وزیر بهداشت: من خودم متخصصم، گفتمان هم بلدم/ نمی‌خواهم غصه‌ای بر غصه‌های رهبری اضافه کنم

آفتاب‌‌نیوز :

سعید نمکی در نشست ستاد استانی کرونا در کرمانشاه که به صورت ویدئوکنفرانس برگزار شد، درمورد واکسیناسیون کرونا در ایران، گفت: عده‌ای این روزها خیلی واکسن، واکسن می‌کنند. من به عنوان متخصص ایمونولوژی و کسی که زبان گفتمان را بلد است، باید نکاتی را در این مورد ذکر کنم؛ ما می‌دانستیم که واکسن کرونا جدی خواهد بود و می‌دانستیم واکسن یک کالای بهداشتی یا تجاری نیست بلکه در رابطه با کرونا، این کالا یک ابزار سیاسی در اختیار دولت‌ها خواهد شد به همین دلیل اقدامات خود را به زودی آغاز کردیم.

وی گفت: من فایلی را نگاه می‌کردم که ما چند هزار برگ مکاتبات مکتوب در این مورد داریم و این سوای از مذاکرات تلفنی ما است. ما از حدود فروردین سال ۹۹ مکاتبات و مذاکرات واکسیناسیون را انجام دادیم و اولین تماس من با وزیر بهداشت روسیه در دوم اردیبهشت ۱۳۹۹ بود. ۹ ماه طول کشید و با همکاری خیلی خوب سفیر ما این موضوع تبدیل به قرارداد شد و قرار شد حداقل دو میلیون دوز تا پایان اسفند از روس‌ها بگیریم و حالا بماند که برخی بلوا کردند که واکسن روسی فلان و بهمان است و افاضات هم فرمودند که واکسن چنین است و چنان است و فکر نکردند این وزیر خودش متخصص امر است و کسی که رشته غیر مشترک دارد چرا باید خود را در مقابل کسی که دانش دارد صاحب فتوا بداند؟ برای شکستن جو و برای اینکه به مردم بگویم ما چیزی نمی‌آوریم که به ضرر مردم باشد من جگرگوشه خود را برای تزریق این واکسن آوردم که بگویم خون ما و خانواده ما سرخ تر از خون یک روستایی نیست و ما آمده‌ایم برای فدا کردن خودمان برای یک کودک روستا نشین در دورترین نقطه کشور .

آخرین آمارها از واکسن‌های وارداتی

وی افزود: از آنچه که روس‌ها قول دادند، ۴۲۰ هزار دوز از دو میلیون توافق شده واکسن به ما دادند ، خب ظرفیت تولید روسیه محدود است و دارند با کشورهای مختلف قرارداد می‌بندند که کار تولید را آغاز کنند . همزمان ماه‌ها قبل با چینی‌ها مذاکره کردیم.

"آفتاب‌‌نیوز : سعید نمکی در نشست ستاد استانی کرونا در کرمانشاه که به صورت ویدئوکنفرانس برگزار شد، درمورد واکسیناسیون کرونا در ایران، گفت: عده‌ای این روزها خیلی واکسن، واکسن می‌کنند"آنها هم اوایل می‌خواستند فاز سوم آزمایش بالینی را در کشور ما همچون سایر کشورها انجام دهند که ما زیر بار نرفتیم و گفتیم تنها راهی که کسی واکسن خود را روی مردم آزمایش کند این است که ما در داخل و باهم این واکسن را به عنوان پروژه مشترک ملی بسازیم. الان ترکیه و امارات فاز سوم واکسن چینی را به اسم واکسیناسیون انجام دادند اما ما وارد این بازی نشدیم ولی اگر قرار شد واکسن خودمان که اولینش پاستور است را آزمایش کنیم انجام می‌دهیم. به قول شاعر « چو می‌توان به صبوری کشید جور عدو ، چرا صبور نباشم که جور یار کشم». خیلی از مردم در نطرسنجی مشتاق این کار هستند.

نمکی ادامه داد: روس‌ها ۴۲۰ هزار دوز، چینی‌ها ۲۰۰ هزار دوز به ما دادند. از هند دو میلیون دوز خریداری کردیم و پول ۵۰۰ هزار دوز هم پرداخت کردیم که تنها ۱۲۵ هزار دوز به دستمان رسید، ۳۷۵ هزار دوز در حال حمل بود که دادستان هند دستور داد واکسنی خارج نشود .

