نفت ایران در دولت ترامپ؛ سال‌های تحریم و سقوط

نفت ایران در دولت ترامپ؛ سال‌های تحریم و سقوط

• ریحانه مظاهری
• بی‌بی‌سی

۲ ساعت پیش

شمارش معکوس برای اعلام نتیجه انتخابات ریاست جمهوری آمریکا آغاز شده است. انتخاباتی که نگاه همه سیاستمداران دنیا به آن است. در این بین نگاه حکومت ایران شاید بیش از همه بر تغییراتی باشد که قرار است سیاست‌های چهار سال آینده دولتی را که به کاخ سفید می‌رود در قبال این کشور، رقم بزند.

هشتم نوامبر سال ۲۰۱۶ زمانی که دونالد ترامپ بر مسند ریاست جمهوری نشست شاید کمتر کسی در میان مقامات حکومت ایران گمان می‌برد که چنین روزهای سختی پیش روی این کشور باشد.

ترامپ از همان آغاز حضورش در کاخ سفید علیه تهران مواضعی سخت و جدی در پیش گرفت. از جمله مهم‌ترین آنها خروج او از برجام بود.

"نفت ایران در دولت ترامپ؛ سال‌های تحریم و سقوطریحانه مظاهریبی‌بی‌سی۲ ساعت پیششمارش معکوس برای اعلام نتیجه انتخابات ریاست جمهوری آمریکا آغاز شده است"آن هم زمانی که ایران تازه توانسته بود بعد از این توافق در سال ۲۰۱۵ با فروش نفت و افزایش ضریب صادراتی‌اش روحی تازه در کالبد اقتصاد شکننده این کشور بدمد. اقتصادی که بعد از چهار دهه تحریم حالا با یک توافق در انتظار روزهای شکوفایی بود.

منبع تصویر،

Reuters

خروج آمریکا از برجام با از سرگیری تحریم‌های یک‌جانبه علیه ایران همراه شد. تحریم‌هایی که اصلی‌ترین منبع درآمد حکومت ایران را هدف گرفت و هدف از آن، فشار حداکثری بر دولت، به صفر رساندن صادرات و حذف کامل نفت ایران از بازارهای جهانی بود. نگاهی به آمار صادرات نفت ایران در فاصله سه سال گذشته نشان می‌دهد اگرچه این هدف تحقق نیافت اما توانست حجم نفت ایران در بازار جهانی را تا حد قابل ملاحظه‌ای کاهش دهد.

منبع تصویر،

Reuters

توضیح تصویر،

دونالد ترامپ اردیبهشت ۱۳۹۷ فرمان خروج آمریکا از برجام را امضا کرد

تحریم و حذف مشتریان اصلی نفت ایران در بازار

۱۳ آبان سال ۹۷ خورشیدی آغاز فصل جدیدی از تحریم‌ها علیه صنعت نفت ایران بود. در این تاریخ، صادرات نفت ایران ممنوع و تنها هشت مشتری عمده ایران از معافیت‌هایی برخوردار شدند که می‌تواستند تا سقف مشخصی از ایران نفت بخرند. دلیل در نظر گرفتن این معافیت‌ها هم نگرانی از شوک به بازار جهانی بر اثر حذف ناگهانی نفت ایران بود. معافیت‌ها البته بعد از چند بار تمدید سرانجام در دوم اردیبهشت سال ۹۸ حذف شد و از این به بعد هر نوع مبادله نفت با ایران ممنوع شد.

• تحریم نفت؛ مشتریان رفتند، جای ایران هم پر شد
• ترامپ برای مخالفان جمهوری اسلامی بهتر است یا بایدن؟

چین؛ نفت خرید اما یک هفتم دو سال قبل

نگاهی به آمار سالانه صادرات نفت ایران که از سوی شرکت کپلر در اختیار بی‌بی‌سی فارسی قرار گرفته نشان می‌دهد که بعد از ممنوعیت کامل صادرات و مبادله نفت با ایران، میزان واردات مهم‌ترین مشتریان نفتی از ایران چگونه تغییر کرده است.

چین اصلی‎ترین خریدار نفت ایران است و از معدود کشورهایی است که با وجود تحریم همچنان از ایران نفت می‌خرد.

"در این بین نگاه حکومت ایران شاید بیش از همه بر تغییراتی باشد که قرار است سیاست‌های چهار سال آینده دولتی را که به کاخ سفید می‌رود در قبال این کشور، رقم بزند"

بر اساس آمار کپلر واردات نفت چین از ایران در سال ۲۰۱۸ به طور میانگین ۶۸۳ هزار بشکه در روز بود اما این رقم در سال ۲۰۱۹ به میانگین ۳۰۱ هزار بشکه در روز و در سال ۲۰۲۰ تا ماه سپتامبر به رقمی حدود ۹۲ هزار بشکه در روز می‌رسد که حدود یک هفتم میزان واردات دو سال قبل است.

