وضعیت «شیوع» و «سن» مصرف مواد مخدر در ایران

آفتاب‌‌نیوز :

دکتر اسکندر مؤمنی با اشاره به لزوم تشکیل ستاد مبارزه با مواد مخدر گفت: حدود ۹۰ درصد تریاک جهان در کشور همسایه ما افغانستان تولید می‌شود و این کشور رتبه اول در تولید تریاک و شیشه (متامفتامین) و رتبه دوم تولید کانابیس و خانواده حشیش را در دنیا دارد که در ۲۰ سال اخیر با حضور ناتو و نیروهای آمریکایی این میزان افزایش بیشتری داشته است.

وی با اشاره به اهمیت مبارزه با مواد مخدر گفت: بر اساس نیاز به یک سازمان واحد و از آنجائی که این موضوع به یک معضل ملی و جهانی تبدیل شده است، جمهوری اسلامی با توجه به اعتقادات خود ستادی متشکل از ۲۰ عضو مستقیم و غیرمستقیم از جمله دستگاه‌های مقابله‌ای، فرهنگی، درمانی و دستگاه‌هایی که در کار توانمندسازی کمک می‌کنند، تشکیل داده است.

مومنی افزود: در برخی کشورها از جمله پاکستان وزارت مبارزه با مواد مخدر و در افغانستان چند سالی است که سازمان مبارزه با مواد مخدر تشکیل شده است. برخی دیگر از کشورها یک سازمان مستقل دارند که زیرمجموعه دولت است و در ایران نیز ستاد مبارزه با مواد مخدر تشکیل شده است که ریاست آن بر عهده رئیس جمهور است. سایر کشورها به ویژه کشورهای غربی، اروپایی و کشورهایی که در مسیر ترانزیت هستند نیز اگر، همانند ایران عمل می‌کردند و همه ظرفیتشان را پای کار می‌آوردند، شرایط مواد مخدر در دنیا به گونه دیگری رقم می‌خورد.

علی‌رغم اعلام ممنوعیت کشت موادمخدر در افغانستان، تولید و کشت مواد مخدر در این کشور حدود ۱۶ درصد افزایش یافته است!

وی با اشاره به طرح ممنوعیت کشت مواد مخدر در افغانستان که مورد استقبال بسیاری از کشورها از جمله ایران قرار گرفت، ادامه داد: سازمان ملل در گزارش امسال (۲۰۲۲) اعلام کرده است که تولید و کشت مواد مخدر در افغانستان حدود ۱۶ درصد هم افزایش پیدا کرده است، بنابراین، نه تنها کاهشی در تولید مواد مخدر در این کشور وجود نداشته بلکه اندکی افزایش هم پیدا کرده است.

افزایش ۵ برابری تولید مخدرهای صنعتی در افغانستان

برخی هواپیماهای ناتو قاچاق دولتی مواد مخدر می‌کردند

مومنی به نقش آمریکا و ناتو در افزایش تولید مخدر در افغانستان اشاره کرد و گفت: طبق آمار رسمی سازمان ملل، در سال ۲۰۰۰ که افغانستان اشغال شده بود، تولید مواد مخدر حدود ۲۰۰ تن بود و با رفتن این نیروها، این عدد به حدود ۹۰۰۰ تن رسید، یعنی نزدیک به ۵۰ برابر و نکته بسیار مهم این است که تلاش در تغییر الگوی مصرف داشتند و متأسفانه تولید مواد مخدر صنعتی از جمله شیشه و متامفتامین‌ها در طی ۱۰ سال، ۵ برابر افزایش داشته است.

دبیر کل ستاد مبارزه با مواد مخدر افزود: منابع مستند و موثقی داریم که اعلام کرده اند برخی هواپیماهای ناتو قاچاق دولتی مواد مخدر می‌کردند و متاسفانه طی ۲۰ سال از افغانستان ویرانه‌ای را تحویل داده اند که تک محصولی و عموما وابسته به تولید مواد مخدر شده است.

