از عضویت در گروه طالبان تا مرگ پنج عضو خانواده در جنگ با این گروه

از عضویت در گروه طالبان تا مرگ پنج عضو خانواده در جنگ با این گروه

• سحر رحیمی
• بی‌بی‌سی

رحمت‌الله اندر، سخنگوی جدید شورای امنیت ملی افغانستان؛ کسی است که پس از تقررش در این سمت واکنش‌های زیادی بالا گرفت. همهمه‌هایی در مورد اینکه او پیش از این عضویت گروه طالبان را داشته تا ولوله‌هایی در خصوص سابقه زندانی بودن او.

به دنبال پاسخ این سوالات به دفتر کار او در شورای امنیت ملی افغانستان رفتم.

با ریش جوگندمی و ظاهری سنتی همراه با لبخندی ملیح وارد اتاق شد.

فارسی را دست و پا شکسته حرف می‌زد و ترجیح داد به زبان پشتو به سوالاتم پاسخ بدهد.

فرمانده پیشین گروه طالبان، سخنگوی فعلی شورای امنیت ملی افغانستان

از او در ابتدا در مورد ورد زبان‌ها و جنجالی‌ترین مسئله این روزها در شبکه‌های اجتماعی پرسیدم. آیا او واقعا روزگاری عضو گروه طالبان بوده؟ "بله"

اما چرا؟ "در جوامع جهان سومی مثل افغانستان آدم‌ها گاهی مسیر زندگی‌شان را خود انتخاب نمی‌کنند، شرایط و اوضاع برای آنان راه را تعیین می‌کند. برای من هم همین‌گونه بود."

آقای اندر با اشاره به این مسئله داشت می‌گفت دلیل عضویتش در گروه طالبان انتخابی نبوده و شرایط این تنها گزینه را در آن زمان جلوی راهش قرار داده بود.

او می‌گوید :"اینکه چرا من عضو گروه طالبان بودم، یک داستان طولانی دارد. وقتی حکومت طالبان سقوط کرد و دولت آقای کرزی روی کار آمد، باوجودی که نام حکومت را داشت ولی یک خلا وجود داشت.

"وقتی حکومت طالبان سقوط کرد و دولت آقای کرزی روی کار آمد، باوجودی که نام حکومت را داشت ولی یک خلا وجود داشت"نظام کاملی نبود که آدم می‌توانست روی آن اعتماد کند. یک فاصله وجود داشت. این فاصله بسیاری از مردم را از حکومت ناراضی ساخت و باعث شد شماری از مردم مسیرشان را از دولت جدا بسازند."

با تاکید گفت موافقت یا مخالفت با دولت یا طالبان برای او مطرح نیست و تنها مسئله‌ای که وادارش ساخته گاهی اینسو و گاه آنسو سوق پیدا کند "مردم" است.

"این سوال را آمریکایی‌ها هم از من پرسیدند. اینکه چرا عضو گروه طالبان بودم. من گفتم من اصلا نه با طالبان هستم و نه با دولت.

من با مردم خودم هستم. کسی که به ملت من مشکل ایجاد کند، اجازه آموزش و تحصیل را به آن‌ها ندهد، مانع فعالیت مراکز بهداشتی شود من مخالفش هستم."

اما سال ۲۰۰۱، زمانی که رژیم طالبان سقوط داده شد و نظام جدید بعد از نشست بن به رهبری حامد کرزی، روی کار آمد، مردم افغانستان برای نخستین بار شاهد توقف جنگ بودند. درهای مکاتب دخترانه باز، شنیدن موسیقی و دیدن تلویزیون جرم نبود، پسران جوان و مردان رفتند سوی سلمانی‌ها، مردم نفس تازه کشیدند. توجه بی‌پیشینه جامعه جهانی به افغانستان راه میلیاردها دلار را به این کشور باز کرد و امیدواری زیادی در سراسر افغانستان نسبت به تغییر ژرف تاریخی در این کشور ایجاد شده بود.

دقیقا در همان روزهایی که گروه طالبان دگر هیچ فعالیت قابل لمسی نداشت، آقای اندر در ولسوالی اندر ولایت غزنی به گروه طالبان پیوست.

ادامه داد: به یاد دارم باری به یکی از بازجویان آمریکایی هم گفته بودم که امکان دارد روزی با گروه طالبان هم مشکل پیدا کنم.

"درهای مکاتب دخترانه باز، شنیدن موسیقی و دیدن تلویزیون جرم نبود، پسران جوان و مردان رفتند سوی سلمانی‌ها، مردم نفس تازه کشیدند"به او گفتم اگر روزی طالبان هم تصامیم اشتباهی در قبال مردم افغانستان بگیرند امکان دارد با این گروه هم اختلاف پیدا کنم و همینطور هم شد."

• چرا طالبان توافقنامه با آمریکا را مبنای مذاکرات صلح با دولت افغانستان قرار می‌دهند؟

اختلاف فکری با گروه طالبان

آقای اندر سال ۲۰۰۴ میلادی برای دو ماه زندانی دولت افغانستان و اوایل سال ۲۰۰۷ نیز برای بیش از دو سال در زندان بگرام محبوس بوده است.