در قراردادکوواکس ۱۶ میلیون و ۸۰۰ هزار دوز واکسن خرید داشتیم‌ که پرداخت پول آن هم داستان جدایی دارد و خود یک کتاب است. قرار بود ۳ میلیون و ۸۰۰ هزار دوز تا پایان سال قبل به ما بدهند که مدام کاهش یافت چون تولیدی نیست و برخی فکر می‌کنند واکسن در جهان به حراج گذاشته شده در حالی که این خبرها نیست. از کوواکس با تاخیر ۳ هفته‌ای به ما ۷۰۰ هزار دوز از سهمیه کوواکس واکسن دادند.

وی با اشاره به تجربه حدود ۳۰ سال قبل خود در زمینه واکسیناسیون فلج اطفال با کمک بسیج، اظهار کرد: جز لاینفکی از طرح شهید سردار سلیمانی همین بسیج واکسیناسیون کرونا است.

به گفته وزیر بهداشت، تا امروز حدود ۴۰۰ هزارنفر واکسینه شدند، حدود ۸۰۰ هزار تا یک میلیون و ۳۰۰ هزار نفر را شروع به واکسیناسیون کردیم. تا یک میلیون و ۳۰۰ هزارنفری که کادر بهداشت و درمان و بیماران خاص تا پایان هفته دیگر تمام می‌شوند، فاز دوم هم طبق برنامه ریزی صورت گرفته انجام می‌شود. آقای رئیس جمهور هم دستورات لازم را به تمام نهادها داده اند تا برای واکسن تمام امکانات را به کار گیرند.

به واکسن داخلی امید بسته‌ایم

وی تاکید کرد: مسئولیت تهیه واکسن خارجی با قرارگاه است و ما اعلام کردیم به کار زدن واکسن نطارت می‌کنیم ضمن اینکه بر تولید واکسن داخلی هم نظارت ویژه داریم.

"ما از حدود فروردین سال ۹۹ مکاتبات و مذاکرات واکسیناسیون را انجام دادیم و اولین تماس من با وزیر بهداشت روسیه در دوم اردیبهشت ۱۳۹۹ بود"در جمهوری اسلامی البته این مرزبندی‌ها را ندارد و ما کنار یکدیگر هستیم و هرکجا بتوانیم باری بلند کنیم کوتاهی نمی‌کنیم.

نمکی با بیان اینکه اکنون در شرایطی هستیم که امیدواریم در روزهای آتی وضعیت مطلوب‌تری را تجربه کنیم ، اضافه کرد: خبر خوش اینکه واکسن داخلی به سرعت و خوبی پیش می‌رود. تمام افراد را برای واکسن بسیج کردم ولی اگر من هم نباشم، کار واکسن ایرانی بر روی غلتک افتاده است و اینها هیچ کدام بدون پشتوانه علمی نیست. واکسن داخلی ما در درخشان ترین شرایط قرار می‌گیرد.

وی گفت: بیماری گریبان ما را ول نخواهد کرد و ما هر شش ماه باید به مردم واکسن بزنیم، هم از بیرون از کشور خرید می‌کنیم هم به واکسن داخلی امید بسته‌ایم، ولی کشورهایی در آینده واکسن خواهند زد که خودشان زیرساخت داشته باشند.

۸۵ درصد واکسن دنیا را هفت کشور تزریق کرده‌اند

وی درباره واکسیناسیون کرونا در سایر کشورها، تاکید کرد: تایوان تا دیروز ۲۷ هزار و ۱۱۳ دوز، ویتنام ۵۸ هزار دوز، کره جنوبی ۶۱ هزار دوز، ژاپن ۶۴۲ هزار دوز، عمان ۱۹۳ هزار دوز، مصر ۱۶۵ هزار دوز و عراق ۱۵۳ هزار دوز واکسن تزریق کرده است و ما هم نزدیک ۵۰۰ هزار دوز که تا هفته آتی به یک میلیون و ۳۰۰ هزار دوز خواهد رسید. اینکه بعضی‌ها می‌گویند ما عقب هستیم، ما از چه چیزی عقب هستیم؟ جاستین ترودو در کانادا اعلام کرده بود تا پایان ماه ژوئن واکسن‌هایش را تزریق می‌کند و پنج برابر نیاز کشورش واکسن پیش خرید کرده است. آمریکایی‌ها به همسایه متعهد خود و انگلیسی ها به جایی که هنوز مستعمره خود می‌دانند واکسن نداده‌اند.

