سازه معیوب همسایه، تاب‌آوری قلابی و زلزله حقیقی تهران

این کلیپ ساختمانی در میان مهندسان و به خصوص مهندسان جوان کشور زیادتر مورد توجه قرار گرفته است و شاید بیش از صد بار برای من ارسال شده است.
در این کلیپ به نظر می رسد مهندسی در حال بازدید از جوش آرماتورهای طولی یک ساختمان در حال ساخت  است که متوجه وضعیت بسیار نامطلوب اتصالات پیج و مهره ای و نحوه تعبیه جوش و ورق های تقویت سازه همجوار می شود.
این موضوع سپس با نشان دادن پیچ های لق، مهره های نامناسب و جوشهایی که شره کرده است شرایط آسفناک سازه این ساختمان گران قیمت را نشان می دهد. اینجا

صد البته بسیاری از سازه های ساخته شده و در حال ساخت در کشور و همچنین تهران دارای شرایط مشابه هستند، در برخی حتی بیشتر و در برخی شاید کمتر ولی بندرت سازه ای را می بینم که تمامی موازین طراحی و ساخت مقاوم را رعایت کرده باشد.

روئیت این کلیپ و خود این امر باید برای مسئولان کشوری و شهرداری ها حقیقتا زنگ خطری در زمان زلزله باشد. بارها عرض کرده و نوشته ام که به خصوص مسولان شهری از تاب آوری شهرها صحبت نفرمایند ! چون تاب آوریی که امروزه در دانشگاه ها و پژوهشگاه های کشور  متاسفانه دنبال می شود بیشتر تاکید بر ضوابط معماری، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی و از این قبیل مسایل هستند و هنوز بنده یک کار تاب آوری بر اساس پارامترهای لرزه ای در کشور و شاید هم در دنیا ندیده ام !
البته شاید مراکزی این نوع مطالعات بی هویت را به نام مدرک دکتری مهندسی زلزله هم غالب کرده باشند. باید توجه داشت، در نظر گرفتن عوامل آسیب پذیری سازه ها مثل ستون کوتاه، ضربه، ... در مطالعات تاب آوری کار بسیار سخت و کار هر کسی نیست بدور از هر تعصبی؛
مثلا یک استاد زمین شناس یا یک استاد معماری و ...

"این کلیپ ساختمانی در میان مهندسان و به خصوص مهندسان جوان کشور زیادتر مورد توجه قرار گرفته است و شاید بیش از صد بار برای من ارسال شده است"امکان دخیل نمودن این عوامل سازه ای را در مشخصه های رفتاری سازه های یک شهر در زلزله را ندارند. لذا متاسفانه در حال حاضر آنچه از این نوع مطالعات در کشور موجود است همان پارامترهایی است که زیاد در زلزله دخیل نیستند.

از این رو امیدوارم دیگر مسولان شهری و کشوری گول این ادبیات جذاب را نخورند، چون تاب آوری شهرهای بزرگ و به اصطلاح خوب ساخته شده ما در زلزله! همانقدر است که این کلیپ نشان می دهد! یعنی تقریبا صفر!
نگرانی نگارننده از این است که تازگی ها مد شده و تحقیقاتی تحت عنوان تاب اوری در برخی مراکز علمی کشور تولید می شود و برخی مسولان هم از آنها در سخنرانی ها و تصمیمات خود استفاده می کنند که این امر می تواند خود منجر به یک فاجعه شود! بارها شنیده ایم که برخی از مسولان عزیز شهری درباره ٢٠ درصد تاب آوری شهر تهران صحبت می کنند که امیدوارم با توجه به کلیپ واقعی بالا دیگر این اشتباه رخ ندهد.

انسان اگر فکر کند شهرش ٢٠٪؜ تاب آوری دارد ممکن است تلاشش را کم یا با ملاحضات زمانی متناسب کند که این یک امر کشنده برای شهر تهران قلمداد می شود! 
آسیب پذیری شهر تهران ملاک تصمیمات باید باشد نه تاب آوری! آن دسته از محققان خارجی و به تبع آن سیلی از محققان جوان کشور که به تاب آوری در جهان رو آوردند به علت عدم توانایی ارزیابی دقیق و فنی سازه ای از آسیب پذیری ها بود. لذا ما در کشور باید آسیب پذیری ها را مشخص کنیم نه تاب آوری اجتماعی را که آن را متاسفانه ملاک عمل خود در تصمیمات زلزله تهران قرار بدهیم !
توصیه می کنم به دو نقشه زیر که با هدف لحاظ نمودن عوامل کیفی اسیب پذیری و تهیه نقشه مدیریت بحران یاسوج و گچساران عمل شد توجه بفرمایید ! برای تکمیل ان باید عوامل کمی نیز دیده و لحاظ شوند. این مقاله جایزه محققان جوان چهاردهمین کنفرانس جهانی مهندسی زلزله در پکن-چین را به خود اختصاص داد.

