موانع بازگشت آمریکا به برجام چقدر جدی است؟

به گزارش ایرنا جو بایدن رییس جمهور درحال بازگرداندن آمریکا به مسیری است که در سال‌های اخیر توسط ترامپ منحرف شده بود. در فردای ورود به کاخ سفید و شست و شو و ضد عفونی کردن‌آن به صدور دستوراتی تصمیمات ترامپ را ملغی کرد. با این حال انتصابهای بایدن در این مدت پیام مهمی از خط مشی بایدن در سال‌های پیش رو را نشان می‌دهد.

 در این بین برخی از انتصابات در دولت جدید آمریکا به نوعی سمت و سوی آمریکای بایدن با ایران را هم نشان می دهد. نیکلاس برنز در سازمان سیا آنتونی بلینکن در وزارت امور خارجه و رابرت مالی بعنوان نماینده‌ آمریکا در امور ایران قرار است مسیر تعامل با تهران را تنظیم و تدوین کنند. این انتصابات با توجه به سابقه آنها این امیدواری را به وجودآورده است که آمریکای بایدن در مسیر اصلاح رویه غلطی که خود منتقد آن بوده گام بردارد.

 گذشته از این انتصابات آنچه برای تهران حائز اهمیت است نه انتصابات و چینش افراد بلکه اقدام عملی و رفتاری است که‌آمریکا در پیش خواهد گرفت و ایران بر اساس این اقدامات ور فتارها عمل خواهد کرد.

 با این حال در روزهای اخیر برخی اظهار نظرهای محتاطانه و دیپلماتیک مقامات دولت بایدن از خوش بینی زیاد  نسبت به بازگشت‌آمریکا به برجام و احیای این توافق کاسته است.

آنتونی بلینکن، وزیر خارجه آمریکا این ادعای غیر قابل قبول را تکرار کرده که در صورت بازگشت تهران به برجام واشنگتن نیز آماده بازگشت به آن خواهد بود.

"به گزارش ایرنا جو بایدن رییس جمهور درحال بازگرداندن آمریکا به مسیری است که در سال‌های اخیر توسط ترامپ منحرف شده بود"او گفت که آمریکا خواهان بازگشت به توافق هسته‌ای ایران است به شرط این که ایران نیز همین کار را کند و سپس کشورش با متحدان آمریکا و شرکایش درباره توافقی طولانی تر و قوی تر که در برگیرنده دیگر مسائل باشد، همکاری خواهد کرد.

این سخنان در حالی مطرح می شود که ایران هنوز عضوی از برجام است و از این قرارداد بین المللی خارج نشده است این آمریکا بود که در دولت ترامپ از برجام خارج شد و قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت را زیر پا گذاشت و کشورهای اروپایی هم با وجود وعده‌های مکرر نتوانستند اقدامی در راستای منتفع شدن ایران از برجام انجام دهند.

 ایران یک سال بار برجام را به تنهایی به دوش کشید و پس از آن و با هدف توازن بخشی به برجام تعهدات خود را در پنج گام کاهش داد. اکنون نوبت آمریکاست که در راستای چندجانبه گرایی، با بازگشت به برجام و لغو تحریم‌ها اعتماد سازی کند و حسن نیت خود را نشان دهد.

محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه روز ۱۰ بهمن در این خصوص تاکید کرد: امیدهایی که اعضای دولت جدید آمریکا دارند و ادعا می‌کنند ایران به توافق هسته‌ای بازگردد، نه منطقی است و نه هیچ گاه عملی می‌شود. منطق آن است کسی که از توافق خارج شده به آن بازگردد و ما هم که در داخل برجام هستیم، اقدامات لازم را آن زمان انجام می دهیم.

