«تاج‌آباد» از کمیاب‌ترین کاروانسراهای مدور «جهانی» شد

ایسنا/همدان همین حوالی کاروانسرایی هست که به قدمت یک تاریخ قد علم کرده تا بگوید این گوشه از زمین خوب خدا هم حکایت‌های زیادی از آمدن و رفتن مسافرانی دارد که شب‌ها و روزهایی در این کاروانسرا بیتوته کرده‌اند و هنوز صدای پای آنها در فضای تاریخی کاروانسرا به گوش می‌رسد و اگر خوب گوش کنی با تمام وجودت حس می‌کنی.

درب چوبی کاروانسرا گویی برایت از مسافران رهگذر تاریخ در این حوالی خاطره‌ها دارد تا برایت از قصه چاه و دلو پرآب و فانوس‌ها و مشعل‌های روشن شبانه کاروانسرا که امید را به دل مسافر در راه مانده می‌پاشید، حجره‌های پرمسافر دیروز و عطر چای داغ تعارف شده به زائران حسینی و بوی خاک نم‌زده از باران شب در حیاط کاروانسرا حکایت کند.

اثر تاریخی کاروانسرای تاج‌آباد شهرستان بهار معروف به کاروانسرای «شاه‌عباسی» واقع در روستای رسول‌آباد در ۲۵ کیلومتری همدان روزگاری لوکس‌ترین اقامتگاه‌ها در زمان خودش بوده است و با توجه به قرار گرفتن روستای تاج‌آباد(رسول‌آباد) در مسیر تردد زائران عتبات عالیات این روستا هم‌اکنون نیز به عنوان شاهراه اصلی گردشگری غرب کشور محسوب می‌شود.

در چهل و پنجمین نشست کمیته میراث جهانی یونسکو که هم‌اکنون در ریاض عربستان در حال برگزاری است، پرونده ۵۶ کاروانسرای کشور ایران مورد بررسی قرار گرفت که در بین آنها کاروانسرای تاریخی تاج‌آباد روستای رسول‌آباد سفلی شهرستان بهار نیز بررسی و ثبت جهانی شد.

اما این که این اثر در چه شرایط و وضعیتی از مرمت بوده و پس از ثبت جهانی چه برنامه‌هایی برای این اثر در دست اقدام خواهد بود، سوالی است که پاسخش را در ادامه می‌خوانید.

فرماندار شهرستان بهار در گفت‌وگو با ایسنا، از ثبت جهانی کاروانسرای تاج‌آباد روستای رسول‌آباد سفلی این شهرستان خبر داد و اظهار کرد: در چهل و پنجمین نشست کمیته میراث جهانی یونسکو که هم‌اکنون در ریاض عربستان در حال برگزاری است، پرونده ۵۴ کاروانسرای کشور ایران مورد بررسی قرار گرفت که در بین آنها، کاروانسرای تاریخی تاج‌آباد نیز ثبت جهانی شد.

مجتبی فیض‌اللهی با بیان اینکه این کاروانسرای تاریخی مربوط به دوران صفویه در سال ۱۳۷۶ با شماره ۱۸۷۲ ثبت فهرست آثار ملی کشور شده بود، افزود: کاروانسرای تاج‌آباد یکی از جاذبه‌های تاریخی و تماشایی در روستای تاج‌آباد کنار جاده همدان- کرمانشاه و بر سر راه زائران کربلا واقع در ۲۵ کیلومتری همدان بوده که قدمت آن به اواخر دوره صفوی و ابتدای دوره قاجار می‌رسد.

فرماندار شهرستان بهار با اشاره به این بنای تاریخی منحصربفرد مدور با ۲۷ حجره تصریح کرد: این کاروانسرا با طرح پلان مدور و اتاق‌های متعدد برای استراحت مسافران و خرید و فروش اجناس بوده است.