منبع تصویر،

Getty Images

توضیح تصویر،

سینوپک - شرکت‌های بزرگ چینی ظاهرا از بیم اقدامات تلافی‌جویانه آمریکا از خرید نفت ایران منصرف شده‌اند

• واردکنندگان عمده چین خرید نفت ایران را متوقف کردند

آمار درباره سهم خرید هند که از آن به عنوان دومین وارد کننده بزرگ نفت از این کشور یاد می‌شود، وضعی از این هم بدتر را نشان می‌دهد. چراکه این کشور همگام با تحریم‌های آمریکا میزان واردات نفت از ایران را به صفر رساند. میانگین واردات نفت از ایران در سال ۲۰۱۸ حدود ۵۳۰ هزار بشکه در روز بود که سال بعد از آن به ۹۲ هزار بشکه در روز کاهش یافت و سر آخر در سال ۲۰۲۰ به صفر رسید.

در حال حاضر با وجود تحریم‌ها تنها چین، امارات متحده عربی، سوریه، ترکیه و ونزوئلا، هر چند مقادیر بسیار کم، اما همچنان به واردات نفت از ایران ادامه می‌دهند.

• جهانگیری: حتی کشورهای دوست هم جرات خرید نفت از ایران را ندارند

آمار ارایه شده از سوی شرکت مشاوران انرژی افجیایی که در اختیار بی‌بی‌سی فارسی قرار گرفته میزان کاهش صادرات را به صورت ماهانه نشان می‌دهد. میزان صادرات، اگرچه به صفر نرسیده اما از ۲ میلیون و هشتصد هزار بشکه در روز در سال ۲۰۱۶ در ماه‌هایی از جمله فوریه سال ۲۰۲۰ تا حدود ۱۳۰ هزار بشکه در روز هم سقوط کرده است.

بر اساس آمار رسمی شرکت افجیایی این آمار در ماه سپتامبر حدود ۲۶۰ هزار بشکه بوده که با احتساب روش‌های پنهانی صادرات نفت از سوی ایران، این رقم همچنان کمتر از ۴۰۰ هزار بشکه در روز خواهد بود.

صادرات ''مویرگی ''

افت چشمگیر صادرات نفت ایران اگر چه ضرب‌های برای صنعت نفت ایران به حساب می‌آید اما بیش از آن شاید اقتصاد وابسته به نفت این کشور را با مشکل مواجه کرد. کاهش شدید ارزش ریال و نوسانات قیمت ارز حالا اقتصاد در مرز ورشکستگی این کشور را با مشکلات جدی از جمله تورم و گسترده‌تر شدن فقر مواجه کرده است.

• ترامپ با دلار در ایران چه کرد؟

منبع تصویر،

ISNA

توضیح تصویر،

بیژن نامدار زنگنه، وزیر نفت ایران

بیژن نامدار زنگنه، وزیر نفت ایران از تلاش برای روش‌های غیر رسمی از جمله "صادرات مویرگی" نفت ایران و "دستکاری محموله‌ها" و "انتقال کشتی به کشتی" با چراغ خاموش صحبت کرد. استفاده از این شیوه‌ها اگرچه سبب شد تا صادرات نفت ایران به صفر نرسد ولی کمکی هم برای حال خراب اقتصاد ایران نبود.

• وزیر نفت ایران: آمریکا در تحریم هوشمند به بلوغ شیطانی رسیده
• زنگنه: وزارت نفت ایران به نان شب هم محتاج است
• آمریکا بیژن زنگنه، وزیر نفت ایران، را تحریم کرد
• وزیر نفت ایران: آمریکا در تحریم هوشمند به بلوغ شیطانی رسیده

ایمان ناصری مشاور بازار نفت و مدیر بخش خاورمیانه شرکت مشاوران انرژی افجیایی در گفت‌وگو با بی‌بی‌سی فارسی معتقد است که این روش‌ها در عین کمک به ادامه صادرات هرچند اندک نفت ایران، "روش‌هایی هزینه‌بر" بوده است:

"تحریم‌ها سبب شده بود هزینه فروش نفت برای ایران بیشتر شود، زیرا ایران به ناچار باید برای تغییر نام محموله‌ها، جابه‌جایی کشتی به کشتی آنها و همچنین برای پذیرش ریسک خرید نفت در شرایط تحریم تخفیف‌هایی را برای مشتریان در نظر بگیرد. از سوی دیگر بخشی از این نفت صادراتی روی کشتی‌هایی که در خارج از آب‌های ایران اجاره شده از جمله در چند بندر در چین ذخیره می‌شوند که هزینه بالایی برای ایران دارد."

