نمای تازه شهر تاریخی پارسه نمایان شد/ معماری شگفت انگیز «تل آجری»

خبرگزاری مهر - گروه استان‌ها: سرپرست هیئت مشترک باستان شناسی ایران و ایتالیا در شهر تاریخی پارسه در جمع خبرنگارانی که برای بازدید از دروازه کورش به تخت جمشید رفتند، از کشف‌های تازه و رمزگشایی کاوشکارانه در تخت جمشید خبر داد.

علیرضا عسکری چاوردی با اعلام اینکه سایت باستان شناسی «تل آجری» پس از ۱۰ سال به بهره برداری می‌رسد، افزود: نام این محوطه از این بابت «تل آجری» است که در گذشته‌ها حدود ۵۰ تا ۶۰ سال پیش هیئت‌های باستان شناسی غیر ایرانی که این محدوده را مورد بررسی قرار می‌دادند عمدتاً گزارش کرده بودند در اینجا محوطه وجودی دارد که آجر روی آن قرار گرفته و احتمالاً این آجرها برای ساخت بنای تخت جمشید مورد استفاده قرار گرفته است.

این استاد باستان شناسی دانشگاه شیراز، اظهار کرد: اقدامات پژوهشی ما در پی پژوهش‌های قبل در حدود سال ۱۳۷۸ از تختگاه تخت جمشید تا اینجا انجام شد و هدف هم این بود که شهر پارسه را شناسایی کنیم.

وی شناسایی و تصاویر هوایی منطقه تل آجری را به شیوه «ژئوفیزیک اکتشافی» برشمرد و گفت: این برنامه به طور مشترک با پشتیبانی پایگاه میراث جهانی تخت جمشید آغاز شده و ادامه یافت.

سرپرست هیئت مشترک باستان شناسی ایران و ایتالیا در شهر تاریخی پارسه به مشارکت مؤسسه تحقیقاتی «ایزمئو» ایتالیا در کاوش‌های تل آجری اشاره کرد و افزود: این مؤسسه در مرمت تخت جمشید هم دهه‌ها همکاری داشته است.

شناسایی ۲ ایوان در تل آجری

عسکری چاوردی ادامه داد: خوشبختانه موفق شدیم این بنای ارزشمند را شناسایی کنیم؛ این بنا بر اساس پلان، ۲ ایوان دارد که برای نخستین بار در سال ۱۳۹۹ شناسایی شد.

وی علت شناسایی ایوان‌ها را برشمرد و گفت: در سال ۱۳۹۹ به دلیل بیماری کرونا برنامه را از حالت مستقیم مشترک باستان شناسی خارج کردیم و به طور مجازی با همکاران مان در ایتالیا هر روز در ارتباط هستیم.

عسکری چاوردی ادامه داد: تلاش کردیم با ورود به سال ۱۴۰۰ خورشیدی، تکلیف این سایت موزه مشخص شده باشد که خوشبختانه تا حدود زیادی موفقیت داشتیم و جریان باستان شناسی آن کامل شده و وارد فاز مرمت و حفاظت خواهیم شد که مسئله مهم پوشش حفاظتی سایت بود.

وی پوشش حفاظتی این سایت موزه را شکیل و در شأن میراث جهانی تخت جمشید ارزیابی کرد که هزینه و تلاش‌های بسیاری در پی داشته است و خوشبختانه امروز به ثمر نشست.

عسکری چاوردی در ادامه هدف را تبدیل تل آجری ایجاد سایت باستان شناسی در راستای گردشگری عنوان کرد و به تشریح پلان این دروازه پرداخت و گفت: این دروازه همانند دروازه «ایشتار» در منطقه باستانی میان رودان (بین النهرین) است و به نظر می‌رسد تأسیسات دیگری هم در بخش شمالی این دروازه قرار داشته است.

این استاد باستان شناسی و تاریخ دانشگاه شیراز در ادامه از شناسایی اتاق مرکزی، ۲ ایوان، کریدور، ۲ دیوار بزرگ که هر یک ضخامتی به وسعت ۱۰ متر دارند خبر داد و افزود: همه دیوارها به ضخامت ۲.۵ متر از آجر تشکیل شده و ۵ متر میانی در هر ۲ بنا از جنس خشت است.

نقش سمبلیک و اعتقادی «ایزد مردوک»

به گفته عسکری چاوردی، سرتاسر نمای بیرونی دروازه کورش و داخلی آجرهای لعاب دار داشتند و پایین‌ترین بخش این دیوارها مزین به گل‌های «لوتوس» ۸ پر بوده که بلافاصله از کف حدود ۱.۵ متر تصاویر حیوانات اسطوره‌ای ایران باستان و به ویژه نقش سمبلیک و اعتقادی «ایزد مردوک» در این بنا بکار رفته است.

