مدیریت یکپارچه حوزه‌های آبخیز؛ راهکاری برای کنترل خشکسالی

خبرگزاری میزان - بنا به اعلام وزارت جهاد کشاورزی، مهران زند گفت: انجام عملیات آبخوانداری، حفاظت خاک و تزریق منابع آب به آبخوان‌ها یکی از مهمترین راهکار‌های ذخیره آب برای شرایط بحرانی است و مجموع این عملیات و سازه‌ها در مواقع بروز سیلاب نه تنها از خسارات سیل می‌کاهد، بلکه با ذخیره منابع آب سیلاب ها، این بلای طبیعی را تبدیل به فرصت می‌کند.

وی با بیان این که در مورد مدیریت خشکسالی دو رویکرد عمده مدیریت بحران و همچنین مدیریت ریسک یا مدیریت خطر خشکسالی وجود دارد، گفت: فرصت برای مدیریت بحران معمولا اندک است و معمولا بعد از وقوع خشکسالی صورت می‌گیرد ضمن آن که به علت عدم وجود زمان کافی و در صورت عدم وجود زیرساخت ها، میزان خسارات خشکسالی افزایش می‌یابد.

زند ادامه داد: پرداخت غرامت و هزینه‌های بیمه خشکسالی از جمله اقدامات سریعی هستند که در رابطه با مدیریت بحران انجام می‌شود، اما در رویکرد مدیریت ریسک، اقدامات به گونه‌ای است که خسارات‌ها به حداقل می‌رسد.

وی اظهار داشت: در چارچوب مدیریت ریسک با ایجاد زیرساخت‌های لازم و ایجاد آمادگی از طریق پایش و پیش بینی خشکسالی، می‌توان با اقدامات حساب شده به مدیریت خشکسالی پرداخت.

مجری طرح کلان مدیریت جامع خشکسالی در بخش کشاورزی، گفت: بروز خشکسالی گسترده و شدید در سال آبی ۱۴۰۰-۱۳۹۹ در کشور نشان داد که هیج جای کشور ایمن از خشکسالی نیست و احتمال تکرار چنین پدیده هولناکی باز هم وجود دارد، از این رو در سال زراعی جاری حداکثر سطح کشت محصولات در مزارع آبی و همچنین کشت دیم توصیه نمی‌شود.

وی افزود: با توجه به وضعیت خشکسالی و کم آبی در سال زراعی جاری باید مدیریت مناسب و نسبتا سخت گیرانه به لحاظ سطح و نوع کشت محصولات برای تامین آب در زمان مورد نیاز اعمال شود.

زند تصریح کرد: بررسی‌ها حاکی از آن است که خشکسالی بسیار شدید در تمام استان‌ها منجر به کمبود جدی آب حتی برای شرب در بسیاری از مناطق کشور شده به طوری که بارندگی حداقل طی دو ماه آینده آنچنان که باید آبدهی رودخانه‌ها را به وضعیت نرمال نخواهد رساند و بنابراین ذخیره سد‌ها به سرعت ترمیم نمی‌شود و کمبود انرژی برق آبی همچنان تداوم خواهد یافت.

وی ادامه داد: اثرات منفی کم بارشی سال گذشته و پاییز امسال، جریان رودخانه‌ها و آبدهی آن‌ها به ویژه در جنوب غرب کشور را برای رسیدن به شرایط نرمال با تاخیر مواجه خواهد کرد.

زند با اشاره به راهکاریی برای مدیریت خشکسالی و کاهش خسارت در بخش کشاورزی اظهار داشت: برای مدیریت بهینه به ویژه در تامین انرژی و عملیات کشاورزی لازم است علاوه بر پیش بینی‌های فصلی، پیش بینی‌های میان مدت و کوتاه مدت هواشناسی مورد استفاده عملیاتی قرار گیرد.