شکل ۱- نام مقاله در ۱۴ همین کنفرانس جهانی مهندسی زلزله

شکل ۲- اسیب پذیری سازه ای شهر گچسارات

  شکل ۳ نقشه مدیریت بحران گچساران 

حال یک توصیه هم برای مهندس عزیزی که در کلیپ از جوش های آرماتورهای خود با غرور صحبت و مشکلات همسایه را با تمسخر بیان می کردند، جوش آرماتور های شما هم پر از ایراد بود! می دانید در دنیا سه روش برای ایجاد این اتصال تعریف شده است :
انواع اتصال های رایج در میلگرد ها به روش های زیر تقسیم بندی می شود :

۱- اتصال روی هم -اورلپ (Overlap)

۲- اتصالات مکانیکی-کوپلر (Coupler)

۳-  فورجینگ با جوشکاری فشار گاز( Gas Pressure welding of rebar)،

عموما من هیچوقت اجازه جوش آرماتور به آرماتور را در کلاس هایم به هیچکس نمی دهم، فقط در شرایط بسیار بسیار خاص آنهم در مقاوم سازی سازه های موجود نه تازه ساز آنهم فقط برای قرارگیری میلگردها در کنار هم نه برای ایجاد اتصال انهم با شرایط بسیار ویژه!
چه آرماتور low- alloy  و چه آرماتور با کربن بالا باشد. می دانم برخی آیین نامه ها اجازه در آرماتور های با کربن پایین را می دهند، مبحث نهم مقرارت ملی ساختمان ولیکن بنده همواره آن را منع می کنم.
یادتان باشد در موقع جوش با حرارت بالا محل ترد شکن شده و در اولین ضربه از هم می پاشد، مگر حرارات پایین باشد که چون فراهم ساختن این شرایط محیطی عملا امکان ندارد لذا شایسته است اصلا از این متد در ساخت و ساز در کشور اجتناب نماییم.

همان اورلپ، اگر گران بود و نشد ؟ به جای جوش دادن آرماتور ها از کوپلر ها در اتصال میلگردها به هم استفاده شود.

برای نحوه استفاده از آنها و تغییر محل شکنندگی آنها (ایرادی جزیی که برای آنها برای استفاده در دنیا در منابع علمی بیان می شد که الحمدالله با تحقیقات گسترده در پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله در کشور آن را به طور  کامل در ساخت و سازه ها رفع عیب نمودم) تحقیقی انجام داده ام که در کنفراس توکیو-ژاپن سال ٢٠١٩ می توانید درمقاله زیر  مطالعه بفرمایید، زمین تا آسمان فرق مقاومت است !

شکل ۴ نام مقاله مهندسی در کنفرانس توکیو، ژاپن

در خصوص فورجینگ هم یعنی روش سوم تحت هیچ شرایطی برای مناطق زلزله خیز بنده توصیه نمی کنم چون شرایط خمیری لازم در محل اتصال تقریبا  هیچ زمان فراهم نمی شود. از مهندس جوان برای این کلیپ تشکر می کنم ولی سازه ساختمان شما هم مشکل زیاد دارد! در تصاویر به نظر می رسد که خاموتها را هم به میلگردها جوش داده اید یعنی انگار خاموت نداریم، واویلا !
عیب دیگری را آشکار ساختی خداوند عیب شما را عیان کرد! ان شا الله، تا دیر نشده و در مرحله اسکلت است رفع اشکالات بفرمایید، آسیب پذیری تجمعی سازه هاست که یک شهر را در زمان زلزله نابود می کند!

* استاد نمونه کشور در مهندسی سازه، زلزله و مدیریت بحران و بنیانگذار مقاوم سازی و مدیریت بحران کشور