مومنی گفت: طبق نقشه سازمان ملل، از سال ۲۰۱۸ تا ۲۰۲۱، طی چهارسال انواع مواد مخدر صنعتی از جمله شیشه متامفتامین و هروئین افزایش داشته است.

وی افزود: اعلام این آمارها آگاهی بخشی به خانواده‌ها و مردم است که با کمک در کنترل مرزها و ورود مواد مخدر و هم بازدارندگی و صیانت درونی با این معضل مقابله کنیم.

وضعیت شیوع و سن مصرف مواد مخدر در ایران

مومنی ادامه داد: میانگین سن اعتیاد در کشور ما ۲۴ سال است که در مقایسه با میانگین دنیا، شرایطمان بهتر است و این نتیجه اقدامات پیشگیرانه است. میانگین پایین‌ترین سن اعتیاد نیز مربوط به کشور آمریکا و ۱۹ سال ست که بر اساس آمارهای رسمی سازمان ملل صرفاً در سال، ۱۰۷ هزار نفر در اثر سوء مصرف مواد مخدر می‌میرند. در مقایسه با جهان شرایط ما از نظر شیوع مصرف بهتر است، شیوع مصرف در میانگین دنیا هفت و در ایران حدود پنج است؛ (پنج درصد جامعه فعال)، بنابراین شرایط ما، نسبت به شرایط دنیا بهتر است، اما معتقدیم با پیشبرد چهار حوزه مقابله، درمان، پیشگیری و توانمندسازی بازگشت معتادین به جامعه می‌توانیم شرایط امیدوار کننده تری داشته باشیم.

مرگ سالانه ۵۰۰ هزار نفر در دنیا بدنبال مصرف موادمخدر

وی افزود: در یک مقطعی برخی کشورها از جمله آمریکا، کانادا و برخی کشورهای دیگر مصرف برخی مواد مخدر از جمله کانابیس (خانواده حشیش، ماری‌جوآنا و گل) را آزاد اعلام کردند تا مصرف مخدرهای دیگر کم شود، در حالی که این قضیه برعکس شد و در این کشورها تولید، مصرف و قاچاق مواد مخدر افزایش یافت، بنابراین از ۵۰۰ هزار نفر سالیانه مرگ و میر ناشی از مصرف مواد مخدر در دنیا، ۱۰۷ هزار نفر مربوط به آمریکاست.

۷۵ تا ۸۰ درصد موادمخدر مصرفی در ایران سنتی و مابقی صنعتی است

مومنی ادامه داد: در تقسیم بندی کلی مواد صنعتی و سنتی در کشور ما، ۷۵ تا ۸۰ درصد استفاده به صورت سنتی و ۲۰ تا ۲۵ درصد به صورت صنعتی است که در این بین، مصرف تریاک رتبه اول را دارد.

وی با اشاره به دامنه آسیب زایی تغییر الگوی مصرف از سنتی به صنعتی افزود: مخدر صنعتی تمام ساختارهای مغز و فیزیکی را منهدم می‌کند و بازگشتش سخت است و بهترین کار، اقدامات پیشگیرانه و نرفتن به سمت اینگونه مواد است، اما شیوهای درمانی جدید و مراکز درمانی به روز کمک شایانی در درمان این مصرف کنندگان دارند.

مومنی گفت: نتیجه یک پژوهش به ما نشان داد که حدود ۳۰ درصد جوانان و نوجوانانی که دچار اعتیاد شده بودند، می‌گفتند ما فکر نمی‌کردیم با یکی دو بار مصرف معتاد شویم و حدود ۳۰ درصد دیگر آنان نیز می‌گفتند در مقابل تعارفی که همسالان مان به ما می‌کردند نمی‌توانستیم "نه" بگوییم، چراکه احساس می‌کردند ترسو هستیم؛ بنابراین با کمک نهادهای فرهنگ ساز و خانواده‌ها، جوانان و نوجوانان باید به راحتی بتوانند در مقابل این پیشنهادهای مخرب "نه" بگویند.

