سیل و خشکسالی دو روی سکه کرمان/ منابع آب مدیریت شود

خبرگزاری مهر - گروه استان‌ها: فعال شدن سامانه بارشی موسوم به مونسون در اواسط تابستان سال‌هاست استان کرمان را با بارش‌های شدید و سیل‌آسا مواجه کرده و خسارت‌های هنگفتی به‌جای می‌گذارد که بعضاً با تلفات جانی نیز همراه می‌شود، در سال جاری نیز جان ۵ نفر از هم‌وطنان بابت بروز سیلاب و عدم لایروبی رودخانه‌ها گرفته شد.

استان کرمان در سال جاری با خشکسالی بی‌سابقه مواجه شد و تا ابتدای نیمه تیرماه کرمان با ۷۵ درصد افت بارندگی مواجه شد.

عدم توازن در بارندگی‌های استان نکته نگران‌کننده‌ای است به‌طوری‌که در برخی از مناطق استان عملاً هیچ‌گونه بارندگی ثبت نشد. بسیاری از قنوات خشک و یا کم آب شده و میزان تولید محصولات کشاورزی نیز با افت محسوس روبرو شده است.

خشک شدن زمین‌های کشاورزی، بی‌آب ماندن دام‌ها به‌خصوص دام‌های عشایر، خشک شدن مراتع و کاهش علوفه و تلف شدن دام‌ها در کنار شور شدن منابع آب زیرزمینی و عدم امکان کشت با آب‌های باقیمانده ازجمله مشکلات پیش روی استان کرمان است.

از سوی دیگر بزرگ‌ترین رودخانه دائمی استان خشک‌شده و با بی‌آب شدن هلیل رود، بزرگ‌ترین حوضه آبی استان یعنی باتلاق جازموریان نیز به بیابان جازموریان تبدیل‌شده است.

موج مهاجرت در جنوب و شرق کرمان به دلیل بی‌آبی

افزایش گرمای هوا و بی‌آبی در این منطقه به حدی است که در اوایل تابستان جاری دو نفر از اعضای یک خانواده به دلیل گرمازدگی و بی‌آبی جان خود را از دست دادند. خشک شدن جازموریان همچنین موجب مهاجرت بی‌سابقه ساکنان روستاهای اطراف و عشایر مستقر در منطقه شده که همین رویداد را می‌توان در کویر شرق استان کرمان به‌خصوص در منطقه ریگان و فهرج نیز مشاهده کرد.

سجاد حسینی نسب ازجمله کنشگران اجتماعی و فعالان زیست‌محیطی حوزه جازموریان است که در گفتگو با مهر می‌گوید: از اواسط سال گذشته تاکنون هیچ‌گونه حق‌آبه‌ای به جازموریان اختصاص نیافته و همین امر موجب خشکیدگی کامل باتلاق شده است، درحالی‌که در گذشته این منطقه، مرکز تولید علوفه بوده اما طی دهه‌های اخیر جازموریان به دلیل احداث سدهای متعدد از جمله سد جیرفت و سد بم پور به‌کلی خشک‌شده و جوامع محلی اطراف این حوضه آبریز نیز متأثر شده‌اند.

وی دامداری را مهم‌ترین شغل مردم این منطقه دانست و گفت: در گذشته در کنار سیستان و بلوچستان، جازموریان مهم‌ترین قطب تولید دام در جنوب شرق کشور بود اما هم‌اکنون دیگر خبری از هزاران رأس دام موجود در جازموریان نیست.

ساکنان جازموریان که دام‌های خود را از دست داده‌اند هیچ گونه منبع درآمدی ندارند و در شهرهای جنوب کرمان به مشاغل کاذب روی آورده و در وضعیت نامناسبی روزگار می‌گذرانند

وی به مهاجرت ساکنان روستاها و عشایر جازموریان به شهرهای بزرگ کرمان در پی خشکسالی اشاره کرد و گفت: این مردم که دام‌های خود را از دست داده‌اند هیچ‌گونه منبع درآمدی ندارند و در شهرهای جنوب کرمان به مشاغل کاذب روی آورده و در وضعیت نامناسبی روزگار می‌گذرانند.

این وضعیت در حالی تشدید می‌شود که برای نخستین بار شهرهای بزرگ کرمان نیز با تنش جدی بی‌آبی مواجه شده‌اند و کرمان به بی‌آب‌ترین شهر بزرگ جنوب شرق تبدیل شد به‌طوری‌که برای تأمین آب برخی از مناطق شهر کرمان در اقدامی بی‌سابقه از آب‌رسانی سقایی و تانکر استفاده شد.

این در حالی است که به گفته رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس ۵۰ درصد از منابع آب استان کرمان به دلیل فرسودگی شبکه آب‌رسانی و توزیع هدر می‌رود.

۹۰ درصد آب‌های بخش کشاورزی هدر می‌رود

بااین‌وجود از سوی مسئولان توپ بی‌آبی همچنان به زمین مردم انداخته می‌شود و اسراف در مصرف آب را دلیل بی‌آبی در بخش آب شرب می‌دانند.