او می‌گوید:"زمانی که اسدالله خالد، والی غزنی بود برای دو نیم ماه زندانی دولت بودم. تقریبا دو و نیم سال هم در بگرام زندانی بودم. این که چرا زندانی بودم هیچ سند و مدرکی وجود نداشت. من یک دانشجوی عادی بودم. آن زمان حکومت طالبان هم سقوط کرده بود و من با طالبان نبودم.

اول هم گفتم یک فاصله وجود داشت. دولت هنوز به حالت ثبات نرسیده بود. بعضی عقده‌ها وجود داشت. من هم به همین دلیل بازداشت شدم."

به گفته آقای اندر او اوایل سال ۲۰۱۲ میلادی، بعد از ۱۱ سال عضویت در این گروه، سپری کردن دو دور زندان، متوجه "اختلاف فکری" خود با گروه طالبان شد و از عضویت در این گروه دست کشید.

او همچنین "نابرابری و بی‌عدالتی" در گروه طالبان را دلیل اختلافش با این گروه عنوان می‌کند.

"پس از آن در یک جنگ طولانی با گروه طالبان قرار گرفتم و نیروی خیزش مردمی برخلاف این گروه راه اندازی کردم. وقتی طالبان باعث ایجاد مشکل برای مردم شدند، مکاتب و مراکز بهداشتی را بستند...

"توجه بی‌پیشینه جامعه جهانی به افغانستان راه میلیاردها دلار را به این کشور باز کرد و امیدواری زیادی در سراسر افغانستان نسبت به تغییر ژرف تاریخی در این کشور ایجاد شده بود"و برادرم را ربودند."

آقای اندر در رویارویی و جنگ با گروه طالبان پنج عضو خانواده‌اش را از دست داده است.

"من تنها بازمانده آن جنگ هستم. پدرم، برادرم، کاکا و دو پسر کاکایم شهید شدند. من هم برای سرپرستی از فرزندان‌ آنان جنگ را ادامه ندادم."

• گفتگوهای صلح افغانستان؛ چه خواهد شد؟

چرا یک مولوی؟

این نخستین باری است که یک مولوی به عنوان سخنگوی شورای امنیت ملی افغانستان تعیین شده است. شماری با شنیدن اینکه آقای اندر در گذشته عضو گروه طالبان بوده، تقرر او در این سمت را نوعی "باج دهی" به طالبان می‌دانند.

از او پرسیدم آیا دولت با تعیین او در این سمت تلاش دارد تا از نگاه فقی و استدلالی هم با طالبان وارد میدان شود؟

"شاید این هم باشد اما به جز من علمای زیادی در نظام‌ فعلی کار می‌کنند. فقط با موجودیت من استدلال دینی دولت در مقابل طالبان قوی یا ضعیف نمیشه.

برای استدلال دینی علمای زیادی در تیم مذاکره کننده دولت هم حضور دارند. در اصل جمهوریت چتر وسیعی دارد و برای همه اقشار جامعه در آن جا وجود دارد. من تنها مولوی نیستم که در نظام جمهوریت کار میکنم. نهادهای دینی بسیاری و علمای زیادی هم مشغول به کار هستند."

رحمت‌الله اندر ۴۱ سال سن دارد و زاده ولسوالی اندر ولایت غزنی در جنوب افغانستان است. پنج فرزند دارد و فرزند ارشدش هم دختری هفت ساله و دانش‌آموز کلاس دوم ابتدایه/دبستان است.

"و برادرم را ربودند."آقای اندر در رویارویی و جنگ با گروه طالبان پنج عضو خانواده‌اش را از دست داده است."من تنها بازمانده آن جنگ هستم"می‌گوید از آرزوها و خواست‌های دخترش حمایت می‌کند.

او تاکید کرد که حقوق و دستاوردهای زنان نه تنها در روند مذاکرات صلح بلکه باید در تمامی امور زندگی حفظ شود.

آقای اندر دو فوق لیسانس در علوم دینی و زبان عربی و مدیریت آموزشی دارد و پیش از این نیز مشاور بخش دینی وزارت اطلاعات و فرهنگ و شورای امنیت ملی بوده است.

از او که روزگاری زیر سایه امارت اسلامی کار و زندگی کرده در مورد نظرش در خصوص نظام جمهوریت پرسیدم. گفت: بهترین نظام، نظامی است که در آن حقوق تمام اقشار جامعه چه مرد و زن محفوظ باشد.

"فعلا نظام جمهوریت بهترین و همه شمول است. تا حد توان خدمات خوبی هم برای مردم ارایه می‌شود."

خواستم واکنش گروه طالبان به گفته‌های آقای اندر را هم داشته باشم، اما به رغم پیگیری جوابی از این گروه دریافت نکردم.

• محتوای توافقنامه آمریکا و طالبان چیست؟