نامه ظریف به بورل درباره "آمادگی کامل" برای بازگشت به برجام

وزیر خارجه جمهوری اسلامی در نامه‌ای به مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا با انتقاد از عملکرد آمریکا و اروپا در ارتباط با توافق هسته‌ای و برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) اطمینان داده که اگر طرف‌های مقابل به تعهدات برجامی خود عمل کنند ایران نیز همین کار را خواهد کرد.

خبرگزاری ایسنا روز شنبه ۲۳ اسفند (۱۳ مارس) گزارش داد که محمد جواد ظریف در این نامه به جوزپ بورل نوشته است: «می‌خواهم بار دیگر تعهد جمهوری اسلامی ایران به برجام و آمادگی کامل برای بازگشت کامل به اجرای کامل آن را یادآوری کنم.»

دولت دونالد ترامپ اردیبهشت ۱۳۹۷ از توافق هسته‌ای و برجام خارج شد و پس از آن تحریم‌های لغو یا تعلیق‌شده ایالات متحده علیه جمهوری اسلامی دوباره اعمال شدند.

این تحریم‌ها تا زمان حضور ترامپ در کاخ سفید مدام تشدید شده‌اند. جمهوری اسلامی در واکنش به این اقدام از نخستین سالروز خروج آمریکا از برجام اجرای تعهدات برجامی خود را در چند مرحله کاهش داد و این روند همچنان ادامه یافته است.

جمهوری اسلامی با توجه به ابراز تمایل رئیس جمهوری جدید آمریکا، جو بایدن برای بازگشت به توافق هسته‌ای امیدوار بود که این کار پس از تشکیل دولت او رخ دهد و تحریم‌ها برداشته شود.

دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید

رهبر جمهوری اسلامی، علی خامنه‌ای شرط بازگشت ایران به تعهدات برجامی را رفع کامل تحریم‌ها علیه این کشور عنوان کرده و مقام‌های ارشد دولت نیز به شیوه‌های مختلف سخنان او را تکرار می‌کنند.

در این میان دولت جو بایدن نیز شرط بازگشت به توافق هسته‌ای و برداشته شدن تحریم‌ها را مذاکره برای دست یافتن به یک توافق جامع‌تر عنوان کرده است.

تأیید اطلاع از دیپلماسی غیرمستقیم

ظاهرا این موضوع که کدام طرف گام اول را بردارد، مسئله را تا حدودی پیچیده کرده است. با وجود تاکید مقام‌های جمهوری اسلامی بر مواضع خود درباره پیش‌شرط برداشته شدن تحریم‌ها، به نظر می‌رسد مذاکرات غیرمستقیمی میان تهران و واشنگتن در جریان است.

 تا کنون از محتوای این مذاکرات اطلاع زیادی در دست نیست اما جک سالیوان، مشاور امنیت ملی کاخ سفید روز جمعه تائید کرد که "دیپلماسی غیرمستقیم" با ایران بر سر برجام در جریان است.

نامه ظریف به مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا می‌تواند بخشی از این دیپلماسی غیرمستقیم تلقی شود؛ خبرگزاری ایسنا می‌گوید این نامه در پنج صفحه نوشته شده اما منابع خبری تا کنون فقط به چند سطر آن اشاره کرده‌اند.

تعهد ایران در "بالاترین سطح مقامات"

بنابر این گزارش وزیر خارجه جمهوری اسلامی در نامه به بورل نوشته است: «ایران در بالاترین سطح مقامات اعلام تعهد کرده ‌است که همه اقدامات متقابل خود را که تحت پاراگراف ۳۶ برجام اجرا کرده‌ است، به محض برداشته‌شدن کامل تحریم‌های اعمال‌شده، بازاعمال شده و یا با نام دیگر اعمال‌شده از ۲۰ ژانویه ۲۰۱۷، متوقف کند.»

مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، وزیر خارجه جمهوری اسلامی

ظریف کاهش اجرای تعهدات برجامی توسط ایران را "مقابله به مثل" و کاملا منطقی خواند و با اشاره به اظهارات اخبر همتای آمریکایی خود در کنگره تاکید کرده که این گونه موضع‌گیری‌ها "هرگونه پیشرفت در آینده را مشکل‌تر می‌کند".

