مشکلات بافت های فرسوده، جاذبه مناطق تاریخی آمل را ربوده است

ایسنا/مازندران بافت تاریخی شهر آمل که قسمتی از بافت فرسوده این شهر نیز است، به دلیل معضلات و مشکلات مختلف اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و کالبدی جاذبه خود را از دست داده و محل استقرار گروه های مختلف جامعه با پایگاه و منزلت اجتماعی متفاوت شده است. ​

بافت فرسوده  به دلایلی هم چون مرکزیت همیشگی برای وحدت بخشی به پیکره شهر دارای اهمیت خاصی است که این امر زندگی سالم و روان را در یک شهر تضمین می‌کند و امروز از مراکز پویایی و تپش خود باز ایستاده‌اند و نه تنها نقش کلیدی خود را نسبت به شهر از دست داده‌اند، بلکه تبدیل به کانون بحران شده‌اند.

در پی تحول در شیوه زندگی، نیاز به خدمات گوناگون نیز افزایش یافته و جهت مطابقت با شرایط جدید و دست‌یابی به توسعه ای پایدار، ساماندهی بافت های فرسوده اهمیت بیشتری پیدا می کند، زیرا بافت فرسوده شهری عمدتاً به دلایلی همچون مرکزیت همیشگی در شهر دارای اهمیت خاصی است و ساماندهی بافت فرسوده شهری موجب افزایش پایداری در کیفیت زندگی ساکنین این بافت می گردد.

رقیه فتحی مدرس و استاد دانشگاه شمال آمل، دانش آموخته مهندسی معماری و دکترای شهرسازی در گفت‌وگو با ایسنا با بیان اینکه شهر آمل در استان مازندران نیز همانند دیگر شهرهای کهن کشور، دارای هسته مرکزی فرسوده است، افزود: علاوه بر هسته مرکزی آمل که در واقع محدوده تاریخی آمل می باشد، مناطق دیگری نیز در شهر آمل هستند که بر اساس ناکارآمدی هایشان تبدیل به مناطق کاملا فرسوده، فرسودگی زیاد و همچنین نسبتا فرسوده شده اند.

وی با اشاره به اینکه طبق بررسی های انجام شده به جز محدوده تاریخی آمل که هسته مرکزی فرسوده شهر آمل است، افزود: ناکارآمدی ها و فرسودگی های دیگری نیز در برخی از مناطق آمل که بیشتر در اطراف محدوده شهری هستند به چشم می خورد که خود نشان از رشد جمعیتی از جمله افزایش موالید، افزایش مهاجران از شهرها یا روستاهای دیگر و یا تا حدودی مهاجرانی از کشورهای دیگر مثل افغانستان به شهر آمل به دلایل اقتصادی، با توجه به صنعتی و کشاورزی بودن این شهر و همچنین آب و هوای مناسب و معتدل آمل است.

فتحی با عنوان اینکه برخی از اقشار به نوعی از وضعیت اقتصادی مطلوب و یا درآمد کافی برخوردار نیستند، تصریح کرد : آنها در خانه های فرسوده زندگی می کنند و یا با استفاده از مصالح نامرغوب و یا عدم رعایت اصول مهندسی در ساخت و ساز، شاهد فرسودگی ساختمان ها در این مناطق هستیم.

​

این مدرس و استاد دانشگاه با اذعان به اینکه امروزه بافت های فرسوده در شهر آمل از نظر کالبدی فراتر از ۴۰۴ هکتاری است که در برخی از مطالب مشاهده می کنیم، خاطرنشان کرد: امروزه محدوده بافت تاریخی شهر آمل که قسمتی از بافت فرسوده این شهر نیز در آن محدوده است، به دلیل معضلات و مشکلات مختلف اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و کالبدی جاذبه خود را از دست داده و محل استقرار گروه های مختلف جامعه با پایگاه و منزلت اجتماعی متفاوت شده است.

او با تاکید بر اینکه این بافت دارای شبکه ارتباطی پیچیده، درهم، کوچه های باریک، مشکلات درعبورو مرور، فرسودگی و نارسایی تاسیسات وتسهیلات شهری و غیره است، ادامه داد: در واقع این بافت، هم از حیث ساختار و هم از حیث کارکرد اجزاء حیاتی خود، دچار اختلال و ناکارآمدی شده است.

رقیه فتحی ذکر کرد : این بافت در طول این سال ها نه تنها بیشتر جمعیت اصلی و بومی خود را از دست داده، بلکه به محل استقرار مهاجرین کم درآمد، استقرار ساکنان غیر بومی و مهاجران روستایی و حتی اتباع بیگانه نظیر افاغنه که به دنبال ارزانترین نقاط شهری برای سکونت بوده اند تبدیل شده است.