کشف ۹۲ درصد تریاک و ۵۹ درصد مرفین جهان توسط ایران

پدیده خطرناک قاچاق مواد مخدر از اروپا به افغانستان

مومنی با اشاره به کشفیات سال جاری گفت: در آماری که در این چند ماهه جمع بندی کردیم، حدود ۶۰۰ تن کشفیات مواد مخدر داشتیم که طبق آمار رسمی سازمان ملل و هیات بین المللی کنترل و مبارزه با مواد مخدر، جمهوری اسلامی ایران با فاصله رتبه اول دنیا شامل ۹۲ درصد کشفیات تریاک جهان، ۵۹ درصد کشفیات مرفین جهان و ۲۷ درصد حوزه کشفیات هروئین را به خود اختصاص داده است.

وی گفت: مواد مخدر از منشأ افغانستان و از چهار مسیر توزیع می‌شود و به سمت بقیه کشورهای دنیا می‌رود که یک مسیر، مسیرِ ایران است، یک مسیر از شمال افغانستان به سمت آسیای میانه می‌رود، یک مسیر از دریا به پاکستان می‌آید و مسیر دریایی عمان به سمت اقیانوس و اروپا، یک مسیر هم می‌رود به آسیای جنوب شرق، اما ما با یک پدیده خطرناک دیگر هم مواجه هستیم یعنی به نحوی می‌توانیم بگوییم قاچاق مواد مخدر از اروپا به افغانستان.

"برخی دیگر از کشورها یک سازمان مستقل دارند که زیرمجموعه دولت است و در ایران نیز ستاد مبارزه با مواد مخدر تشکیل شده است که ریاست آن بر عهده رئیس جمهور است"ایران به نمایندگی از دنیا در این خط مقدم مبارزه قرار دارد و دودش به چشم همه دنیا می‌رود.

تجهیزات و امکانات به‌روز قاچاقچیان موادمخدر

مومنی ادامه داد: حدود ۸۶ درصد مجموعه کشفیات مواد مخدر مربوط به نیروی انتظامی است و در همین یک سال گذشته ۱۲ شهید و چند برابرش مجروح و جانباز تقدیم کردیم، پلیس ما و دستگاه‌های مقابله‌ای ما که در خط مقدم حضور دارند و مبارزه می‌کنند، این اعتقاد ما و اصول جمهوری اسلامی ایران است، آموزه‌های دینی ماست، ما برایمان فرقی ندارد که توزیع داخل باشد، ترانزیت باشد، مقابله می‌کنیم، نیروهای انتظامی ما باید تجهیزات به روزی داشته باشند، چراکه تجهیزات و امکانات قاچاقچیان بدون محدودیت به روز هستند؛ با جان فشانی دستگاه‌های مقابله‌ای از جمله نیروی انتظامی، سپاه، وزارت اطلاعات و همکاری خوب دستگاه قضایی، حدود بیش از ۷۰ درصد کشفیات مان در استان‌های شرقی و حاشیه شرقی یعنی هفت استان شرق و حاشیه شرق هستند و ۲۰ درصد مربوط به کل کشور هستند. یعنی ما همچنان تمرکزمان روی مرز است.

استانهای با بیشترین کشفیات موادمخدر

وی با اشاره به اینکه بیشترین کشف مواد مخدر در سیستان و بلوچستان است گفت: حدود ۷۴ درصد کشفیات در استان‌های خراسان جنوبی، سیستان و بلوچستان، هرمزگان، فارس، کرمان و یزد است.

دبیر کل ستاد مبارزه با مواد مخدر ادامه داد: در بحث پیشگیری ستاد مبارزه با مواد مخدر همکاری خوبی با آموزش و پرورش و دیگر نهادهای فرهنگی از جمله مثل وزارت ورزش، صدا و سیما، وزارت علوم شروع کرده است. آموزش و پرورش هم روی جامعه هدف خودشان به عنوان یک خانواده خیلی بزرگ یعنی حدود ۱۴ میلیون دانش آموز، یک میلیون معلم و اولیاء… می‌تواند هم به جامعه آماری دانش آموزان و هم جامعه، اثرگذار باشد.

وی افزود: با روی کار آمدن خیرین و در کنار آنان مردم، گروه‌های مرجع و خانواده‌ها، در حوزه نگهداری، توانمندسازی و حوزه درمان می‌توانند تا حد زیادی تاثیر گذار باشند.