نمکی با بیان اینکه ۸۵ درصد واکسن دنیا را هفت کشور تزریق کرده‌اند تاکید کرد: واکسن نیست ولی ما انشالله با واکسن وارداتی و واکسن داخلی کار را پیش خواهیم برد.

وی افزود: ماه‌های بعد در این مورد بیشتر صحبت خواهم کرد، فعلا در سکوت و ارام کار کردیم که مشکلی برای روند تولید پیش نیاید و آمریکابی‌ها مانع‌تراشی نکنند.

سعی ما چراغ خاموش طی کردن این مسیر است ولی برخی عطش مطرح شدن دارند. من در ۱۴ ماه گذشته علی رغم لطف صدا و سیما ولی به جز همین جلسات کاری به تلویزیون نرفتم. امیدوارم این مرض خودنمایی رفع شود، اعلام کردیم حضرت عباسی صحبت نکنید چون زیاده می‌گویید که مبنای کارشناسی ندارد و بگذارید وزیر بهداشت در مورد واکسن صحبت کند.

ماست فروش و سیمان فروش و پلاسکو فروش می‌خواهد واکسن بیاورد

وی درباره ورود بخش خصوصی به واردات واکسن، بیان کرد: بخش خصوصی الان در حال واردات داروی بیماران خاص است اما واکسن به مراتب پیچیده تر از دارو است. واکسن فرآورده حساس و بیولوژیک است و افراد متخصص باید آن را وارد کنند.

وزیر بهداشت با خواندن شعری از سعدی « ندهد هوشمند روشن رای به فرومایه کارهای خطیر بوریاباف اگر چه بافنده‌ست نبرندش به کارگاه حریر» افزود: ماست فروش و سیمان فروش و پلاسکو فروش می‌خواهد واکسن بیاورد. من در سازمان غذا و دارو بساط دلالان را جمع کردم.

"الان ترکیه و امارات فاز سوم واکسن چینی را به اسم واکسیناسیون انجام دادند اما ما وارد این بازی نشدیم ولی اگر قرار شد واکسن خودمان که اولینش پاستور است را آزمایش کنیم انجام می‌دهیم"رئیس سازمان غذا و دارو یکی از افراد پاکیزه است. باند آن سازمان را پکاندم و باج هم به کسی نمی‌دهیم و به آنها هم گفتم مشغول الذمه هستند اگر واکسنی بیاورید که جرات تزریق آن را به زن و بچه خود ندارید، قلم پاهایتان را خورد می‌کنم و بدترین برخوردها را با شما می‌کنم.

قراردادهای واکسن ترکمانچایی و یکطرفه است‌

وی اضافه کرد: ما مسئول سلامت مردم هستیم و اگر کسی واکسن غیر استاندارد زد، نمی‌گویند وزیر صمت مقصر است، میگویند آقای وزیر بهداشت حق نداشت چشم بر این داستان ببندد. ما از تندر گذاشتیم و بخش خصوصی لایق را دعوت کردیم. می‌دانستیم واکسن در اختیار دولت‌ها است و طرف خارجی با دولت‌ها کار دارد. قراردادهای واکسن در دنیا خیلی حسین قلی‌خانی و ترکمانچایی و یکطرفه است‌.

می‌گویند وزیر ضمانت بدهد که اگر اتفاقی برای مریض افتاد به ما ربطی ندارد، ضمانت بدهد که اگر پول گرفتم و واکسن ندادم پول برنمیگردد، ضمانت فسخ یک طرفه قرارداد را بدهد و.... آقایی که بعد تز تندر، می‌خواهد برود واکسن بیاورد، آمده می‌گوید این تعهدات را تو بده ( دولت) تا ما واردات را انجام دهیم، اگر قرار بر این بود که خودمان وارد می‌کردیم، تعهدات را ما بدهیم بعد آقا برود پورسانتش را بگیرد. ما خودمان داوطلب بخش خصوصی حرفه‌ای و خوش سابقه و پاکیزه هستیم ما به دلال میدان نخواهیم داد.