آنتونی بلینکن روز چهارشنبه گذشته (۲۰ اسفند / ۱۰ مارس) در نشست کمیته خارجی مجلس نمایندگان ایالات متحده ضمن تشریح سیاست خارجی دولت بایدن اطمینان داد که آمریکا برای انجام مذاکرات مستقیم با جمهوری اسلامی هیچ امتیازی نمی‌دهد.

وزیر خارجه آمریکا تصریح کرد که هر گونه تعامل با ایران مشروط به بازگشت جمهوری اسلامی به اجرای تعهدات برجامی خواهد بود.

تعدیل شرط خامنه‌ای درباره لغو تحریم‌ها؟

با ادامه فشار تحریم‌ها مسئولان جمهوری اسلامی شرط خامنه‌ای مبنی بر برداشته شدن کامل تحریم‌ها برای بازگشت ایران به تعهدات برجامی را تا حدودی تعدیل کرده‌اند.

حسام‌الدین آشنا، رئیس مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست ‌جمهوری در گفت‌وگویی با روزنامه لبنانی الاخبار که روز جمعه ۲۲ اسفند منتشر شد گفته است، مواضعی که ظریف بیان کرده "نهایت آن چیزی است" که ایران می‌تواند عرضه کند، به این معنا که "بپذیرد بازگشت به تعهدات به‌صورت همزمان باشد".

این اظهارات در پاسخ پرسشی درباره سخنان وزیر خارجه ایران بیان شده که ظاهرا پیشنهاد شکل‌گیری "مکانیسمی برای هماهنگ‌سازی و همزمان کردن اقدامات واشنگتن و تهران" را مطرح کرده است.

سعید خطیب‌زاده، سخنگوی وزارت خارجه سخنان حسام‌الدین آشنا را موضع شخصی او عنوان کرده و افزوده که این اظهارات با این وزارت‌خانه و شخص ظریف "هماهنگ نشده" است.

خطیب‌زاده با استناد به صحبت‌های چندی پیش خامنه‌ای می‌گوید ایران "اقدامات جبرانی" خود را پس از رفع تحریم‌ها توسط آمریکا متوقف می‌کند.

به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید

این موضع‌گیری در حالی مطرح شده که رئیس دولت دوازدهم، حسن روحانی به تازگی گفته بود ایران هم برای انجام اقدامات کلی در برابر اقدامات کلی آماده است "هم برای تعهد در برابر تعهد، و هم برای بخشی از تعهد در برابر بخشی از تعهد".

روزی هزار میلیارد تومان زیان اقتصاد ایران

اعلام آمادگی روحانی برای بازگشت به بخشی از تعهدات برجامی با رفع برخی تحریم‌ها با پیش‌شرط خامنه‌ای درباره رفع کامل تحریم‌ها همخوان نیست. عقب‌نشینی احتمالی جمهوری اسلامی درباره شرط رفع کامل تحریم‌ها می‌تواند به علت فشار سنگین محدودیت‌های آمریکا بر وضعیت اقتصادی باشد که کارشناسان آن را در آستانه فروپاشی ارزیابی می‌کنند.

محمدرضا پورابراهیمی، رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی به خبرگزاری مهر گفته است: «امروز به واسطه عدم اجرای برجام و مفاد مربوط به رفع تحریم‌های اقتصادی، روزانه بیش از هزار میلیارد تومان هزینه به اقتصاد ایران تحمیل می‌شود.»

این نماینده مجلس در عین حال معتقد است که هرگونه مذاکره جدید بدون رفع تحریم‌ها "به جز خیانت به کشور و آثار زیانبار اقتصادی" چیزی نصیب مردم نخواهد کرد.

• خروج از برجام و معاملاتی که دود می‌شوند

  با این امضای دونالد ترامپ، دولت آمریکا نه‌ تنها از توافقنامه اتمی "برجام" خارج شده، بلکه می‌خواهد تحریم‌های اقتصادی علیه جمهوری اسلامی را نیز بار دیگر از سر ‌گیرد. بدین ترتیب هر شرکتی که با آمریکا و با دلار در سطح جهانی معامله می‌کند در صورتی که با ایران معامله کند، می‌تواند مشمول جریمه سنگینی بشود.

