ایران چگونه نقاط مداری و دانشمندان فضایی خود را از دست داد

خبرگزاری مهر - گروه دانش و فناوری؛ معصومه بخشی پور - ندا نظری: از اواخر دهه ۸۰ که خبر ارسال ماهواره توسط ایران به فضا، دنیا را شگفت زده کرد و کشورمان در میان ۱۱ کشور دارای چرخه کامل فناوری فضایی قرار گرفت، بیش از ۱۰ سال می‌گذرد. در این مدت ماشین توسعه فناوری فضایی در ایران در حرکت بود اما به دلیل اینکه این فناوری در اولویت قرار نداشت، سرعت حرکت آن قابل قبول ارزیابی نمی‌شود.

به همین دلیل کارشناسان معتقدند که جایگاه یازدهم ایران در میان کشورهای جهان از نظر دستیابی به چرخه کامل فناوری فضایی و نیز رتبه اول کشورمان در منطقه از حیث دستیابی به دانش فضایی دیگر جایگاه محکمی نیست و در کنار سرعت پرشتاب کشورها در این عرصه و نبود سیاستگذاری و راهبرد مناسب کشورمان، از دست رفتن این پیشتازی دور از ذهن نیست.

این در حالی است که فناوری فضایی نه تنها در رشد اقتصادی و افزایش رفاه جامعه از اهمیت بالایی برخوردار است بلکه جز صنایع استراتژیک و از عناصر مهم اقتدار کشورمان محسوب می‌شود.

با این حال در سال‌های اخیر برنامه راهبردی مشخصی در حوزه فناوری فضایی تدوین و پیگیری نشده است و سازمان فضایی ایران نیز که در دولت دهم ذیل نهاد ریاست جمهوری فعال بود به دلیل تصمیمات مقطعی در دولت یازدهم، به وزارت ارتباطات منتقل شد و از اهداف اصلی خود که ارتقا و تثبیت جایگاه ایران در عرصه فناوری فضایی بود، فاصله گرفت.

حال در آستانه برگزاری جلسه شورای عالی فضایی که از آخرین زمان برگزاری آن بیش از ۱۰ سال می‌گذرد، بررسی جایگاه سازمان فضایی ایران در تشکیلات حاکمیتی کشور و لزوم استقلال این سازمان به دلیل گسترش جنبه‌های کاربردی فناوری فضایی در نشستی در خبرگزاری مهر با کارشناسان حوزه فضا به بحث و تبادل نظر گذاشته شد.

شورای عالی فضایی بالاترین نهاد سیاستگذاری در عرصه فضایی کشور به شمار می‌رود که بر اساس ماموریت‌هایی که دارد باید برنامه‌های بلندمدت و میان‌مدت در بخش فضایی کشور تصویب کند. این شورا باید درباره استفاده صلح‌آمیز از فضای‌ماورای جو، تعیین مواضع دولت جمهوری اسلامی ایران در مجامع بین‌المللی، سیاست‌گذاری ساخت‌، پرتاب و استفاده از ماهواره‌های ملی و تحقیقاتی، ایجاد هماهنگی میان دستگاه‌های ذی‌ربط‌، هدایت و حمایت از فعالیت‌های بخش خصوصی در امر استفاده بهینه از فضا و نیز خط مشی همکاریهای منطقه‌ای و بین‌المللی در مسائل فضایی تصمیم‌گیری و سیاستگذاری کند.

دکتر فرید آموزگار دانشمند فناوری فضایی و محقق سابق مرکز پیشران جت ناسا، حسن رضایی پژوهشگر حوزه موشکی و محمدحسین ذوالفقار مدیرعامل یک شرکت فناور و فعال در عرصه فناوری فضایی با حضور در خبرگزاری مهر در خصوص اهمیت توسعه فناوری فضایی برای دستیابی به مؤلفه اقتدار و لزوم استقلال سازمان فضایی ایران اظهار نظر کرده و نسبت به فرصت‌هایی که در دولت‌های قبل از دست رفت انتقاد کردند.