با کسی خصومت نداریم و باند نداریم

وی افزود: ما اجازه ورود به بخش خصوصی را از ماه آذر داده‌ایم و سه تِندر برگزار کردیم. به هر تقدیر به واکسن به شکل فعال ورود کردیم ولی بازهم با وجود واکسن نمی‌توان به راحتی ماسک را برداشت و پروتکل رعایت نکرد. ما به ملت ایران تعهد کردیم که طبق برنامه زمان بندی که دنیا تا پایان ۲۰۲۲ برای کشورها تعهد کرده تا پایان ۱۴۰۰ عملی کنیم و تا پایان دولت هم جمعیت انبوهی را واکسن خواهیم زد و درب ورود برای بخش خصوصی هم باز است و اگر کسی در بخش خصوصی فکر می‌کند ترمزی برایش ایجاد می‌شود که فکر می‌کند عادلانه نیست با من صحبت کند.

"به قول شاعر « چو می‌توان به صبوری کشید جور عدو ، چرا صبور نباشم که جور یار کشم»"خبری شنیدم که کسی گفته بود فلان وسیله را میسازد و در سازمان غذا و دارو گیر کرده است، به سرعت به آقای دکتر شانه ساز گفتم به اوضاع رسیدگی کند و وقتی مشخص شد حق با تولید کننده بود گفتم با کسی که کارش را دچار مشکل کرده برخورد کنند. ما با کسی خصومت نداریم و باند نداریم.

از این نمد پوسیده دنبال کلاهی برای فرق‌های تهی دوختن ، مشکلی از مشکلات کشور را حل نمی‌کند

وی افزود: در روزهای گذشته دل و تنم رنجور و گرفته بود از کار و گرفتاری بی‌خوابی ماه‌های اخیر که بر جسم علیل شد و دلم گرفته بود که باز شاهد مرگ های روزافزون مردمان کشور باشم و از همکارانم شرمسار شوم که ۱۴ ماه است تلاش می‌کنند که نفسی در سینه حبس نشود. روزهای سختی بر کشور گذشته است و همکارانم در مهار ۳ پیک سنگین کرونا حماسه بزرگی خلق کردند. در زمانی که دنیای ناجوانمرد ما را در تنگنا قرار داد ‌و کف بزنند برای تئوریسین‌هایی که می‌گفتند کرونا تیر خلاص جمهوری اسلامی است ولی این آرزو را به گور بردند و دیدند این ملت غیور موجی را پس از دیگری مهار کردند.

نمکی خاطرنشان کرد: پیک جدید خلق شد ، خیلی به کالبد شکافی عارضه نمی‌پردازم چون فکر می‌کنم پرداختن و واکاوی برخی پدیده‌ها جز ایجاد گسست و تشدید نامهربانی که هیچ کدام از ما قبول نداریم حاصلی برای این نظام نخواهد داشت و غصه‌ای به غصه رهبری اضافه خواهد کرد. یکی از چیزهایی که از آن پرهیز کردم این است که علاوه بر شرمساری از مردم و خوشنودی دشمنان قسم خورده، کسی را نرنجانم که جز هدایت و جوانمردی از او ندیدم به همین دلیل واکاوی آنچه که گذشت مشکلی را حل نمی‌کند.

« هست در پس پرده گفت و گوی من و تو چون پرده برافتد نه تو مانی و نه من» این نزاع میان چپ و راست، اصلاح‌ طلب و اصولگرا و... و من خدا را شکر می‌کنم که در این بازی‌ها نبودم. از این نمد پوسیده دنبال کلاهی برای فرق‌های تهی دوختن مشکلی از مشکلات کشور حل نمی‌کند.

نباید پیام‌های خوشنودکننده تهی را بدهیم که اگر واکسیناسیون انجام شود کرونا تمام است

نمکی تاکید کرد: این پیک سهمگین را مدت‌ها قبل برآورد کرده بودم و گفتم به همکارانم که خود را برای بزرگترین و سهمگین ترین امواج اپیدمی تاریخ کشور آماده کنید البته این بدان معنا نیست که امواج سهمگین تر نخواهیم داشت چرا که این ویروس ناشناخته است و هنوز ابعاد ناشناخته ای دارد و هر کس می‌گوید آن را خوب شناخته است نشانه جهل او است. هر کس میگوید با واکسیناسیون همه مشکلات حل خواهد شد این خبرها نیست نمی‌خواهم مردم را در خوف نگه دارم، بحث خوف و رجا باید مورد توجه قرار گیرد اما نباید پیام‌های خوشنود کننده تهی را بدهیم که اگر واکسیناسیون انجام شود کرونا تمام است، باید دانست که مدت‌های قابل توجه کرونا مهمان بشریت است و این موضوع را به یاد داشته باشید.