• خروج از برجام و معاملاتی که دود می‌شوند

  بسیاری از شرکت‌ها و بخصوص بانک‌ها معنی نقض تحریم‌ها را بخوبی می‌دانند.

  "بدین ترتیب هر شرکتی که با آمریکا و با دلار در سطح جهانی معامله می‌کند در صورتی که با ایران معامله کند، می‌تواند مشمول جریمه سنگینی بشود"کومرتس بانک آلمان در سال ۲۰۱۴ مجبور به پرداخت یک میلیارد و پانصد میلیون دلار و گروه "بی ان پی پاریبا" فرانسوی حتی ۹ میلیارد دلار جریمه پرداخت کرد.

• خروج از برجام و معاملاتی که دود می‌شوند

  به گزارش اتاق بازرگانی آلمان، ده هزار شرکت آلمانی با ایران رابطه تجاری دارند و ۱۲۰ شرکت این کشور حتی با نیروی کار خود در ایران حضور دارند. آلمان در سال گذشته ۳ و نیم میلیارد یورو به ایران صادرات داشته درحالیکه ارزش صادرات آن به آمریکا بالغ بر ۱۱۱ میلیارد یورو بوده است.

• خروج از برجام و معاملاتی که دود می‌شوند

  ایرباس بزرگترین بازنده خروج آمریکا از برجام است. در ژانویه سال ۲۰۱۷ ایران سفارش خرید یکصد فروند هواپیمای ایرباس را به ارزش ۲۳ میلیارد یورو داد.

  سه فروند هواپیما به ایران تحویل داده شد و حالا آمریکا اجازه صادرات این هواپیما به ایران را لغو کرده است. کمپانی اروپایی ایرباس بخشی از تولیدات خود را در آمریکا تامین می‌کند.

• خروج از برجام و معاملاتی که دود می‌شوند

  کمپانی آمریکایی بوئینگ دو قرارداد با شرکت‌های ایرانی آسمان برای فروش ۳۰ عدد هواپیما به ارزش ۳ میلیارد دلار و نیز قرارداد فروش ۸۰ فروند هواپیما با شرکت ایران ایر به ارزش ۱۶ میلیارد دلار امضا کرد. این سفارش‌ها هیچگاه در تولید لحاظ نشدند و حالا هم دنیس مویلنبرگ، مدیریت بوئینگ، اعلام کرده است که "ما پیرو سیاست دولت آمریکا هستیم".

• خروج از برجام و معاملاتی که دود می‌شوند

  تاریخ اولین حضور زیمنس در ایران به کشیدن خط تلگراف لندن – بمبئی در ۱۵۰ سال پیش برمی‌گردد. جو کایزر، مدیر کمپانی زیمنس، از نخستین مدیران آلمانی بود که در آغاز سال ۲۰۱۶ به ایران سفر کرد و قرارداد‌های میلیاردی فروش توربین‌های گازی و مدرنیزه کردن قطارهای ایران را به امضا رساند.

• خروج از برجام و معاملاتی که دود می‌شوند

  کمپانی هنکل هیچگاه از بازار ایران خارج نشد و به همین دلیل جایگاه قدرتمندی در صنایع تولید شوینده و چسب دارد. "کاسپار رورستد"، مدیر پیشین این کمپانی، در سال ۲۰۱۵ و قبل از "برچیده شده تحریم‌ها" گفته بود: «فروش میلیونی ما در بازار ایران (سه رقم دارد) و به افزایش آن هم خوشبین هستیم.» این کمپانی سال گذشته ۲۰ میلیارد یورو فروش داشته که یک درصد آن از بازار ایران است.

• خروج از برجام و معاملاتی که دود می‌شوند

  کمپانی دایملر، ایران خودرو و ماموت در ماه دسامبر سال ۲۰۱۷ قرارداد طولانی مدت تولید کامیون در ایران را به امضا رساندند.

  " خروج از برجام و معاملاتی که دود می‌شوند بسیاری از شرکت‌ها و بخصوص بانک‌ها معنی نقض تحریم‌ها را بخوبی می‌دانند"دایملر آلمان در سال ۲۰۱۰ سهم خود را در خودروسازی ایران واگذار کرده بود.