مشروح این گفتگو در دو بخش منتشر می‌شود که بخش نخست آن به شرح زیر است:

* به عنوان نخستین سوال، بهتر است از کارکرد فناوری فضایی در کشورهای مختلف شروع کنید. توضیح دهید که تنوع مأموریت کشورها در حوزه فضا چیست و در ادامه به این بحث بپردازیم که جایگاه سازمان‌های فضایی در کشورهای پیشران فناوری فضایی کجاست؟

حسن رضایی پژوهشگر حوزه موشکی: برای اینکه بدانیم جایگاه سازمان‌های فضایی در تشکیلات حاکمیتی کشورهای مختلف کجاست و بتوانیم از آنها برای مشخص شدن جایگاه سازمان فضایی ایران الگو بگیریم، بهتر است ابتدا اشاره‌ای به قابلیت‌های کلیدی فناوری فضایی و کارکردهای فضا در کشورهای مختلف داشته باشیم.

در دنیا قابلیت‌های کلیدی برای بحث فضا در ۶ دسته قابل تقسیم است:

نخست سازمان‌های فضایی که قابلیت راهبری ماهواره را دارند؛ یعنی توانایی استفاده از ماهواره را دارند بدون آنکه الزاماً طراح یا سازنده ماهواره باشند.

دوم سازمان‌های فضایی هستند که قابلیت پرتاب ماهواره را دارند.

دسته سوم به سازمان‌های فضایی مربوط می‌شود که قابلیت راهبری کاوشگر خارج از مدار زمین و کاوش در سطح منظومه خورشیدی را دارند.

دسته چهارم نیز سازمان‌هایی که قابلیت اعزام انسان به فضا را دارند و دسته پنجم نیز سازمان‌های فضایی هستند که قابلیت راهبری ایستگاه فضایی را دارند. در نهایت دسته ششم، شامل سازمان‌های فضایی می‌شود که قابلیت اعزام انسان به کرات دیگر از جمله ماه را دارند.

توضیح مشخص اینکه به طور کل، ۱۰ کشور در دنیا به معنای واقعی دارای فناوری فضایی هستند که شامل آمریکا، روسیه، چین، ژاپن، هند، ایران، انگلستان، اکراین، برزیل و آلمان می‌شوند.

در مورد این قابلیت‌ها در ۱۰ کشور نام برده شده می‌توان گفت که کشور آمریکا تقریباً همه ۶ مورد قابلیت که شامل راهبری ماهواره، قابلیت پرتاب، کاوشگر، اعزام انسان به فضا و سایر کرات می‌شود را دارد.

"کشور چین نیز هم رده با روسیه است.کشور ژاپن قابلیت راهبری ماهواره، قابلیت پرتاب و قابلیت کاوشگر را دارد"کشور روسیه نیز غیر از اعزام انسان به کره ماه، سایر قابلیت‌ها را دارد. کشور چین نیز هم رده با روسیه است.

کشور ژاپن قابلیت راهبری ماهواره، قابلیت پرتاب و قابلیت کاوشگر را دارد. کشور هند هم مانند ژاپن است؛ ایران قابلیت راهبری ماهواره و پرتاب را دارد و انگلستان و اکراین نیز از نظر این قابلیت‌ها هم رده با ایران هستند.

دو کشور برزیل و آلمان نیز فقط قابلیت راهبری ماهواره را دارند.

* مأموریت هر یک از این کشورها در توسعه فناوری فضایی چیست؟ با توجه به مأموریت‌های مدنظر، ساختار و جایگاه سازمان فضایی در هر کشور چگونه تعریف شده است؟

رضایی: نوع ماموریت‌هایی که برای سازمان‌های فضایی در این کشورها تعریف شده، متفاوت است اما مروری بر این مأموریت‌ها نشان می‌دهد که کلاً ۳ مأموریت توسط هر یک از این کشورها دنبال می‌شود که شامل ایجاد غرور و ارتقای امنیت ملی (اقتدار)، توسعه اقتصادی و توسعه علم و فناوری می‌شود.