مدیریت کرونا کاری فوق تخصصی است

نمکی با اشاره به اینکه استان کرمانشاه یکی از استان‌های نمونه مدیریت کرونا است، ادامه داد: ما در یک بلای خانمان سوز جدید گرفتاریم و آن هم ابتلای گسترده با ویروس موتاسیون یافته‌ای است که رحم بر پیر و جوان ندارد. نظام مقتدر NHS در انگلستان وجود دارد ولی ویروس جهش یافته توانست آنها را به زانو درآورد و باید بدانیم با چه موجود منحوسی روبرو هستیم.

"خیلی از مردم در نطرسنجی مشتاق این کار هستند.نمکی ادامه داد: روس‌ها ۴۲۰ هزار دوز، چینی‌ها ۲۰۰ هزار دوز به ما دادند"آهنگ حرکت ویروس از آهنگ گام‌های قدرتمند ترین ساختارهای بهداشتی جهان تندتر است. تردید ندارم مدافعان سلامت کشور گرچه خسته و دلشکسته هستند و فکر میکردند بیشتر باید به تاب آوری آنها فکر می‌کردیم تا رفت و آمدها منطبق براین تاب آوری تنظیم شود اما نجابت این گروه و ایستادگی و تاب آوری آنها سبب شد ما در محاسباتمان دچار اشتباه شویم. امروز معتقدم گرچه این عزیزان خسته هستند و شهدای ذی قیمتی را از دست داده‌اند که نمی‌توان جای آنها را پر کرد اما ایستادند حتی در روزهایی که ماسک و گان نداشتیم پشت لباس هم می‌نوشتند « ما گر ز سر بریده می‌ترسدیم، در محفل عاشقان نمی‌رقصیدیم». همکاران من محکم تر شده و از نظر علمی، عالمانه تر رفتار میکنند. ما این روزها تجربه خوبی به دست آورده‌ایم.

امروز بر خلاف روزهای ابتدایی میدانیم مریض کووید۱۹ درون ICU تا ۳۵ لیتر بر دقیقه اکسیژن لازم دارد. نمی‌توانم مریض کرونایی را ببرم در سوله و یا در جایی که اکسیژن کافی ندارد بستری کنم، مدیریت کرونا کاری فوق تخصصی است و همکاران من از این مرحله هم با لطف خدا عبور می‌کنند.

فارغ از هر دلخوری، نگاه سیاسی و نگاه به گذشته آماده خدمت هستیم

وزیر بهداشت تصریح کرد: دوستی علی‌رغم توصیه‌های ما به سفر رفته بود و پس از سفر بیمار شد. بهبود یافت و به من گفت از این خجالت کشیدم که در بیمارستان وقتی گفتم سفر بودم ذره‌ای در روحیه و برخورد طبیب اثر نگذاشت. این وظیفه ما است. ما از هیچ چاقو خورده‌ای در اورژانس نمی‌پرسیم چه کسی دعوا را آغاز کرده است ما از هیچکس نمی‌پرسیم تو به چه کسی رای داده‌ای، نمیپرسیم حکومت را قبول داری یا نه، ما گذشته فرد را به پای امروزش نمی‌گذاریم وظیفه ما گذشته نگری نیست ما برای سلامت فرد قسم خوردیم که تلاش کنیم.

"از هند دو میلیون دوز خریداری کردیم و پول ۵۰۰ هزار دوز هم پرداخت کردیم که تنها ۱۲۵ هزار دوز به دستمان رسید، ۳۷۵ هزار دوز در حال حمل بود که دادستان هند دستور داد واکسنی خارج نشود "غم ما غم مردم است و غم خود را نداریم. ما فارغ از هر دلخوری، نگاه سیاسی و نگاه به گذشته آماده خدمت هستیم. ما عهد بستیم که نگذاریم هیچ بیماری پشت درب بیمارستان‌ها بماند و نگذاشتیم دارویی نایاب شود با اینکه ارز کمتری از سالیان قبل گرفتیم و نگذاشتیم صفی برای تقاضای داروی مردم شکل گیرد. ما محکم ایستاده‌ایم و من آمدم به مردم بگویم حتی اگر سفر رفتند دیگر نوش جانتان که رفتید ما برای آنها در حال آماده سازی تخت و امکانات هستیم. نخواهیم گذاشت کسی عکسی از جمهوری اسلامی در شبکه‌های معاند بگذارد که مانند کشورهای دیگر بیماری پشت درب بیمارستان مانده باشد.

