تاجیکستان از چه زمانی استفاده از تقویم میلادی را آغاز کرد؟

کشوری که هم سال نو میلادی دارد و هم جشن نوروز

همه‌ساله در استقبال سال نو میلادی، شهرداری دوشنبه، پایتخت، درخت کریسمس یا به قول تاجیک‌ها "ارچه‌ای" را در میدان مرکزی این شهر می‌گذارد و آن را تزئین می‌کند؛ در مراکز شهرها و نواحی دیگر تاجیکستان هم چنین اقداماتی مرسوم است.

البته، ویروس کرونا باعث شد که تحویل سال نو میلادی ۲۰۲۱ بدون درخت کریسمس در میدان مرکزی پایتخت بگذرد.

در تاجیکستان امسال نوروز هم درمقایسه‌ با سالهای گذشته، متفاوت جشن گرفته شد. "نوروزگاه" دوشنبه، محل اصلی برگزاری جشن رسمی نوروز در تاجیکستان، مثل سال گذشته در نوروز امسال هم خلوت بود.

"ایران و افغانستان از تقویم‌های کهن خود، یعنی سال‌شمارهای هجری خورشیدی و هجری قمری استفاده می‌کنند"

سالهای پیش شهرداری دوشنبه درنوروزگاه برای هزاران نفر از ساکنان و مهمانان پایتخت برنامه های ویژه برگزار می‌کرد. امسال اما تنها در پارکهای شهر دوشنبه برنامه‌های نوروزی اجرا شد. در مراکز همه شهر و نواحی تاجیکستان هم همین طور جشن نوروز را با محدودیتهای کرونایی برگزار کردند.

در تفاوت با ایران و افغانستان، و با وجود جشن گرفتن نوروز، با آغاز فروردین (حمل) سال نو رسمی در تاجیکستان آغاز نمی‌شود زیرا سال‌شمار رسمی در این کشور میلادی است و سال نو هم از نخستین روز ماه ژانویه آغاز می‌شود.

تقویم میلادی کی در تاجیکستان رایج شد؟

تقویم میلادی بار نخست سال ۱۵۸۲ توسط گریگوری ۱۳، پاپ کلیسوی کاتولیک رم اعمال شد و امروزه تقریباً در همه کشورهای جهان رایج است.

روسیه در ابتدای سال ۱۹۱۸ تقویم میلادی را جایگزین تقویم موسوم به "ژولینی" در این کشور کرد.

به گفته پژوهشگران، تاریخ رو آوردن تاجیکستان به تقویم میلادی به انقلاب اکتبر سال ۱۹۱۷ در روسیه و اشغال آسیای میانه‌ توسط روسها بازمی‌گردد.

به گفته دلشاد رحیمی، رئیس پژوهشگاه فرهنگ و اطلاعات تاجیکستان، "بلشویکها همراه ارتش سرخ به بخارا لشکر کشیدند و حکومت امیری را سرنگون کردند. بعد از آنکه در سال ۱۹۲۰ جمهوری خلقی بخارا تأسیس شد، در این جا تقویم میلادی هم رایج شد."

توضیح تصویر،

'آواز تاجیک' که نخستین شماره‌اش در سال ۱۹۲۵ در سمرقند چاپ شد

سال‌شمارهای کهن در خاطره مردم

"آواز تاجیک" که نخستین شماره‌اش در سال ۱۹۲۵ در سمرقند چاپ شد، مثل نشریه‌های دیگر آن ایام تا اواخر دهه ۱۹۳۰ در صفحه اول خود، تاریخ هجری قمری را در کنار روز و ماه و سال میلادی نیز ثبت می‌کرد.

اما سرانجام کرملین به جای تاجیکان تصمیم گرفت که استفاده از تاریخ غیرمیلادی لازم نیست.

دلشاد رحیمی، پژوهشگر تاجیک در باره دلایل این امر می‌گوید: "شوروی می‌خواست که برای ما تاریخ و فرهنگ سازد، می‌خواست تمام زبانهای ملتهای گوناگون از بین روند، فرهنگ آنها از بین رود و فرهنگ یگانه شوروی به وجود آید."

توضیح تصویر،

دلشاد رحیمی، پژوهشگر تاجیک

به گفته آقای رحیمی "با این هدف، [مقامات کرملین] هر چیزی را تا زمان انقلاب (انقلاب اکتبر سال ۱۹۱۷) بود، نادیده گرفتند و [از جمله] تقویمها، خط فارسی و حتی جشن‌هایی را که داشتیم، به مانند نوروز، جشن دینی می‌خواندند."

این پژوهشگر تاجیک می‌گوید که "تقویم‌های خورشیدی و قمری تا دهه‌های ۱۹۶۰ و ۱۹۷۰ میلادی در میان تاجیکها استفاده می‌شده و حالا هم کهنسالان نام ماههای قمری را در یاد دارند."

مخالفان و موافقان تقویم میلادی

ایران و افغانستان، کشورهای هم‌زبان و هم‌فرهنگ تاجیکستان از جمله چند کشور جهان هستند که از تقویمهای سنتی و باستانی خود استفاده می‌کنند.

در حالی که بسیاری، رو آوردن تاجیکستان به تقویم میلادی در یکصد سال پیش را تصمیمی درست می‌دانند، برخی مثل عبدالقادر رستم، نویسنده تاجیک، بازگشت به سالشمار خورشیدی را در کنار گذار به خطّ فارسی و احیای نام اصلی زبان رسمی تاجیکستان، یعنی "زبان پارسی"، شرط اصلی پیشرفت این کشور عنوان می‌کنند.

آقای رستم در این رابطه گفت: "از نظر تقویت روح ملی، از نظر هویت و افتخار ملی این امر خیلی واجب است. ببینید، چه طور می‌شود که هزار سال در ستایش فروردین شعر بگویی، بعد از هزار سال بیایی و ندانی که فروردین چیست، یا اردیبهشت چیست."

توضیح تصویر،

عبدالقادر رستم، نویسنده تاجیک

به گفته عبدالقادر رستم "هر خلقی تقویم خود را دارد و در چهارچوب تقویم خود زندگی و فعالیت می‌کند، در بستر نظام ملی خود است. و هر قومی که با تقویم دیگران به سر می‌برد، از نظام ملی خود بیرون آمده است."

درخواستی که بی‌پاسخ ماند

شماری از فرهنگیان سالهاست از رئیس جمهوری تاجیکستان می‌خواهند که با توجه به پیشینه و اهمیت تاریخی و فرهنگی نوروز، این جشن را در تقویم رسمی به جایگاه خود برگرداند و مبدأ رسمی سال اعلام کند.

این پیشنهاد در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی بازتاب گسترده داشته، اما واکنش مقامها را در پی نداشته است.

بیشتر بخوانید:

• جشن رسمی نوروز در تاجیکستان
• نخستین تجلیل رسمی از جشن سده در تاجیکستان پس از قرار گرفتن آن در تقویم کشور