وی با بیان اینکه این‌اتفاق را به مردم استان همدان، شهرستان بهار و مردم روستای رسول‌آباد سفلی تبریک می‌گویم، یادآور شد: یکی از برنامه‌های اقتصادی که می‌تواند توسعه اقتصادی را در هر استان و شهرستان به همراه داشته باشد، موضوع میراث فرهنگی و گردشگری است و به طور قطع این اتفاق مبارک، نقش مؤثری در توسعه اقتصادی استان و شهرستان و نیز اهالی روستای رسول‌آباد سفلی خواهد داشت.

کارشناس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی شهرستان بهار نیز در گفت‌وگو با ایسنا، با بیان اینکه کاروانسرای شاه‌عباسی تاج‌آباد یکی از کمیاب‌ترین کاروانسراهای مدور کشور بوده است، گفت: کاروانسرای تاج‌آباد مربوط به دوره صفویه از مصالح اصلی چون آجر قرمز و ساروج ساخته شده و کاروانسرایی زیارتی به‌حساب می‌آید که زائران کربلا از آن استفاده می‌کردند.

محمدرضا قادری با اشاره به این که تنها سه نوع از این مدل کاروانسرا در ایران وجود دارد به طوریکه این کاروانسرا بر خلاف پلان مستطیلی شکل دیگر کاروانسراها دارای پلان مدور است، تصریح کرد: تاکنون ۹۰ درصد مرمت کاروانسرای شاه‌عباسی تاج‌آباد انجام شده و در حریم کاروانسرا دو مورد تملک باقی‌مانده که با انجام آن، کار مرمت این اثر تاریخی پایان خواهد یافت.

وی با بیان اینکه ملکیت و نظارت این کاروانسرا با میراث فرهنگی و احیای آن به بخش خصوصی محول شده است، تصریح کرد: این اثر تاریخی از یک یا دو سال گذشته از طریق صندوق حمایت به بخش خصوصی واگذار شده و بخش خصوصی از سال گذشته اقدام به مرمت و بازسازی و محوطه‌سازی اولیه آن را آغاز کرده است.

قادری با اشاره به اینکه بخش خصوصی ضمن احیای آن، در رابطه با بوم‌گردی نیز دارای بهره‌برداری خواهد بود، اظهار کرد: با توجه به ثبت جهانی این اثر تاریخی توجه به صنعت سبز بوم‌گردی و نیز توجه هر چه بیشتر به گردشگری روستای تاج‌آباد ضرورت دارد.

وی با بیان اینکه روستای تاج‌آباد (رسول‌آباد سفلی) محور گردشگری بوده و در مسیر تردد زائران عتبات عالیات واقع شده است، خاطرنشان کرد: روستای تاج‌آباد با وجود کاروانسرای شاه‌عباسی و قرار گرفتن در بزرگراه کربلا مستعد راه‌اندازی اقامتگاه و خانه‌های بوم‌گردی است و این امر نیاز به مشارکت و پیگیری مردم روستا دارد که در این رابطه  به میدان بیایند.

قادری تأکید کرد: در صورت استقبال از صنعت بوم‌گردی توسط اهالی این روستا به طور قطع میراث فرهنگی استان و شهرستان در این زمینه سرمایه‌گذاران و افراد متقاضی برای راه‌اندازی خانه‌های بوم‌گردی را حمایت کرده و تسهیلات لازم را پرداخت خواهد کرد.

وی با بیان اینکه بخش خصوصی در شرف مقدمات کار و آماده‌سازی کاروانسرا برای سال آینده برای استقبال از زائران اربعین حسینی و نیز مسافران و گردشگران در حال تردد از این محور خواهد بود، گفت: سال آینده مسافران زائران از این اثر تاریخی برای اسکان استفاده خواهند داشت.

