سگ‌ها کی و چگونه اهلی شدند؟

یک پژوهش جدید، ارتباط جدیدی بین سگ‌ها و انسان‌ها را نشان می‌دهد. به گفته دانشمندان، دوستی انسان و سگ خیلی زودتر از آن چیزی که ما فکر می‌کردیم، یعنی ۱۷ هزار سال پیش آغاز شده است.

به لطف حفاری‌های انجام شده به رهبری خسوس آلتونا در غار ارالا(Erralla ) در سال ۱۹۸۵، یک خانواده تقریبا کامل از گوشتخواران از جمله گرگ، سگ، روباه، کایوت(گرگ صحرایی آمریکای شمالی) و غیره کشف شد. با این حال، تعیین اینکه کدام گونه از آنها در آن روزها اهلی شده بود، چالش برانگیز بود.

خوشبختانه یک گروه پژوهشی که تکامل انسان را در دانشگاه باسک اسپانیا به سرپرستی پروفسور کونچی دلا روآ مطالعه می‌کند، موفق به تعیین گونه این استخوان‌ها شده است و سگ‌های اهلی با استفاده از پژوهش‌های مورفولوژیکی، رادیومتری و ژنومیکی شناسایی شده‌اند.

این پژوهش در مجله علوم باستان شناسی(Archaeological Science) منتشر شده است.

در این مطالعه آمده است که استخوان بازو به طور مستقیم با کربن-۱۴ و با استفاده از طیف‌سنجی جرمی شتاب دهنده ذرات تعیین تاریخ شد و سن آن ۱۷۴۱۰ تا ۱۷۰۹۶ سال تعیین شد. این تاریخ‌یابی، سگِ غار ارالا را به یکی از قدیمی‌ترین سگ‌های اهلی تبدیل می‌کند که در اروپا زندگی می‌کرده، زیرا در دوره ماگدالینی پارینه سنگی وجود داشته است.

دوران پارینه‌سنگی یا پالئولیتیک(Paleolithic) قدیمی‌ترین دوران ماقبل تاریخ انسان و فرهنگ مادی انسانی و دورانی است که در آن انسان برای نخستین بار از ابزار سنگی دست‌ساز استفاده کرد. پارینه‌سنگی از حدود ۳٫۳ میلیون سال پیش تا زمان عقب‌نشینی یخچال‌ها از نیمکرهٔ شمالی در فاصلهٔ سال‌های ۱۰ هزار تا۸۵۰۰ قبل میلاد ادامه داشته‌ است.

"پارینه‌سنگی از حدود ۳٫۳ میلیون سال پیش تا زمان عقب‌نشینی یخچال‌ها از نیمکرهٔ شمالی در فاصلهٔ سال‌های ۱۰ هزار تا۸۵۰۰ قبل میلاد ادامه داشته‌ است"به پارینه‌سنگی، عصر سنگ کهن و دیرینه‌سنگی هم گفته شده‌ است.

دلا روآ رئیس گروه زیست شناسی تکوینی انسان توضیح می‌دهد: این نتایج این احتمال را افزایش می‌دهد که اهلی‌سازی گرگ‌ها حداقل در اروپای غربی، زودتر از آن چه تاکنون تصور می‌شد، اتفاق افتاده است. جایی که تعامل شکارچی-گردآروندگان دوره پارینه ‌سنگی با گونه‌های وحشی مانند گرگ ممکن است در مناطقی از پناهگاه‌های یخبندانی تقویت شده باشد.

جامعه شکارچی-گردآورنده(Hunter-gatherer) جامعه‌ای است که اصلی‌ترین روش معیشت آن تغذیه مستقیم از گیاهان خوراکی و حیوانات حیات وحش است. این جامعه در جستجوی گیاه و در پی شکار حیوان است و تلاش مهمی در پدید آوردن کشتزار یا اهلی کردن حیوانات نمی‌کند. بیش از هشتاد درصد از طعام این جامعه از طریق جمع‌آوری فراهم می‌شود. مرز میان جامعه شکارچی-گردآورنده و جوامعی که با تکّیه بر اهلی‌سازی در عصر کشاورزی، چوپانی و نوسنگی زندگی می‌کردند، چندان مشخص نیست، چرا که بسیاری از جامعه‌های معاصر یکدیگر از هر دو روش برای تثبیت جمعیت خود بهره می‌جستند.

در پایان دوران میوسن، یعنی شش میلیون سال پیش، دمای زمین شروع به کاهش تدریجی کرد که منجر به عصر یخبندان شد که به یخبندان‌های پلیوسن و پلیستوسن معروف است.

فقط انواع خاصی از حیوانات که می‌توانستند با این تغییرات سازگار شوند، زنده ماندند، زیرا جنگل‌ها و دشت‌ها اغلب با استپ‌ها یا علفزارها جایگزین شدند.

پلیستوسن(Pleistocene) یکی از دوره‌های زمین‌شناسی است که از ۲.۵ میلیون سال پیش تا ۱۰ هزار سال پیش را پوشش می‌دهد. انقراض گروه بزرگی از پستانداران و شمار زیادی از گونه‌های پرندگان از اواخر دور پلیستوسن(حدود ۱۰ هزار سال پیش) آغاز شد و تا دوره هولوسین ادامه یافت که شاید دلیل آن پایان عصر یخبندان بوده ‌است. ماموت‌ها، ببرهای خنجردندان، تنبل زمینی، گوزن ایرلندی و خرس غارنشین از جمله حیوانات منقرض شده در اواخر پلیستوسن بودند. در اوایل این دوره، استفاده از ابزارهای سنگی ساده در آفریقا در بین گونه انسان ماهر گسترش یافت.

اهلی کردن حیوانات یک فرآیند تکاملی است که در آن یک جمعیت با یک زیستگاه جدید سازگار می‌شود که شامل گونه‌های دیگری با عادات در حال رشد در پاسخ به فشار انتخابی است.

اهلی کردن حیوانات که بیش از ۱۵ هزار سال پیش با پیوند طولانی‌مدت بین گرگ‌ها و شکارچیان آغاز شد، یکی از مهم‌ترین تغییرات در تاریخ بشر بوده است. سگ‌ها تنها گوشتخوار اصلی شناخته شده در دوران پلیستوسن و اولین گونه اهلی شده بودند که در محل‌های نزدیک به انسان‌ها زندگی می‌کردند و در مجموع، تنها گونه حیوانی اهلی شده بودند.

در چکیده این پژوهش آمده است: سگ‌ها اولین گونه‌ای هستند که توسط انسان اهلی شده‌اند، اگرچه منشاء جغرافیایی و زمانی این فرآیند هنوز مورد بحث است.

"این جامعه در جستجوی گیاه و در پی شکار حیوان است و تلاش مهمی در پدید آوردن کشتزار یا اهلی کردن حیوانات نمی‌کند"ما در پژوهش حاضر، استخوان بازو را از سگی که در غار ارالا کشف شده بود، با ترکیب مورفولوژی، تاریخ‌گذاری رادیوکربنی و بازیابی ژنتیک بررسی کردیم. نتایج ما شناسایی این نمونه را به ‌عنوان سگ‌های اهلی تایید می‌کند.

قدمت این نمونه‌ها نشان داد که آنها یکی از اولین سگ‌های اهلی شده در اروپا هستند.

۵۸۵۸