وی افزود: تا زمانی که دعای یک مادر شهید و نفس یک جانباز قطع نخاع در فصای جمهوری اسلامی جاری است آبروی جمهوری اسلامی حفظ می‌شود.

غصه میخورم که همکارانم رنجور می‌شوند اما اضطراب عدم مدیریت مجموعه را هیچ وقت نداشته ام.

در خوزستان در مدیریت بیماری سرافراز شدیم

وزیر بهداشت از همکاران استانی درخواست کرد که بر اجرای پروتکل‌ها پافشاری شود. هرچه پروتکل ضعیف اجرا شود مریضی بر ما سوار خواهد شد. درمانگاه‌های سرپایی باید تقویت شود که بار بیماران بستری کاهش یابد. در خوزستان برآورد عزیزان کمبود تخت بود ولی مِتودی در خوزستان رفتیم که تخت کم نیاوریم. خیلی ها منتظر بودند بگویند اینها قوم عرب را بستری نکردند.

"در قراردادکوواکس ۱۶ میلیون و ۸۰۰ هزار دوز واکسن خرید داشتیم‌ که پرداخت پول آن هم داستان جدایی دارد و خود یک کتاب است"شاعر میگوید :«ترسم از ترکان تیرانداز نیست، طعنه تیرآورانم می‌کشد»، برخی از داخل خوراک به بیرون میفرستند. ما در خوزستان در مدیریت بیماری سرافراز شدیم.

وی با تاکید بر لزوم افزایش تست‌های تشخیصی، ادامه داد: روزی ۲۵۰۰ تست در کشور انجام میدادیم که امروز به ۱۴۰ هزار تست رسیده است که خیلی زیاد است و کاری انرژی‌بر است اما هنوز خواهش می‌کنم تماس‌های نزدیک افراد بیمار را مدیریت کنید. فراموش نکنید آموزش رکن مهمی در انتقال ویروس است. این ویروس قدرت ابتلا و کشندگی بالا دارد و جوانان و کودکان را گرفتار می‌کند. اما خوف بی جا در مردم ایجاد نکنید.

هفته دیگر هفته سخت تری است

نمکی تاکید کرد: هفته دیگر هفته سخت تری است.

هفته پیش گفتم از مرز قرمز در خیلی جاها رد می‌شویم و به سیاهی خواهیم رفت، این یعنی بالاتر از سیاهی رنگی نیست نه اینکه ما در رنگبندی خود رنگ سیاه اضافه کرده باشیم برخی به غلط رنگ سیاه اضافه کردیم. در اکثر شهرها به سمت فزون ترین میزان بیمار در طول تاریخ این چهار پیک می‌رویم و ترمز از دست خیلی‌ها در می‌رود. آمادگی تخت‌های بیمارستانی بسیار مهم است و ما هم حتما کمک خواهیم کرد. ما سال قبل حدود ۳۰۰۰ تخت ICU در کشور اضافه کردیم.

وزیر بهداشت، گفت: اعمال غیراورژانسی را مطلقا بستری نکنید چون تخت کم می‌آورید. با پیکی که در موارد سرپایی می‌بینم می‌دانم نسبت بستری استان تغییر خواهد کرد.

"قرار بود ۳ میلیون و ۸۰۰ هزار دوز تا پایان سال قبل به ما بدهند که مدام کاهش یافت چون تولیدی نیست و برخی فکر می‌کنند واکسن در جهان به حراج گذاشته شده در حالی که این خبرها نیست"در استان همدان شب عید هفت مریض داشتند و دیروز ۱۴۵۲ مریض بستری بودند. هر مریضی که ترخیص می‌شود باید پیگیری شود که در خانه بدحال نشده باشد. متاسفانه در ویروس جدید این نشان داده شده که در روز هشتم یا نهم یک پیک ناخوش در ریه‌ها به وجود می‌آید.