وزیر خارجه آمریکا همچنین مدعی شده که چنانچه ایران به نقض تعهدات هسته‌ای خود ادامه دهد، تنها «چند هفته» تا تولید مواد شکافت‌پذیر هسته‌ای برای ساخت سلاح هسته‌ای فاصله دارد. آنتونی بلینکن در نخستین مصاحبه تلویزیونی خود پس از آغاز به کار در مقام وزر خارجه آمریکا، به «ان‌بی‌سی‌نیوز» ادعا کرد که تهران ماه‌ها با تولید مواد لازم برای دستیابی به سلاح هسته‌ای فاصله داشت اما در هفته‌های اخیر، گام‌های کاهشی تهران در راستای نقض توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵، فرصت چندانی برای بازگشت آمریکا به برجام باقی نگذاشته است.

ادعاهایی از این دست در حالی مطرح می شود که جمهوری اسلامی بارها تکرار کرده که قصد ساختن سلاح هسته ای را ندارد و بر اساس فتوای رهبر معظم انقلاب ساخت تسلیحات اتمی و شیمیایی حرام است.

اما جو بایدن در بازگشت به تعهدات بین المللی بی‌درنگ عمل کرده است. او تلاش کرده خود را به ارزش‌های چندجانبه گرایی متعهد نشان دهد و در اقدامی که بسیاری تحلیلگران آن را گام بزرگی در جهت از بین بردن میراث یکجانبه گرایی دولت چهارساله ترامپ ارزیابی کردند، فرامین اجرائی متعددی را امضا کرد.

بایدن در نخستین روز ریاست جمهوری خود، ۱۷ اقدام اجرایی در زمینه‌های مختلف امضا کرد که شماری از آن لغو دستورهای اجرایی ترامپ بودند.

فرمان بازگشت آمریکا به پیمان اقلیمی پاریس، سازمان بهداشت جهانی، لغو منع ورود شهروندان عمدتا مسلمان و بازنگری آثار سوء تحریم‌های آمریکا علیه کشورهای دیگر در مبارزه با کرونا در جمله این فرامین هستند. رهبران جهان رویکرد بایدن را نشانه مثبتی از تغییر در مشی چهارساله آمریکا در دوره ترامپ، عزم این کشور برای همکاری با جهان، مسئولیت‌پذیری بین‌المللی و بازگشت به چندجانبه‌گرایی می‌دانند.

اما بیش از همه این موارد آنچه به ایران ارتباط پیدا می کند وعده بایدن و اعضای ارشد تیم همراه او در بازگشت آمریکا به توافق ۱+۵ است. وعده‌ای که به گفته بایدن جزو اولویت‌های او بود اما اکنون به نظر می‌رسد که بایدن و تیم او در این مورد به نوعی دچار سردرگمی است. در خصوص دلیل قرارنگرفتن موضوع هسته ای ایران در اولویت بایدن گمانه‌زنی‌های بسیاری مطرح شده است برخی معتقدند که پرونده‌های مهم بسیاری در سیاست داخلی و خارجی از اولویت بالاتری نسبت به توافق ۱+۵ برخوردار است. ‌

برخی معتقدند که پیچیدگی روابط ایران و آمریکا از یک سو و دخالت‌های بازیگران بیرونی، همانند برخی کشورهای حاشیه خلیج فارس و رژیم صهیونیستی در مورد بازگشت احتمالی دولت جدید آمریکا به برجام همگی دست به دست هم داده که این بازگشت به برجام یا میز مذاکره را با دشواری مواجه کنند.

"در فردای ورود به کاخ سفید و شست و شو و ضد عفونی کردن‌آن به صدور دستوراتی تصمیمات ترامپ را ملغی کرد"رژیم صهیونیستی بارها نسبت به بازگشت آمریکا به برجام ابراز نگرانی کرده است و حتی چندید بار در این زمینه به هشدار تهدید متوسل شده است. از سوی دیگر کشورهای عربی نیز چندین بار ابراز نگرانی کرده و شروطی غیر قابل پذیرش را مطرح کرده اند.

به نظر می‌رسد رئیس جمهور جدید آمریکا نباید با توسل به دور باطل تقدم مرغ و تخم‌مرغ و اصرار بر ادعای نادرست اینکه ایران ابتدا باید به تعهداتش بازگردد، و یا میدان دادن به کشورهایی که خصومتی بنیادین با ایران دارند، مانعی جدی در احیای برجام ایجاد کند.