او همچنین اضافه می‌کند: "نباید از نظر دور داشت که در بسیاری از موارد به دلیل تحریم‌ها امکان انتقال آسان پول حاصل از فروش نفت به ایران ممکن نبوده و نیست و در برخی موارد حتی ایران به ناچار باید آن را با کالاهایی که شاید غیرضروری هستند هم معامله کند."

تحریم‌ها ایران را از بازار گاز هم محروم کرد

تحریم‌های آمریکا در این دوران، نه تنها ایران را از بازار نفت بلکه بسیاری از پروژه‌های گازی هم محروم کرد.

"آن هم زمانی که ایران تازه توانسته بود بعد از این توافق در سال ۲۰۱۵ با فروش نفت و افزایش ضریب صادراتی‌اش روحی تازه در کالبد اقتصاد شکننده این کشور بدمد"فریدون برکشلی، رییس پیشین هیات ایران در اوپک معتقد است، تحریم‌های آمریکا، "آسیب‌های مهمی" بر صنعت و اقتصاد نفت ایران وارد کرده، اما عرضه جهانی نفت خام ایران، مهم‌ترین آن نبوده است.

منبع تصویر،

MEHR

او در گفت‌وگو با بی‌بی‌سی فارسی این تحریم‌ها را عامل محرومیت ایران از بازار جهانی می‌داند: "تحریم‌های نفتی آمریکا، ایران را در بخش گاز و صادرات گاز از طریق خط لوله، از یک عرضه کننده مهم منطقه‌ای و جهانی محروم کرد. تحریم‌های آمریکا راه را برای رقبایی هموار ساخت که شاید به مراتب غیرقابل مماشات و خطرناک‌تر از ایران هستند. از جمله ترکیه که بدون داشتن میدان گازی، حالا مدعی مهم‌ترین کریدور گازی منطقه است. یا روسیه که در بهره‌گیری از اهرم گاز برای تحت فشار قرار دادن اروپا سوابق نگران کننده دارد."

• ایران: 'صادرات گاز ۲۶ درصد افزایش یافته'؛ رای دادگاه بین‌المللی با شکایت ترکمنستان صادر شد
• چشم انداز ژئوپلیتیک صادرات گاز ایران
• افزایش تولید گاز طبیعی در ایران، ابهام درباره کسب درآمد

ترامپ یا بایدن؛ حال نفت ایران با کدام خوش‌تر است؟

وابستگی اقتصاد ایران به درآمدهای ارزی بحث امروز و دیروز نیست و این کشور دهه‌هاست در نظر دارد با سرمایه‌گذاری در بخش تولید و توسعه بتواند از این وابستگی بکاهد.

دولت‌ها اما یکی پس از دیگری آمده و رفته‌اند و در نهایت هیچ دولتی نتوانسته از این درآمد شیرین صرف نظر کند.

منبع تصویر،

WILDPIXEL

درآمد ارزی ایران که بخش بزرگی از آن وابسته به فروش نفت است در دو سال گذشته با اعمال تحریم‌ها به میزان قابل توجهی کاهش داشته است. چنانچه اسحاق جهانگیری، معاون اول حسن روحانی روزهای پایانی خرداد سال گذشته از کاهش درآمد نفتی ایران از ۱۰۰ میلیارد دلار به ۸ میلیارد دلار خبر داده بود.

مقام‌های دولتی ایران می‌گویند نتیجه انتخابات ریاست جمهوری آمریکا برای ایران اهمیت ندارد اما ایمان ناصری همچون بسیاری از تحلیل‌گران می‌گوید حضور دونالد ترامپ یا بایدن هریک می‌تواند "تاثیر قابل ملاحظه‌ای" در وضعیت چهار سال بعدی ایران داشته باشد.

به گفته آقای ناصری "در صورت پیروزی دوباره ترامپ باید شاهد ادامه سیاست فشار حداکثری علیه ایران باشیم که ادامه چنین وضعیتی برای چهار سال دیگر و با توجه به شرایط اقتصادی موجود برای ایران ممکن نخواهد بود."

آقای ناصری البته سناریوی حضور بایدن را خوشبینانه‌تر می‌داند و می‌گوید: "اگرچه بایدن هم در صورت پیروزی در همان ابتدا نمی‌تواند بدون توافق با گروه‌های سیاسی و رای مثبت سنا تحریم‌ها علیه ایران را حذف کند زیرا این کار زمانبر خواهد؛ اما احتمال در نظر گرفتن معافیت‌هایی برای ایران در زمینه فروش نفت همچون روشی که ترامپ پیش از تحریم‌های کامل در نظر گرفت، تا حدی زیادی ممکن و برای ایران تا حدی راهگشا خواهد بود.