بر اساس دسته بندی مطرح شده، مأموریت محوری سازمان فضایی آمریکا (ناسا) حفظ جایگاه برتر ایالت متحده و اقتدار ملی است. جایگاه این سازمان در ساختار حکومتی زیر نظر مستقیم ریاست جمهور است و رئیس سازمان فضایی ناسا نیز به عنوان اعضای کابینه دولت محسوب می‌شود و مشاور ارشد رئیس جمهور هم است.

مأموریت محوری سازمان فضایی روسیه امنیت و غرور ملی تعریف شده و این سازمان نیز مستقیم زیر نظر نخست وزیری اداره می‌شود.

در کشور مأموریت سازمان فضایی نیز امنیت ملی است و ساختار آن نیز در زیر نظر نخست وزیر تعریف شده است.

در ایران مأموریت اقتدار آفرینی برای سازمان فضایی تعریف شده و هم مدل با این ۳ کشور است. البته در کنار آن بر توسعه اقتصادی و توسعه علم و فناوری فضایی به عنوان پیشران فناوری هم تاکید شده است.

با این حال اما سازمان فضایی ایران در دولت یازدهم و دوازدهم به وزارت ارتباطات منتقل شده است.

در ایران مأموریت اقتدار آفرینی برای سازمان فضایی تعریف شده و هم مدل با ۳ کشور آمریکا، چین و روسیه است. با این حال اما سازمان فضایی ایران در دولت یازدهم و دوازدهم به زیر نظر وزارت ارتباطات منتقل شده است حتی مأموریت سازمان فضایی در کشوری مانند اکراین که توسعه اقتصادی است زیر نظر نخست وزیری قرار دارد و رئیس آن به عنوان یکی از اعضای کابینه دولت است.

در انگلیس، مأموریت محوری فناوری فضایی توسعه اقتصادی و نیروی کارآمد است و سازمان فضایی این کشور زیر نظر وزارت کسب و کار و مهارت قرار دارد.

در آلمان با محوریت توسعه فناوری فضایی برای توسعه اقتصادی، سازمان فضایی زیر نظر وزارت اقتصاد و تکنولوژی و سازمان فضایی برزیل نیز با مأموریت محوری توسعه اقتصادی، زیر نظر وزارت علم و فناوری قرار گرفته است.

در کشورهای هند و ژاپن که برای توسعه فناوری فضایی توسعه همه جانبه را مدنظر قرار داده‌اند، سازمان فضایی زیر نظر نخست وزیری است.

* با این وجود و با توجه به مأموریت‌های محوری توسعه فناوری فضایی در کشورمان، به نظر شما سازمان فضایی در ایران باید در چه جایگاه و مقامی باشد؟

رضایی: اوایل دولت آقای روحانی و زمانی که بحث برجام جدی شد، گویا یکی از شروط کشورهای عضو برجام عدم توسعه فناوری فضایی ایران بود و به همین دلیل دولتمردان وقت گفتند که نیازی به توسعه فناوری فضایی نیست. در آن مقطع مطالبه عمومی شکل گرفت و حتی رهبری از رئیس جمهور استدلال خواستند. رئیس جمهور استدلالشان این بود که فناوری فضایی در کشوری که نان ندارد به مردم بدهد، به کار نمی‌آید. اما در آن زمان مقام معظم رهبری دستور دادند که به اقتدار مملکت فکر کنید.

"البته در کنار آن بر توسعه اقتصادی و توسعه علم و فناوری فضایی به عنوان پیشران فناوری هم تاکید شده است"این کلام رهبر انقلاب به نوعی مأموریتی است که برای سازمان فضایی ایران تعریف شده است.