این دانش آموخته مهندسی معماری و دکترای شهرسازی با عنوان اینکه نارسایی های کالبدی، زیست محیطی، اجتماعی و اقتصادی موجب شده است که کیفیت زندگی در این مناطق نسبت به سایر مناطق شهری از کیفیت نازلتری برخوردار باشد، یادآور شد: این محدوده قدیمی ترین محلات مسکونی این شهر را در بردارد و با وجود مسجد جامع، قدیمی ترین بخش بازار و میدان کهنه به عنوان یک مجموعه فرهنگی، اقتصادی و مسکونی مورد توجه شهرسازان و جغرافی دانان قرار گرفته است.

​

وی با اذعان به اینکه این بخش شهری از نظر تجاری، میراث های فرهنگی ، جاذبه های توریستی، شبکه ارتباطی و سکونتگاهی و کالبدی از ارزش های بسیار بالایی برخوردار است، اظهار کرد: مطرح کردن ارزش آن امری ضروری به نظر می رسد و از نظر اولویت‌بندی جهت ساماندهی و بازآفرینی محدوده بافت تاریخی شهر آمل در اولویت اول قرار دارد.

این مدرس و استاد دانشگاه با بیان اینکه به طور کلی، بررسی اثرات اقتصادی، اجتماعی، کالبدی و فرهنگی طرح های اجرا شده در بافت فرسوده شهر آمل می تواند نقاط ضعف و قوت طرح ها را برای متصدیان در امر ساماندهی ، بهسازی و نوسازی مشخص نماید، ذکر کرد: از آنجا که اقدامات بهسازی و نوسازی باید در جهت رفاه ساکنان و رفع مشکلات حاصل از فرسودگی باشد، نه گریز ساکنان؛ بنابراین، تک بعدی عمل کردن و عدم توجه همزمان به وضعیت کالبدی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی ساکنان این محلات، مشکل ساز است.

فتحی با تاکید بر اینکه با تدوین برنامه و استراتژی منظم و برگرفته از تحقیقات میدانی و منطبق با حیات این بافت فرسوده، می‌توان زمینه لازم را برای اجرای صحیح طرح ها و حل بسیاری از مشکلات حال و آینده شهر آمل فراهم نمود، گفت: امید است که با ارائه راهکارهای نوین و مناسب بتوان از نتایج حاصله، در ابعاد مختلف آموزشی، پژوهشی، برنامه ریزی و مدیریتی در راستای ساماندهی بافت های فرسوده استفاده نمود و راهگشای مدیران شهری در انتخاب شیوه و نحوه مداخله صحیح در بافت  فرسوده آمل باشد و نیز دررفع نیازهای ملی مفید واقع شود.

این دانش آموخته مهندسی معماری و دکترای شهرسازی با اشاره به اینکه در مجموع می‌توان شهر آمل را از نظر فرسودگی و ناکارآمدی به دو دسته کلی تقسیم کرد، افزود: محدوده بافت تاریخی شهر آمل وبافت های فرسوده در اطراف محدوده شهری آمل جزء فرسودگی و ناکارآمدی این شهر هستند.

او به محدوده بافت تاریخی شهر آمل اشاره و اظهار کرد: این محدوده دارای فرسودگی نیز است، اما به دلیل مرکزیت این منطقه در شهر آمل و وجود بناهای تاریخی زیاد در آن، باز آفرینی و ساماندهی این منطقه در بیشتر موارد طبق ضوابط و قوانینی که در راستای بناهای تاریخی است، در نظر گرفته می‌شود.

این مدرس و استاد دانشگاه با بیان اینکه بافت های فرسوده در اطراف محدوده شهری آمل را می‌توان به سه دسته بافت های فرسوده کاملا ناکارآمد، بافت های فرسوده با ناکارآمدی زیاد و بافت های فرسوده با ناکارآمدی نسبتا زیاد تقسیم کرد، گفت: بنابراین ساماندهی بافت های فرسوده در شهر آمل بر اساس ترتیب موارد ذکر شده در اولویت قرار می گیرد.

​

رقیه فتحی با عنوان اینکه با توجه به مطالعات و پژوهش های متعددی که در سال های اخیر انجام دادم و با نتایج بدست آمده از آن ها، برای مناطق و محلات بافت فرسوده شهر آمل راهبردهایی که به منظور ساماندهی بافت‌های فرسوده شهری با رویکرد افزایش پایداری در کیفیت زندگی ساکنین حتی در سطح کشور نیز می‌توان از آن‌ها بهره برد را از قبیل بهبود وضعیت محلات با توجه به خصوصیت محلات و توانایی‌های مردم، بهبود شرایط و کیفیت حمل و نقل عمومی در سطح محلات، بهبود شرایط زیست محیطی، تشکیل NGOS  در درون محلات در زمینه‌های آموزشی و ورزشی، ایجاد فرصت‌های شغلی جدید در محلات با توجه به ویژگی‌ها و خصوصیات محلات، تسهیل سرمایه گذاری ساکنان در محلات جهت رفع موانع و مشکلات موجود و احداث شعب وابسته به سازمان بهسازی و نوسازی در مراکز محلات ارائه دادم.

