خروج آمریکایی ها از عراق چه معنایی برای منطقه دارد؟

ابوالفضل خدائی:  طی سفر مصطفی الکاظمی نخست وزیر عراق به آمریکا و دیدار با جو بایدن رئیس جمهوری آمریکا، توافقی مبنی بر خروج نیروهای آمریکایی تا پایان سال میلادی جاری صورت گرفت که بر اساس بیانیه وزارت امور خارجه آمریکا قرار است ۳۱ دسامبر ۲۰۲۱ ماموریت رزمی نیروهای آمریکایی در عراق به پایان برسد. مأموریتی که متعاقب خروج نیروهای نظامی آمریکا از افغانستان صورت می گیرد و مشخص نیست در این دوران پساخروج چه اتفاقاتی در انتظار منطقه خواهد بود و در فاز تحولات تازه کشورها چه سیاستی را در پیش خواهند گرفت. برای بررسی این موضوع با احمد دستمالچیان کارشناس مسائل خاورمیانه گفتگو کرده ایم که مشروح آن را می خوانید:

دلیل تصمیم آمریکایی ها برای خروج از عراق تا پایان سال جاری چه بود؟ آیا این کشور هدف خاصی را از  این اقدام دنبال می کند؟

قرار بر این بود که آمریکایی ها نیروهای خود را از افغانستان و عراق خارج کنند که این دو اتفاق رخ داد. طبق گفته های روسای جمهور قبلی آمریکا این حضور نظامی چیزی جز هزینه های گزاف و تلفات چیز دیگری برای این کشور نداشته و ۷ تریلیون دلار در این راستا خرج شده است. بدیهی است که عدم دستیابی به نتیجه این مهم را نشان می دهد که چنین سیاستی نباید ادامه پیدا کند.

"طبق گفته های روسای جمهور قبلی آمریکا این حضور نظامی چیزی جز هزینه های گزاف و تلفات چیز دیگری برای این کشور نداشته و ۷ تریلیون دلار در این راستا خرج شده است"آن هم در وضعیتی که آمریکا به لحاظ اقتصادی در موقعیت شکننده ای قرار دارد و مردم آن از چنین وضعیتی ناراضی هستند.

از آنجایی که مساله مقابله با چین یکی از اولویت های مهم و حیاتی ایالات متحده به شمار می رود، باید تمرکز خود را به سمت شرق آسیا متمرکز کند تا موانع ابرقدرت بودن واشنگتن برداشته شود.

از طرفی اگر حل و فصل موضوعات منطقه ای ادامه دار نباشد و تنش ها افزایش یابد، اهداف و منافع آمریکا بیش از گذشته مورد حمله و اصابت قرار خواهد گرفت. در این بین بیداری و آگاهی مردم کشورهای منطقه نیز مهم است و مانند گذشته نیست که زیر بار زورگویی و سلطه آمریکایی ها بروند.

در مجموع با توجه به شرایط داخلی عراق و از آنجایی که گروه ها، جریان ها، پارلمان و غیره خواستار خروج آمریکا از عراق هستند، بایدن چاره ای جز بیرون کشیدن نیروهایش از خاک عراق ندارد. همانند خروجی که از افغانستان داشتند. موضوعی که دیر یا زود باید انجام می شد. تجربه پیش رو نشان می دهد که با خروج نیروهای بیگانه، منطقه می تواند هر چه بیشتر به سمت صلح و ثبات حرکت کند.

چرا که تضمین امنیت در گرو همکاری های جامع و مشترک کشورهای منطقه قابل تحقق خواهد بود و در گذار این همکاری ها است که امنیت به وجود می آید. بنابراین امنیت را نمی توان مقوله ای وارداتی و خریدنی تلقی کرد چرا که این دخالت های کشورهای فرامنطقه ای است که به ناامنی و بی ثباتی دامن می زند.

طبیعی است که پس از خروج نیروهای آمریکایی از منطقه زمینه های همکاری کشورهای منطقه بیش از پیش فراهم خواهد شد و به نظر می رسد که آمریکایی ها نیز مانعی برای این همکاری ها متصور نیستند. طبق گزارشات بدست آمده آمریکا در حال حاضر و به صورت محرمانه در حال حمایت برخی از کشورهای منطقه برای شکل گیری این گفتگوها و رفع تنش ها است.

این شرایط در حالی می تواند تحقق یابد که همه نیروهای آمریکایی از عراق خارج شوند، اما ظاهرا همه آنها قرار نیست خارج شوند و تعدادی از آنها در قالبی دیگر در خاک عراق باقی می مانند...

آنچه که جو بایدن رئیس جمهوری آمریکا بیان کرده، نزدیک شدن به پایان عملیات نظامی آمریکا در عراق است. یعنی همانگونه که در افغانستان نیروی نظامی موثری وجود ندارد، در عراق نیز نیروهای نظامی موثر نیر خارج خواهند شد. تنها بخشی حضور خواهند داشت که وظیفه حفاظت از تأسیسات را بر عهده می گیرند.

"بدیهی است که عدم دستیابی به نتیجه این مهم را نشان می دهد که چنین سیاستی نباید ادامه پیدا کند"یعنی به صورت مستشاری که حالت سیطره نظامی دیگر در کار نیست.