ثمره اقتدار و امنیت یک کشور در حوزه‌های علمی مانند فناوری فضایی و فناوری هسته‌ای قابل پیگیری است و به نوعی این قبیل فناوری‌ها اقتدار و امنیت آفرین هستند. چرا که وقتی گردن کشان دنیا ببینند که کشوری در بحث فضا و یا انرژی اتمی، موشکی، زیست فناوری و نانو که پیشران فناوری هستند حرفی برای گفتن دارد به راحتی نمی‌توانند امنیت آن کشور را به خطر بیاندازند و احتیاط می‌کنند.

از سوی دیگر کشوری که امنیت نداشته باشد، اقتصاد و معیشت و حمل و نقل ندارد. کشورهای همسایه ما چون مؤلفه‌های اقتدارزا را ندارند امنیت هم ندارند.

پس با توجه به ساختار نظام جمهوری اسلامی و با توجه به مأموریتی که در قانون فضایی کشور و قوانین بالادستی مانند سند چشم انداز و سند توسعه علمی تعریف شده، خیلی معقول و منطقی است که جایگاه سازمان فضایی ایران جایگاهی در زیر نظر ریاست جمهوری باشد و رئیس آن نیز به عنوان معاون رئیس جمهور تلقی شود.

* در صورتی که سازمان فضایی ایران در ذیل سازمان فضایی ایران قرار گیرد، شاهد چه امتیازهای داخلی و بین‌المللی خواهیم بود و توسعه فناوری فضایی چگونه دنبال می‌شود؟

رضایی: شکی نیست که در ابتدا باید ردیف بودجه‌های نسبتاً خوبی برای سازمان فضایی تعریف شود. اما در دولت آقای روحانی بودجه‌ای در این بخش دیده نشد. این در حالی است که بخش فناوری فضایی در کشورهای مختلف دارای بودجه‌های سنگین است و در ازای این بودجه، سازمان فضایی هر کشور باید به مقام ارشد یک کشور پاسخگو باشد.

این سازمان‌ها بودجه‌های چند میلیون دلاری می‌گیرند و به بالاترین مقام اجرایی کشور پاسخ می‌دهند. اما در کشور ما برای فناوری فضایی بودجه قابل توجهی تخصیص داده نمی‌شود.

در حوزه ارتباطات بین‌المللی نیز باید به جایگاه سازمان فضایی توجه شود. هم اکنون در نشست‌های بین‌المللی مانند اجلاس کوپوس سازمان ملل که تنظیمات روابط بین ۷۷ کشور را در حوزه فضا مدیریت می‌کند، اغلب، معاونان رؤسای جمهور و نخست وزیران کشورهای مختلف که ریاست سازمان‌های فضایی را برعهده دارند حضور می‌یابند؛ اما رئیس سازمان فضایی ایران معاون یک وزارتخانه است! به همین دلیل از نظر سطح پروتکل‌های بین‌المللی تناسبی در این زمینه دیده نمی‌شود.

حتی اگر معتقدیم که اقتدار آفرینی، ایجاد امنیت را به دنبال دارد و برای ایجاد امنیت، توسعه و تقویت فناوری فضایی مهم است، سازمان فضایی ایران باید در شورای عالی امنیت ملی دارای نماینده باشد. اما به دلیل ساختار فعلی این سازمان که در ذیل وزارت ارتباطات قرار دارد، این سازمان در شورای عالی امنیت ملی جایی ندارد. اگر رئیس سازمان فضایی ایران معاون رئیس جمهور و عضو هیأت دولت بود در شورای عالی امنیت ملی نیز جایگاهی داشت.

با این حال صرفنظر از مأموریت اقتدار آفرینی، اگر مأموریت فضایی کشور توسعه اقتصادی باشد هم رئیس سازمان فضایی باید در هیأت دولت حضور داشته باشد.