• خروج از برجام و معاملاتی که دود می‌شوند

  کمپانی خودروسازی فولکس واگن هم تصمیم داشت از اواسط سال ۲۰۱۷ میلادی با کمک ایران خودرو و ماموت با مدل‌های تیگوان و پاسات وارد بازار ایران شود. این خودروها در نمایشگاه بین‌المللی خودرو تهران در سال گذشته نیز عرضه شدند.

• خروج از برجام و معاملاتی که دود می‌شوند

  بازار خودروی ایران بصورت "سنتی" در دست صنایع خودروسازی فرانسه است. این صنایع از آنجایی که با آمریکا رابطه‌ای ندارند، دستشان برای سرمایه‌گذاری در ایران بازتر است. کمپانی "PSA" در سال ۲۰۱۶ قرارداد همکاری برای تولید سه مدل پژو را در سال ۲۰۱۶ با ایران خودرو به امضا رساند. این سرمایه‌گذاری ۴۰۰ میلیون یورویی هنوز به نتیجه ‌و سودی نرسیده و طرف ایرانی هم توان مالی ندارد.

• خروج از برجام و معاملاتی که دود می‌شوند

  خودروساز فرانسوی رنو در سال ۲۰۱۷ اعلام کرد یک سرمایه‌گذاری بزرگ به همراه خط تولید در ایران خواهد داشت. کارلوس غُصن (یا به فرانسوی گون- Carlos Ghosn) مدیر اجرایی شرکت‌های خودروسازی رنو در آن زمان گفته بود که "بازار ایران دارای پتانسیل بی‌نظیری است".

• خروج از برجام و معاملاتی که دود می‌شوند

  بازار و صنایع نفت و گاز ایران یکی از بازارهای جالب توجه برای شرکت‌های بین‌المللی است. شرکت ایتالیایی "سایپم" (Saipem) که در عرصه تولید خط لوله ‌و پایانه‌های نفت و گاز فعال است قرادادی به مبلغ ۳ میلیارد و پانصد میلیون یورو با ایران امضا کرده است.

• خروج از برجام و معاملاتی که دود می‌شوند

  رئیس کمپانی نفتی اِنی (Eni)، کلادیو دسکالزی هم جزو اولین مدیرانی بود که با پایان تحریم‌ها راهی تهران شد. دو طرف تمایل به همکاری داشتند اما قراردادها در حد "مطالعات برای توسعه میدان کیش و فاز سوم میدان دارخوین" باقی ماند. از سوی دیگر انی از ایران طلبکار است که به دلیل تحریم‌ها امکان پرداخت بدهی برای ایران وجود نداشت.

• خروج از برجام و معاملاتی که دود می‌شوند

  برخلاف کمپانی ایتالیایی انی، کمپانی بریتانیایی – هلندی "شل" سال‌ها به دلیل تحریم‌ها راهی را پیدا نمی‌کرد تا بتواند بدهی دو میلیارد دلاری خود به ایران را پرداخت کند.

  "کومرتس بانک آلمان در سال ۲۰۱۴ مجبور به پرداخت یک میلیارد و پانصد میلیون دلار و گروه "بی ان پی پاریبا" فرانسوی حتی ۹ میلیارد دلار جریمه پرداخت کرد"کمپانی نفتی شل سفارش جدید دیگر به ایران نداده و قراردادهای جدید هم در حد "مطالعه برای توسعه میادین آزادگان جنوبی، یادآوران و کیش" است.

• خروج از برجام و معاملاتی که دود می‌شوند

  کمپانی فرانسوی توتال اعلام کرد که پنج میلیارد دلار در میدان پارس جنوبی سرمایه‌گذاری می‌کند. دولت آمریکا در مورد این سرمایه‌گذاری "استثنا" قائل شد و اجازه آن را صادر کرد. حال امکان دارد با تحریم‌های جدید این اجازه هم لغو شود. پاتریک پویان، مدیرعامل توتال، در ماه مارس ابراز امیدواری کرد تا اجازه آمریکا به‌قوت خود باقی بماند. او گفت در غیر این صورت ما بار دیگر برای دریافت اجازه تلاش خواهیم کرد.
  
  نویسنده: محمود صالحی