وی با تاکید بر اینکه باید توجه داشته باشیم، شهر آمل از نظر تجاری، میراث های فرهنگی ، جاذبه های توریستی و شبکه های ارتباطی از اهمیت بالایی برخوردار است، گفت : علاوه بر مسائل کالبدی و ساماندهی آن ها، باید به مسائل فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی این مناطق نیز، همسو و هم جهت با مسائل کالبدی، توجه داشت زیرا ساماندهی بافت های فرسوده در شهر آمل باید با رویکرد توسعه پایدار شهری باشد تا به نتایج مطلوبی در بلند مدت برسد.

فتحی افزود: در زمینه کالبدی و ساماندهی بافت های فرسوده در شهر آمل، با توجه به شیوه‌های مختلف مداخله در بافت‌های فرسوده، بهترین روش بکارگیری، روش داوطلبانه و تنظیم دوباره زمین است، زیرا ضمن مردمی بودن و کم‌هزینه بودن، مالکان اولیه نیز در سود بازسازی سهیم هستند و حس تعلق به محیط زندگی نیز در میان ساکنین افزایش می‌یابد.

این دانش آموخته مهندسی معماری و دکترای شهرسازی با اشاره به اینکه امروزه متاسفانه شاهد رشد فیزیکی و کالبدی شهر آمل هستیم و کمتر به بافت های فرسوده در این شهر توجه شده است، بیان کرد: این امر خود می تواند موجب گسترش انواع آلودگی ها از جمله گسترش جرم‌ و جنایت شود.‌

وی با تاکید بر اینکه  بهسازی و نوسازی سازی بافت های فرسوده، از چالش های مهم فراروی مدیریت شهری در کشورهای در حال توسعه از جمله کشور ما است و شهر آمل نیز از این امر مستثنی نیست، خاطرنشان کرد: در یک جمع بندی کلی و با توجه به پژوهش های انجام شده، در جهت ساماندهی بافت های فرسوده شهری آمل با تکیه بر توسعه پایدار شهری، مداخلات در راستای آن را می توان به صورت مشارکت مردمی ، مسکن ، عوامل اقتصادی، عوامل زیست محیطی، کالبدی و اجتماعی شرح داد.

​

قابل ذکر است؛ بر اساس سرشماری سال ۱۳۹۵ مرکز آمار ایران، شهرستان آمل با ۴/۳۰۷۴ کیلومتر مربع مساحت، جمعیتی بالغ بر ۴۰۱ هزار و ۶۳۹ نفر داشته که از این تعداد، ۲۷۱ هزار و ۲۶۹ نفر در شهر آمل با مساحت ۲۱ کیلومتر مربع ساکن هستند و این شهر دارای تعداد  ۷۹۷۸۵ خانوار و با بعد خانوار ۳/۴ واقع در جلگه مازندران و در طرفین رود هراز با ارتفاع ۷۶ متر از سطح دریا در فاصله ۷۰ کیلومتری غرب ساری، مرکز استان، ۱۸ کیلومتری جنوب دریای خزر و ۶ کیلومتری شمال دامنه کوه البرز و ۱۸۰ کیلومتری شمال شرقی تهران قرار دارد.

به گزارش ایسنا، این مصاحبه با توجه به رساله دکتررقیه فتحی دانش آموخته مهندسی معماری و دکترای شهرسازی با عنوان نقش ساماندهی بافت های فرسوده در توسعه پایدار شهری ( مطالعه موردی: بافت های فرسوده شهر آمل ) در سال ۱۳۹۵ در ایرانداک ثبت شده و و دارای بیش از دو مقاله استخراج شده علمی پژوهشی در راستای رساله مورد نظر بوده است که در این رساله به بررسی بخش مرکزی آمل که علاوه بر دارا بودن محلاتی قدیمی با بناهای فرسوده، دارای بناهای تاریخی است و به عبارتی دیگر در مورد ۱۴ محله بافت فرسوده شهر آمل پرداخته شده است.

همچنین، وضعیت شهر آمل از سال ۱۳۹۵ تاکنون دارای تغییراتی بوده و محسن عطایان رئیس وقت سازمان عمران و بازآفرینی فضاهای شهری شهرداری آمل در تاریخ ۲۴ آبان ۱۴۰۰ در روز دوشنبه در جمع خبرنگاران از تصویب طرح جدید بازآفرینی شهر آمل در کمیسیون ماده ۵ و ابلاغ آن توسط استانداری مازندران با کد خبری ۱۴۰۰۰۸۲۴۱۸۵۷۵ در ایسنا مازندران خبر داد.

انتهای پیام

​