کمبود ظرفیت مراکز نگهداری و درمان معتادان متجاهر نداریم

مؤمنی گفت: برای حدود ۲ میلیون و ۴۰۰ هزار نفر مصرف کننده مستمر مواد مخدر در کشور، حدود هشت هزار مرکز درمان سرپایی وجود دارد که برای درمان‌های سرپایی کفایت لازم را دارد، ولی برای اقامتی چه آن‌هایی که داوطلبانه می‌آیند، چه آن‌هایی که معتادین متجاهر هستند با کمبود مواجه هستیم، ولی در حوزه معتادین متجاهر در تهران ظرفیت مان کامل است و کمبود ظرفیت نداریم، برای مثال در سال ۹۷، ظرفیت مراکز درمانی برای معتادین متجاهر چهار هزار نفر بود و هم اکنون ظرفیت به حدود ۲۶ هزار نفر در تهران رسیده است.

لزوم به روز شدن شیوه درمان معتادان

وی افزود: در بقیه شهرستان‌ها هم افزایش ظرفیت برای معتادین متجاهر ایجاد شده است، زیرا دستگاه‌های دیگر مثل نیروی انتظامی، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، بسیج، سازمان زندان‌ها و سازمان بهزیستی در یک کار جهادی وارد شدند و در حوزه نگهداری معتادین متجاهر کمک کردند، اما در شیوه‌های درمانی باید به روز شویم و رئیس جمهور هم در جلسه قبلی ستاد تأکید کردند که وزارت بهداشت و ستاد با کمک هم شیوه‌های نوین درمانی، داروهای جدید، شیوه نامه‌های جدید را به کار بگیرند که اثربخشی بسیار بالایی دارد.

مؤمنی گفت: ماده ۱۶ قانون مبارزه با مواد مخدر می‌گوید که معتادان متجاهر حداکثر تا ۶ ماه می‌توانند در مراکز ترک اعتیاد حضور داشته باشند و متأسفانه بزرگترین چالش ما قانون است، چون اصلاح قانون یک فرایند طولانی‌ای دارد، معتادی که به چندین سال مواد مصرف کرده است و دیگر نمی‌تواند خودش را اداره کند، کارتن خواب و خیابان خواب شده است آیا می‌تواند با یک تا سه ماه درمان شود؟‌ای کاش قانون قید نمی‌گذاشت، مثلاً شما نمی‌توانید بگویید دیابت را ظرف سه ماه درمان کنید،‌ای کاش قانون این مانع را نمی‌گذاشت و ما اعتقاد داریم که این موانع باید برطرف شود.

توزیع داروهای ترک اعتیاد در قانون جدید باید تعیین تکلیف شود

به گزارش روابط عمومی ستاد مبارزه با مواد مخدر؛ دبیر کل ستاد مبارزه با مواد مخدر ادامه داد: در مورد توزیع داروهای ترک اعتیاد هم در قانون جدید باید تعیین تکلیف شود، ولی فعلاً داروهای ترک اعتیاد توسط وزارت بهداشت به مراکز درمانی و ترک اعتیاد داده می‌شود و بنا هست که وزارت بهداشت بررسی‌های لازم را انجام دهد و تعیین تکلیف کند که آیا همین روند ادامه پیدا کند یا توأماً باشد یا نه جدا باشد؟ هر کدام محاسن و معایبی دارد که باید آسیب شناسی شود و تصمیم درستی گرفته شود.

وی گفت: در حوزه مقابله‌ای با مواد مخدر در داخل کشور، طی ۶ تا هفت سال گذشته مراکز تولید مواد مخدر صنعتی با یک اقدام همه جانبه پلیس زده شدند و در داخل کشور می‌توانیم بگوییم مراکز تولید مواد مخدر صنعتی نداریم، اما در حوزه پیشگیرانه و اقدامات پیشگیری و فرهنگی غفلت کردیم و باید تلاش مان را بیشتر کنیم، وظیفه حاکمیت و وظیفه ما هست و حق مردم است که موادی در دسترس نباشد، یعنی باید اقدامات پیشگیرانه، کارهای فرهنگی، ایجاد تنفر، آموزش لازم که با یکی دو بار مصرف کردن چه بلایی بر سر جوانان می‌آید و در این بخش به نظرم غفلت کردیم و همه نهادهای فرهنگی در این زمینه باید تلاش بیشتری کنیم.