از سوی دیگر در بخش کشاورزی که ۸۰ درصد از منابع آبی کرمان را می‌بلعد، به دلیل کشت‌های غیراقتصادی و آب بر، ۹۰ درصد از آب‌های استحصالی تخصیص‌یافته به کشاورزی یا جذب زمین و یا تبخیر می‌شود.

عدم مدیریت منابع آبی در استانی که با خشکسالی بی‌سابقه مواجه شده سبب می‌شود که در مقاطع مختلف از سال، سیل خسارت‌های جدی برجای بگذارد که می‌توان به سیل بافت در روزهای اخیر اشاره کرد.

سیل اخیر در شهرستان بافت خسارت‌های قابل توجهی به مردم روستایی شهرستان وارد کرده و به دلیل عدم وجود سیل بند در منطقه، سیل خسارتی میلیاردی به جای گذاشته است

شهرستانی که با بیش از ۲۰۰ میلی‌متر بارندگی سالانه بیشترین سطح بارندگی استان را به خود اختصاص داده به گفته صمدالله محمدی نماینده این شهرستان در مجلس با فقر عجیبی در زمینه زیرساخت‌ها و به‌خصوص استحصال آب‌های سطحی مواجه است.

وی ادامه می‌دهد: عدم سرمایه‌گذاری در زمینه احداث سدهای کوچک عملاً این شهرستان را با بحران تأمین آب مناطق روستایی و عدم تغذیه سفره‌های زیرزمینی مواجه کرده است.

محمدی در گفتگو با مهر می‌گوید: سیل اخیر در شهرستان بافت خسارت‌های قابل‌توجهی به مردم روستایی شهرستان وارد کرده و به دلیل عدم وجود سیل بند در منطقه، سیل خسارت میلیاردی به‌جای گذاشته است.

میلیون‌ها مترمکعب آب هدر رفت

وی تصریح کرد: مردم اکثر مناطق سیل‌زده قبل از بروز سیل با کمبود شدید منابع آبی مواجه بودند و مراتع منطقه خشک‌شده است و برای تأمین آب مزارع و باغ‌ها قبل از سیل با مشکل مواجه بودند اما هم‌اکنون باید با خسارت‌های ناشی از سیلاب دست‌وپنجه نرم کنند.

محمدی در خصوص تأثیر بارندگی و سیل اخیر در زمینه رفع خشکسالی گفت: نه‌تنها این بارندگی تأثیری نداشته است بلکه سیل قنات‌ها، به‌عنوان تنها منبع تأمین آب مردم را نیز از بین برده و مردم با مشکل جدی برای تأمین آب شرب و کشاورزی مواجه هستند.

نماینده مردم بافت در مجلس گفت: میلیون‌ها مترمکعب آب راهی کویر شده و هیچ تأثیری برای تغذیه سفره‌های آب زیرزمینی نگذاشته است.

کرمان به یک برنامه مدون برای اصلاح الگوی مصرف و استحصال آب نیاز دارد

همین مسئله را می‌توان در سایر مناطق استان نیز مشاهده کرد، محمدرضا پور ابراهیمی، نماینده مردم کرمان در مجلس شورای اسلامی در خصوص خشکسالی در کرمان می‌گوید: باید از منابع موجود در استان نهایت بهره را ببریم، بهینه‌سازی مصرف در راستای پشت سر گذاشتن خشکسالی مهم است اما متأسفانه ۳۰ تا ۵۰ درصد از منابع آبی در شبکه‌های توزیع استان هدر می‌رود.

محمدرضا پورابراهیمی خواستار تدوین یک نظام اصلاح الگوی مصرف آب در بخش‌های مختلف در استان کرمان شد و گفت: از سوی دیگر کمترین استفاده از آب‌های سطحی در استان کرمان می‌شود و اکثر بارندگی‌ها در قالب سیلاب راهی کویر می‌شود که می‌توان به خسارت‌های پی‌درپی سیل به مناطق حاشیه‌ای کویر در شهداد اشاره کرد.

وی گفت: در حالی میلیون‌ها مترمکعب آب راهی کویر می‌شود که در صورت استحصال این آب‌ها می‌توان بخش قابل‌توجهی از مشکلات موجود را رفع کرد.

پورابراهیمی در خصوص رفع مشکل آب شرب در شمال استان هم گفت: موافقت شده که بخشی از آبِ خط انتقال خلیج‌فارس که از نزدیکی شهر کرمان می‌گذرد بعد از شیرین سازی برای تأمین آب شرب شهر استفاده شود.

با وجود تمام مشکلات در استان کرمان همچنان خشکسالی، سیلاب و ریزگردها به مشکل جدی استان کرمان تبدیل‌شده‌اند و رفع این مشکلات به برنامه‌ریزی اصولی و جدی در دولت سیزدهم نیاز دارد.