امتداد اجتماعی کربلا در تربیت زنان/ روایت‌های عاشورایی امام موسی صدر

گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری دانشجو - فاطمه لولاچیان؛ شهید مرتضی آوینی رحمه الله علیه، در نوشته‌هایی که از خود برجای گذاشت، عبارتی دارد که داستان امام حسین"ع" را تا ابد پاینده می‌داند. «مپندار که تنها عاشوراییان را بدان بلا آزمودند ولاغیر. صحرای بلا به وسعت همه‌ی تاریخ است. کار به یک "یا لَیتَنا کُنتُ مَعَکُم" ختم نمی‌شود…» تفسیر بزرگانی، چون امام موسی صدر و یا پسرعموی ایشان، سید محمد باقر صدر از عاشورا مانند شهید آوینی‌ست ... غمی ادامه‌دار، نبردی تمام نشدنی و زنده بودن به وسعت تاریخ.

به همت موسسه فرهنگی و تحقیقاتی امام موسی صدر، کتاب «سفر شهادت» در سال ۱۳۹۷ منتشر شد که مجموعه‌ای از سخنرانی‌های امام موسی صدر که به صورت پراکنده در زمان و مکان‌های مختلف ایراد و در این کتاب گردآوری شده‌است.

"گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری دانشجو - فاطمه لولاچیان؛ شهید مرتضی آوینی رحمه الله علیه، در نوشته‌هایی که از خود برجای گذاشت، عبارتی دارد که داستان امام حسین"ع" را تا ابد پاینده می‌داند"دیدگاه و اندیشه او از واقعه‌ی عاشورا و حرکت اسرا به سمت شام، تفسیری منحصر به فرد ارائه می‌کند که با رویداد‌ها و حوادث امروز عجین است. روایت‌هایی عاشورایی و روشن کننده‌ی حرکت و هدف امام حسین"ع" بیان شده است که نتیجه آن با درس‌هایی از واقعه کربلا برای حل مشکلات جامعه، انسان‌سازی و تربیت انسان‌ها همراه می‌شود.

رویکرد مهم امام موسی صدر به وقایع عاشورا، تفسیر عصری از آن است، زیرا با فهم عصری و امروزی از قیام حضرت امام حسین (ع) می‌توان از آموزه‌های این قیام برای زمانه حاضر نیز بهره برد. این تفسیر‌ها به گونه‌ای بیان می‌شوند که مخاطب با تصور چهره‌ی دلنشین او به خود می‌گوید: «مگر ممکن است آدمی تا به این اندازه زنده باشد، اما نباشد؟!». گفتار‌ها با روایت‌هایی عامیانه و آشنا با گوش‌ها آغاز شده که با اندیشه‌ی عمیق امام موسی صدر آمیخته می‌شود و ممکن است فرد ناخودآگاه از خود بپرسد: «من که این‌ها را می‌دانستم، اما چرا تا به امروز، این‌گونه نگاهی به این حقایق نداشتم؟»

کلید واژه "تربیت" در سخن و عمل

امام موسی صدر مصلح اجتماعی است و از این زاویه به قیام کربلا می‌نگرد و برترین درسی هم که از این قیام می‌گیرد، اصلاح‌گری است. ایشان برای خروج مردم جنوب لبنان از وضعیت اسفباری که آن زمان داشتند، از فرهنگ امام حسین"ع" الهام می‌گیرد و تفسیری از قیام حضرت ارائه می‌دهد که توان حل مشکلات امروزی جامعه را هم دارد.

در راستای این موضوع در یکی از گفتار‌ها اشاره می‌شود: «ما به این شکل می‌توانیم مشکل خود را حل کنیم، همان‌گونه که امام حسین نیز با این شیوه مشکل خود را حل کرد.»

امام موسی در مسیری که نشان می‌دهد، به نکته‌های بسیاری اشاره می‌کند. یکی از آن نکات آن است که جان‌فشانی، ایثار، شهادت و اسارت اباعبدالله و خاندان او، به رغم عمق فاجعه و شدت جنایت دشمن، هیچ‌گاه آمیخته به ذلت، خواری و تسلیم نشد؛ حتی در شب عاشورا؛ امام حسین در این شب کوشید اصحاب و اهل‌بیت (ع) و زنان خود را برای ورود مقتدرانه، عزتمندانه و استوار در نبردی حتمی آماده کند.