وی با اشاره به اینکه هر ساله برنامه‌های مختلفی در این کاروانسرا در حال برگزاری است، یادآور شد: معرفی جاذبه‌ها و حوزه‌های گردشگری نیازمند اجرای برنامه‌های مختلف در معرفی هر اثر تاریخی و گردشگری بوده که به طور قطع با ثبت جهانی کاروانسرای شاه‌عباسی برنامه‌های ویژه‌تری از جمله برگزاری رویدادها، جشنواره‌ها و مراسم‌های مختلف و متنوع در مکان این اثر تاریخی پیش‌بینی خواهد شد.

قادری با بیان اینکه ماهانه گروه‌های رصد ستارگان، گروه‌های عکاسی و گردشگری و علاقمندان به میراث فرهنگی از این اثر تاریخی بازدید دارند و گروه رصد ستارگان به خاطر مناسب بودن شرایط از این‌مکان برای رصد استفاده می‌کنند، گفت: سالانه ۲۰۰۰ تا ۳۰۰۰ نفر از این اثر تاریخی بازدید دارند.

دهیار روستای رسول‌آباد هم در گفت‌وگو با ایسنا، اظهار کرد: روستای تاج‌آباد براساس آمار سرشماری سال ۱۳۹۵ دارای ۱۱۰۱ نفر جمعیت با ۶۵۱ خانوار با محوریت اشتغال دامداری و کشاورزی است.

فردین یادگاری با بیان اینکه اثر تاریخی کاروانسرای شاه‌عباسی روستای رسول آباد زیرمجموعه میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی است، افزود: با توجه به ثبت جهانی این اثر تاریخی انتظار است که این کاروانسرا به صورت ۲۴ ساعته برای بازدید گردشگران باز باشد و از یک‌نگهبان تمام وقت برای آن استفاده شود.

وی با اشاره به اینکه روستای تاج‌آباد فاقد خانه‌های بوم‌گردی است، گفت: در طرح بازنگری روستا در سال گذشته حدود چهار تا پنج هکتار را با تغییر کاربری به بحث گردشگری روستا اختصاص داده‌ایم چراکه مطمئن بودیم اثر تاریخی کاروانسرای شاه‌عباسی ثبت جهانی خواهد شد و در پی آن توجه به صنعت سبز بوم‌گردی روستا ضرورت دارد.

یادگاری خاطرنشان کرد: به طور قطع ثبت جهانی کاروانسرای شاه‌عباسی تاج‌آباد از نقش مؤثری در بازگشت معکوس بسیاری از سرمایه‌گذاران روستای تاج‌آباد برای سرمایه‌گذاری در دیار خود برخودار خواهد بود و این امر زمینه رونق اقتصادی روستا را در آینده نه‌چندان دور به همراه خواهد داشت.

وی با اشاره به نام‌گذاری هر یک از کوچه‌های سطح روستا به نام شعرا و نویسندگان و به نام کتاب‌های معروف برخی از مشاهیر و نویسندگان معروف جهان بیان کرد: با توجه به اینکه اهالی روستای تاج‌آباد علاقه بسیاری به کتاب و مطالعه دارند، به تصمیم و ایده شورا دوره گذشته روستا و دهیاری‌های سابق روستا و جوانان تحصیلکرده هر یک از کوچه‌ها و خیابان‌ها به نام یکی از شعرا و یا به نام یکی از مشاهیر و نویسندگان و آثار آنها نامگذاری شده است.

دهیار روستای تاج‌آباد، رودکی، گلستان، منطق‌الطیر، شازه کوچولو، گلشن راز، صد سال تنهایی و دن آرام را از جمله کوچه و خیابان‌های این روستا برشمرد و خاطرنشان کرد: در نام‌گذاری کوچه و خیابان‌های روستا در تابلوهای نام‌گذاری نام کوچه‌ها به سه زبان فارسی، کردی و انگلیسی نگاشته شده است.

یادگاری اضافه کرد: در سال ۸۶ با تغییر کاربری حمام قدیمی روستا به کتابخانه با مشارکت و خودیاری اهالی، این روستا صاحب کتابخانه شده است که زیرمجموعه کانون فرهنگی، هنری مساجد فعالیت می‌کند.