"با این حال اما سازمان فضایی ایران در دولت یازدهم و دوازدهم به وزارت ارتباطات منتقل شده است.در ایران مأموریت اقتدار آفرینی برای سازمان فضایی تعریف شده و هم مدل با ۳ کشور آمریکا، چین و روسیه است"چرا که بهره بردار فناوری فضایی تنها وزارت ارتباطات نیست. بلکه وزارتخانه‌ها و سازمان‌هایی مانند جهاد کشاورزی، اداره منابع طبیعی، سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح و سازمان هواشناسی نیز بهره بردار این فناوری هستند و در صورتی که رئیس سازمان فضایی به عنوان معاون رئیس جمهور در هیأت دولت حضور داشته باشد، می‌تواند به این سازمان‌ها نیز پاسخگو باشد.

باید توجه داشت که سازمان فضایی ایران در سال ۸۳ با یک ساختار اشتباه در زیر نظر وزارت ارتباطات تأسیس شد اما در دولت دهم با مصوبه شورای عالی اداری زیر نظر رئیس جمهور رفت و پس از آن نیز بار دیگر در دولت یازدهم به وزارت ارتباطات منتقل شد. با این وجود به نظر می‌رسد تغییر ساختار این سازمان برای بازگشت به جایگاه اصلی خود نیازمند مصوبه مجلس است که برای همیشه این سازمان ذیل ریاست جمهوری فعالیت کند. در این میان پیشنهاد این است که دولت سیزدهم معطل مصوبه مجلس نماند و با دستور رئیس جمهور، سازمان فضایی ایران تغییر جایگاه دهد و در کنار آن نیز، مجلس پیگیری مصوبه قانونی برای ثبات جایگاه سازمان فضایی ایران در ذیل نهاد ریاست جمهوری باشد.

* آقای دکتر آموزگار نظر شما چیست؟ با توجه به پیشینه‌ای که شما در سازمانی مانند ناسا داشته‌اید جایگاه فعلی فناوری فضایی ایران را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ به نظر شما استراتژی سازمان فضایی چگونه باید باشد تا بتوان شاهد تقویت مجدد جایگاه فناوری فضایی ایران در میان سایر کشورها باشیم؟

فرید آموزگار،

دانشمند فناوری فضایی و محقق سابق مرکز پیشران جت ناسا: من معتقدم که بحث فضا متأسفانه در دو دولت یازدهم و دوازدهم به حاشیه رفت و در شرایط فعلی مهمترین موضوع این است که از همین ابتدا آقای رئیسی به عنوان رئیس جمهور کشورمان، گام اول را درست بردارند. صنعت فضایی ما در ۸ سال گذشته کاملاً عقب افتاده و متأسفانه حضور بسیاری از دانشمندان فضایی را از دست دادیم و به نوعی دچار انفعال شدیم.

زمانی ما از تمام کشورهای منطقه یک سرو گردن بالاتر بودیم و متأسفانه در حال حاضر از کشورهای آفریقای جنوبی هم عقب افتاده‌ایم.

ایران خیلی عجولانه وارد بحث فضا شد. اما من معتقدم که اگر راهی را غلط رفتیم هر جا که به اشتباهمان پی بردیم می‌توانیم برگردیم و آن را اصلاح کنیم. متأسفانه دولتمردان ما در این سال‌ها عملکرد قابل قبولی نداشته‌اند و این یک فرصت محدود برای آقای رئیسی است که جلوی این عقب ماندگی‌ها را بگیرد و رضایت عمومی را جلب کند. چرا که فضا برای مردم است و توسعه فناوری فضایی یک مطالبه عمومی است.

در مورد جایگاه سازمان فضایی نیز باید به این نکته توجه شود که فناوری فضایی فقط مختص ماهواره مخابراتی و تماشای فوتبال و اخبار نیست. پس اینکه سازمان فضایی ایران زیرمجموعه وزارت ارتباطات باشد کاملاً اشتباه است.

زمانی که از اقتدار، توسعه اقتصادی و توسعه فناوری از طریق فضا صحبت می‌کنیم دیگر فناوری فضایی فقط محدود به ارتباطات نمی‌شود.