صدر داستان عاشورا را سکانس به سکانس، روایت می‌کند و در همه‌ی لحظات نقش تربیتی حضرت اباعبدالله را در نمایش این اقتدار پررنگ می‌کند. در گفتار‌ها از تربیت یارانی، چون زهیر و وهب گفته و به تربیت زنان و بچه‌های خانواده امام می‌رسد. با اشاره به این که مصیبت‌های امام حسین "ع" با حضرت زینب مشترک بود، به این می‌پردازد که بسیاری از مصیبت‌ها فقط به حضرت زینب "س" اختصاص داشت که اولین آن‌ها شهادت امام حسین "ع" بود. پس داستان کربلا به شخصیتی قهرمان نیاز دارد که هرچه بر امام می‌گذرد را بتواند تحمل کند و روایتی قوی و مقتدرانه بعد از شهادت امام بر جای بگذارد.

"کار به یک "یا لَیتَنا کُنتُ مَعَکُم" ختم نمی‌شود…» تفسیر بزرگانی، چون امام موسی صدر و یا پسرعموی ایشان، سید محمد باقر صدر از عاشورا مانند شهید آوینی‌ست .."در این باب از ویژگی‌های حضرت زینب کمک می‌گیرد: «تعجب نکنید برادران، اگر نماز شب زینب نبود، اگر این پیوند قوی میان زینب و خدا نبود، او نمی‌توانست این مصیبت‌های بزرگ را تحمل کند ...».

او عزتمند بودن این نبرد را در عزتمند بودن زنان این خانواده می‌داند و مخاطب را قانع می‌کند که اگر ماهم بتوانیم در زنانمان ایمان و قدرت روحی همچون ایمان و قدرت زینب "س" پدید آوریم، می‌توانیم از آنان قهرمان بسازیم. «برادران عزیز رسالت مرد بدون مشارکت زن به انجام نمی‌رسد و نمی‌تواند موفقیت‌آمیز باشد. هیچ مرد با عظمتی در دنیا نیست مگر آنکه پشت او زنی ایستاده باشد. اگر زن تربیت نشود، جامعه نمی‌تواند به موفقیت برسد. همان‌طور که تربیت پسران بر ما واجب است دختران را نیز باید تربیت کرد.

چه عاملی از زینب، این موجود اسطوره‌ای و قهرمان را ساخت و سبب شد او بتواند این مصیبت‌ها و سختی‌ها را تحمل کند؟ غیر از ایمان به خدا چه عاملی وجود دارد؟ چه عامل عقلانی و منطقی می‌توان پیدا کرد؟ آیا زینب از کمک قبیله خود برخوردار بود؟ آیا لشکر داشت؟ آیا ثروت داشت؟ او جز ایمان به خدا چه چیزی داشت که به او کمک کند و چنین برخورد‌های قهرمانانه‌ای از خود نشان دهد؟»

امام موسی صدر در جنوب لبنان به تربیت انسان‌ها پرداخت و با سخن و عمل خود سعی بر ایجاد جامعه‌ای مبارز در مقابل اسرائیل که شیطانی بزرگ است، داشت و تربیت را از زنان شروع کرد که نسلی مبارز به وجود آورده شود. «ما در نبرد بزرگ و سرنوشت‌ساز خود و در مبارزات حیاتی شخصی یا عمومی، نیازمند آنیم که زنانی قهرمان بسازیم تا و در خانه‌ها به تربیت فرزندان بپردازند و اگر جنگی رخ داد گریه و زاری نکنند. ما به چنین زنانی نیاز داریم بنابراین در این نبرد‌ها چاره‌ای نداریم جز اینکه روح ایمان را در درون خود و زنانمان تقویت کنیم تقویت ایمان نیز تنها از راه آگاه‌سازی و انجام اعمال دینی امکان پذیر است. زینب (س) تکمیل‌کننده نهضت و قیام امام حسین بود. به طور کلی در اسلام زن تکمیل‌کننده حرکت و رسالت مرد است».