها هشدار دادند که نباید در این منطقه حضور داشته و به دنبال اعمال نفود باشند.

حتی جنجال هایی درباره حضور نظامی هم ایجاد شد. اینکه الان سکوت از سوی ایالات متحده را شاهد هستیم، به این معنا نیست که آنها به این وضعیت ادامه خواهند داد. ممکن است اقداماتی انجام شود که در این میان امکان توقیف کشتی های ایرانی وجود دارد و به احتمال زیاد ایران هم در آب های منطقه واکنش مشابهی را نشان خواهد داد،به علاوه بولتون و پمپئو واکنش داشته اند و در حال حاضر جهت یکی از ناوهای نظامی به سمت منطقه در حال حرکت است و مقامات ونزوئلا نیز آمادگی برای اسکورت را مطرح کرده اند.به نظرم هر مساله احتمالی زنجیره ای از کنش و واکنش را از دو طرف ایجاد خواهد کرد.خویشتنداری راه حل برای دو طرف است.

۲۳/ ۳۱۲ ۳۱۰