سرپرست هیئت مشترک باستان شناسی ایران و ایتالیا در شهر تاریخی پارسه اضافه کرد: از نظر تزئینات، این بنا حائز اهمیت است به دلیل اینکه موتیف ها و نقش‌هایی که این بنای بزرگ که دست کم ۱۲ متر ارتفاع داشته مزین می کرده است.

وی با بیان اینکه این دروازه در فاصله ۳.۵ کیلومتری بنای تخت جمشید قرار گرفته، گفت: معماری این بنا حائز اهمیت است زیرا بیش از ۲۰۰ نوع علائم معماری برای کاربندی آجرها به کار رفته که این نشان می‌دهد معمار این بنا فوق العاده حرفه‌ای بوده است.

عسکری چاوردی با بیان اینکه کیفیت برجسته لعاب آجرهای بکار رفته در این بنا به گونه ایست که تا امروز هم محکم بجا مانده است، افزود: پنل‌های بسیار زیادی از این بنا به دست آمده و خوشبختانه چندین هزار قطعه آجر لعاب دار کشف شده که برخی از آنها بازسازی شده و در انبارهای تخت جمشید نگهداری می‌شوند.

تفاوت دروازه ایشتار بابل با دروازه کورش در ۴ سکو است

وی تفاوت دروازه کورش با بنای ایشتار را ۴ سکوی نشستن عنوان کرد که در دروازه بابل وجود ندارد و در این دروازه قرار گرفته است و همین سکوها در دروازه ملل تخت جمشید هم تکرار می‌شود.

استاد تاریخ دانشگاه شیراز، عنوان کرد: این بنا از نظر فن معماری منحصر به فرد است زیرا فنون معماری بکار رفته آجرهایی هستند که بعد از ۲۵ قرن همچنان سالم هستند و افزون بر این، سنت لعاب دهی و رنگ‌هایی است که همچنان پایدار و استوار مانده است.

وی علت وجود این بنا و مشابهت آن با دروازه ایشتار بابل را مورد اشاره قرار داد و گفت: بررسی‌ها ما را مطمئن ساخت که معمار این بنا حتی از قالب آجرهای لعاب دار بابلی استفاده کرده و حتی به نظر می‌رسد که معماران و استادکاران بابلی اینجا وجود داشتند و این سنت را به اینجا انتقال دادند و ساختند.

عسکری چاوردی فراتر از همه آنچه گفته شد را تاریخ این بنا عنوان کرد و گفت: طبق «کربن ۱۴» که انجام دادیم تاریخ این بنا بین سال‌های ۵۳۰ قبل از میلاد است و ۲ هزار و ۵۵۰ سال پیش این بنا ساخته شده است.

وی اهمیت این بنا را در هنگامی عنوان کرد که کورش بزرگ در فتح شهر بابل به دروازه ایشتار می‌رسد و فتح دروازه بابل برایش مهم بوده است.

وی فتح بابل را برای اسکندر مقدونی هم مهم دانست و افزود: بنابر این بابل یکی از شهرهای مهم بود که برای پادشاهان اهمیت داشت، بدین خاطر ساخت این بنا توسط کورش هخامنشی آغاز شد و توسط کمبوجیه فرزند کورش به بهره برداری می‌رسد چراکه او حاکم بابل بود.

شهر پارسه محدود به داریوش نیست

عسکری چاوردی با بیان اینکه در این مجموعه ۱۶ ساختمان هخامنشی وجود دارد، ادامه داد: تاکنون همه فکر می‌کردیم پارسه مربوط به داریوش است در حالی که کمبوجیه و کورش این بخش را ساختند.

وی بخشی از مجموعه ۶۰۰ هکتاری شهر پارسه را وجود پردیس‌ها و باغ‌هایی عنوان کرد که توسط کورش و فرزندش بنا شدند اما وقتی که داریوش به قدرت می‌رسد چون اساساً دارای استراتژی متفاوتی است، این بافت قدیم شهر را ترک می‌کند و بافت جدیدی یعنی تختگاه تخت جمشید، برزن جنوبی، برزن شمالی و… را تا پایان دوره هخامنشی رونق می بخشد، بنابر این پارسه دارای ۲ بخش است.

استاد باستان شناسی دانشگاه شیراز، قدمت تل آجری و دروازه کورش را دست کم ۱۰ سال پیش از ساخت تخت جمشید عنوان کرد و گفت: ساخت این بنا ۱۵ سال به طول انجامیده و مهارت خوبی برای ساخت تخت جمشید به شمار می رفته است.

به گفته سرپرست هیئت مشترک باستان شناسی ایران و ایتالیا در شهر تاریخی پارسه، افزون بر روابط، مهارت استادکاران و فنون لعاب دهی، علائم معماری از ویژگی‌های این بنای تاریخی به شمار می‌رود.

به گزارش خبرنگار مهر، مراحل نهایی بهره برداری از دروازه کوروش در سایت موزه تاریخی فرهنگی تل آجری با حضور بهروز عمرانی، رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری انجام گرفت.