یعنی قالب و شاکله ائتلاف بین المللی ضد داعش حفظ خواهد شد؟

در این بخش به نظر نمی رسد که به طور مستقیم حضور داشته باشند و با پشتیبانی اطلاعاتی و لجستیکی گروه های ضدداعشی را تقویت کنند.

واکنش گروه ها و جریان های سیاسی عراق را به این مساله چطور ارزیابی می کنید؟ برخی از آن انتقاد کرده و برخی دیگر از آن استقبال کرده اند...

آن گروه هایی که معتقدند آمریکا باید به طور کامل خارج شود معتقدند که نیروهای داخلی باید عهده دار حفاظت از حاکمیت عراق باشند که منطق درستی است. از طرفی برخی دیگر نیز نسبت به این تصمیم ابراز خرسندی کرده اند چرا که بخش مهمی از یک خواسته مهم که خروج بخش عمده نیروهای آمریکایی از خاک عراق بود محقق شده است. از همین رو به نظر نمی رسد که این دو دیدگاه های متفاوتی از هم باشند. مخالفین دیدگاه های کلی تر و بزرگتری نسبت به این موضوع دارند و گروه هایی که استقبال کرده اند معتقدند که کار باید از جایی شروع شود و به هر ترتیبی که شده باید صورت پذیرد.

به نظر شما خروج نیروهای آمریکایی از عراق نمی تواند زمینه های شدت گرفتن رقابت بین ایران و کشورهای عربستان و امارات را در بر داشته باشد؟

به نظر نمی رسد که تحولات به این سمت برود، چون کشورهای منطقه واقف هستند که جمهوری اسلامی ایران همواره خواستار مذاکره و همزیستی مسالمت آمیز بوده است. اقدامات ایران در سالهای اخیر خود گواه بر این امر است.

وقتی که طرح صلح هرمز از سوی ایران مطرح شد، در آن زمان کشورهای منطقه هنوز به واقعیت های میدانی منطقه پی نبرده بودند، اما در حال حاضر به نظر نمی رسد که این حقایق برای کشورهای منطقه ملموس تر شده و به خوبی آگاه هستند که در نهایت این کشورهای منطقه هستند که باید برای توسعه و رشد و شکوفایی منطقه با هم به تفاهم برسند. ریاض و ابوظبی در این مدت شاهد بودند که آمریکا نتوانست اهداف آنها تامین کند.

البته آینده وضعیت امنیتی عراق در دوران پساخروج نیز در این بین بسیار حائز اهمیت است. مسائلی مانند تقویت داعش می تواند تجربه افغانستان را این بار در عراق تکرار کند...

عراق به نسبت ساختار و نهادهای دولتی از وضعیت باثبات تری نسبت به افغانستان برخوردار است. در افغانستان یک دوگانگی فکری از لحاظ ایدئولوژیکی و ساختاری وجود دارد. طالبان نظام پارلمانی را قبول ندارد و به دنبال امارت اسلامی با دیدگاه های سنتی و سلفی است.

"تجربه پیش رو نشان می دهد که با خروج نیروهای بیگانه، منطقه می تواند هر چه بیشتر به سمت صلح و ثبات حرکت کند"در عراق مسائل خیلی پیشرفته تر و مدرن تر نسبت به افغانستان پیش می رود، که هم به صورت تئوری بوده و هم ایدئولوژیک که در این راستا گام های بسیاری اساسی برداشته شده است و در دوران پس از سرنگونی صدام، تکمیل تر و بهتر از گذشته خود را نشان می دهد. بنابراین بعید به نظر می رسد که در دوران پساخروج نظامیان آمریکایی آشوب و ناامنی در عراق حکمفرما شود.

در خصوص تضادها و تنش ها بین نیروهای مقاومت و نیروهای آمریکایی چطور؟ آیا با این خروج شاهد کاهش این مناقشات خواهیم بود؟

وقتی آمریکایی ها حضور نداشته باشند دلیلی برای حمله وجود ندارد. اما برخی از جریان ها معتقدند که آمریکایی ها باید تمام و کمال از عراق خارج شوند و این حق طبیعی آنهاست که در صورت مداخله در امور عراق وظیفه خود را به جا آورد، که آن هم مبارزه با اشغال و اشغالگری است. بنابراین در این صورت تلاش ها برای خروج آخرین نظامی آمریکایی از عراق ادامه می یابد. اما با وجود خروج گسترده آمریکایی ها به نظر می رسد مقاومت به شکل دیگری به مبارزه ادامه دهد.

>>> این مطالب را هم بخوانید:

سوغات الکاظمی از واشنگتن؛آمریکایی‌ها از لباس گرگ به لباس میش رفتند
بیانیه مهم نیروهای مقاومت درباره اظهارات وزیرخارجه عراق
بیانیه عراق و آمریکا: نظامیان تا پایان ۲۰۲۱ می‌روند/ائتلاف ضدداعش می‌ماند
جزئیاتی از دیدار الکاظمی و بایدن
خوشحالی صدر از توافق آمریکا و عراق:از الکاظمی تشکر می‌کنیم/جلوی مقاومت را بگیرید
 

۳۱۰۳۱۱