افزایش شیوع مصرف موادمخدر از دهه ۷۰

مؤمنی افزود: یکی از مصوباتی که اخیراً در ستاد داشتیم؛ ایجاد کمیته فضای مجازی است، برخی از نهادها و حوزه‌های مختلف در فضای مجازی کار می‌کنند، ولی ما همپای این توسعه شگرف شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی پیش نرفتیم، اما این اجماع ایجاد شد و کار شروع شده است، ما در چند دهه گذشته غفلت داشتیم. من این آمار را بگویم: ما دهه ۴۰، ۵۰، ۶۰، ۷۰، ۸۰، ۹۰ تنها دهه‌ای که کاهش شیوع داشتیم؛ دهه ۶۰ بود، دهه ۶۰ به خاطر آن جهت گیری فرهنگی، روحیه ایثار، فداکاری، گذشت، آموزش همگانی؛ آن روحیات دفاع مقدس، همه این‌ها باعث شده ما تنها در دهه ۶۰ کاهش شیوع داشته باشیم، و در دهه ۷۰، ۸۰، ۹۰ افزایش شیوع مصرف را داشتیم.

وی گفت: یکی دیگر از ارکانی که سبب فرهنگ سازی در عدم مصرف مواد مخدر می‌تواند کمک کند خانواده است، اما راه هایش را باید بشناسند، خانواده‌ها همه که آشنا نیستند، یکی از این راه‌ها نظارت است بر فرزندان، رفت و آمد فرزندان را نظارت کنند، چون در دوران بلوغ شرایط جسمی و روحی فرزندان طوری است که خیلی راحت نمی‌تواند نه بگوید و ممکن است نوجوان آلوده شود، یک کاری که الآن با آموزش و پرورش انجام می‌دهیم انجمن اولیاء و مربیان است که به خانواده‌ها آموزش‌های لازم توسط متخصصین و معلمین داده می‌شود، طرح یاریگران زندگی که مصوب هم شده، این طرح در آموزش و پرورش است که ما به معلمین و خانواده‌ها آموزش دهیم و محتوایی را تولید کنیم، آن‌ها نظارت و مراقبت لازم را داشته باشند. در سامانه شاد یک بخشی است به نام یاریگران زندگی، محتواهای فراوانی تولید شده که راجع به آموزش هاست، خطرات استفاده مصرف مواد مطرح می‌شود و در ظرف همین یکی دو ساله انجام شده، محتواهای فراوان و جذاب، کارهای پویانمایی، کتاب و خیلی چیزهای دیگر که آن جا خود خانواده‌ها هم اگر فرصت کنند وقت بگذارند بروند در آن سامانه شاد طرح یاریگران زندگی می‌توانند این بخش را ملاحظه کنند، ما بنا داریم ۸۰ هزار مدرسه را با آموزش پرورش پوشش دهیم تا پایان امسال، به حول و قوه الهی که معلمین و خانواده‌ها بتوانند آموزش لازم را ببینند و روی خود جوانان و نوجوانان، آموزش و پرورش و دانش آموزان این کار را انجام دهند.

دبیر کل ستاد مبارزه با مواد مخدر با اشاره به بازگشت افراد به جامعه اگر دچار اعتیاد شدند نیز گفت: مراکز درمان سرپایی، کمپ ها، مراکز درمان سرپایی که وزارت بهداشت نظارت دارد یا مراکز اقامتی که عموماً توسط سازمان بهزیستی و یک مرکز مشاوره‌ای نظارت و اداره می‌شود و مربوط به سازمان بهزیستی است آن جا می‌توانند تماس بگیرند، مرکز ملی مشاوره است و آن جا راهنمایی لازم را در آن زمینه می‌توانند دریافت کنند.