وی گفت: به علت عدم قطعیت‌های بسیاری که در شناخت کمیت‌های بزرگ مقیاس جوی و تاثیر منطقه‌ای آن‌ها وجود دارد، برای بهبود و استفاده مطلوب از شرایط باید به پیش بینی کوتاه مدت جوی مانند پیش بینی روزانه و هفتگی به طور مداوم مراجعه شود.

مجری طرح کلان مدیریت جامع خشکسالی در بخش کشاورزی در همین حال اذعان داشت: ایجاد بانک‌های اطلاعاتی، توسعه زیرساخت‌های مربوط به هوشمند سازی و افزایش بهره وری آب، اجرای اقدامات حساب شده در مورد طرح‌های کلانی مانند الگوی کشت، افزایش ماده آلی خاک، انسجام سازمانی، اصلاح الگو‌های مصرف مواد غذایی همگی از جمله زیرساخت‌های اساسی هستند که می‌توانند هنگام خشکسالی‌ها از وقوع خسارات به شکل قابل توجهی بکاهند.

وی اضافه کرد: در بارگذاری‌های جمعیتی، صنعتی، کشاورزی و ... در بخش‌های مختلف کشور باید به ریسک بالای خشکسالی نیز توجه کرد و این اقدام موجب می‌شود در تله پیامد‌های ناگوار خشکسالی‌ها قرار نگیریم.

زند تصریح کرد: خشکسالی در صورت عدم مدیریت در تمام جنبه‌های زیست محیطی، اقتصادی و اجتماعی جامعه گسترده می‌شود و خسارت ایجاد می‌کند.

رئیس گروه پژوهشی خشکسالی و تغییر اقلیم پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری به کاهش تولیدات مراتع ناشی از کاهش بارش و خشکسالی اشاره کرد و گفت: عدم مدیریت خشکسالی منجر به تضعیف پوشش گیاهی و عدم تعلیف مناسب بخشی از جمعیت دام‌های کشور می‌شود و در نتیجه دام‌ها قبل از بلوغ و با وزن سبک‌تر به فروش می‌رسند و حتی با ادامه آن دام‌های مولد نیز ذبح می‌شوند.

زند افزود: ادامه روند خشکسالی در ابعاد اجتماعی نیز منجر به شکل گیری موج‌های متنوع مهاجرت از مناطق تولید به سوی شهر‌های بزرگ می‌شود که با تبعات مختلفی همراه خواهد بود، از این رو هر چه پدیده خشکسالی را در نقطه شروع مدیریت کنیم، خسارت‌های آن به مراتب کمتر خواهد شد.

وی درباره ابعاد خشکسالی سال آبی گذشته خاطرنشان کرد: بر اساس آخرین گزارش مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی کشور، بارش‌های سال زراعی ۱۴۰۰-۱۳۹۹ نسبت به بلندمدت ۳۹ درصد کاهش نشان می‌دهد و طبق گزارش وزارت نیرو در مورد وضعیت سد‌های کشور نیز در ابتدای خرداد ۱۴۰۰ ورودی و موجودی آب در مخازن سد‌های کشور نسبت به سال آبی گذشته به ترییب ۴۷ و ۲۷ درصد کاهش داشته است.

رئیس گروه پژوهشی خشکسالی و تغییر اقلیم پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری همچنین به برآورد خسارت ۶۷ هزار میلیارد تومانی ناشی از خشکسالی سال زراعی گذشته به بخش کشاورزی از سوی دفتر مخاطرات و مدیریت بحران وزارت جهاد کشاورزی اشاره کرد و گفت: مجموع این شرایط موجب شد، گروه خشکسالی و تغییر اقلیم پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری به منظور همفکری با جامعه علمی با همکاری مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی کشور، یک نشست علمی برگزار کند و در این نشست ضمن بررسی شدت و گستردگی خشکسالی در ده‌های اخیر، راهکار‌هایی برای مدیریت این پدیده و کاهش خسارات ارایه شد.    

• بیشتر بخوانید:
• معاون وزیر جهاد کشاورزی: گندم مورد نیاز کشور تأمین‌شده است