"رئیس جمهور استدلالشان این بود که فناوری فضایی در کشوری که نان ندارد به مردم بدهد، به کار نمی‌آید"اولین تجربه من در فضا مربوط به طراحی ماهواره‌های مخابراتی است اما زمانی که وارد مرکز پیشران جت در ناسا شدم شاهد بحث‌های خیلی وسیع‌تری در حوزه فضا بودم. در آن زمان متوجه شدم که تنها بخش کوچکی از فضا مربوط به مخابرات و ارتباطات است. هم اکنون شما می‌بینید که با گسترش شبکه‌های فیبر در دریا و اقیانوس، حتی کیفیت مخابرات فضا نیز با کیفیت فیبر سنجیده می‌شود و بدون داشتن یک ماهواره مخابراتی هم می‌توان از سایر شبکه‌ها استفاده کرد. اگرچه مخابرات هم جذابیت خودش را دارد اما اینکه سازمان فضایی کشور ما زیرمجموعه یکی از کاربردهای کوچک فضا که ارتباطات است، باشد بسیار اشتباه است. این نشان می‌دهد که آقایان از فضا چیزی نمی‌دانند.

متأسفانه اکثر رؤسای سازمان فضایی ایران در ۲۰ سال گذشته به اندازه کافی در فضا تسلط نداشتند و وزرای ارتباطات نیز همینطور.

از سوی دیگر باید به این موضوع هم توجه کرد که فضا یک امر بین‌المللی است. زمانی که رئیس سازمان فضایی کشور را می‌خواهیم برای مذاکره با یک جامعه فضایی بفرستیم، شأن نماینده سازمان فضایی ایران با سازمان‌های بین‌المللی همخوانی ندارد.

* آیا جایگاه فعلی سازمان فضایی ایران روی کاهش شتاب توسعه فناوری فضایی نیز تأثیر داشته است؟

آموزگار: یک مثال واضح برای پاسخ به سوال شما این است. کل ماهواره‌های مخابراتی در مدار ژئو ۲۰۰ ماهواره برآورد می‌شود. اگر ۲۰۰ کشور در دنیا بخواهند هر کدام ۳ ماهواره در این مدار قرار دهند باید نوبت بگیرند. ما ۳ نقطه ماهواره‌ای نیاز داریم که هر کدام یک سوم جهان را پوشش دهند.

"این در حالی است که بخش فناوری فضایی در کشورهای مختلف دارای بودجه‌های سنگین است و در ازای این بودجه، سازمان فضایی هر کشور باید به مقام ارشد یک کشور پاسخگو باشد"با الطاف دولت آقای روحانی ما دو نقطه ماهواره‌ای در مدار را به دلیل اینکه از نقاط استفاده نکردیم از دست دادیم. برای نگهداری یک نقطه باقی مانده نیازمند مذاکره و عبور از پیچ و خم‌های بروکراسی در سازمان‌های بین‌المللی هستیم اما به دلیل اینکه نماینده کشور ما معاون وزیر ارتباطات است و نه معاون رئیس جمهور با پروتکل‌های بین‌المللی همخوانی ندارد و این کار را سخت می‌کند.

با الطاف دولت آقای روحانی ما دو نقطه ماهواره‌ای در مدار را به دلیل اینکه از نقاط استفاده نکردیم از دست دادیم. برای نگهداری یک نقطه باقی مانده نیازمند مذاکره و عبور از پیچ و خم‌های بروکراسی در سازمان‌های بین‌المللی هستیم * با این تفاسیر راهکار مشخص برای تقویت ساختار سازمان فضایی ایران در شرایط فعلی چیست؟ آیا می‌توان امیدوار بود که شورای عالی فضایی که هفته آینده تشکیل می‌شود برای تقویت این ساختار سیاستگذاری مناسبی داشته باشد؟

محمدحسین ذوالفقار کارشناس فعال در عرصه فناوری فضایی: ما از سال ۸۶ بررسی‌های متعددی در ساختار و پروژه‌های فضایی کشور انجام دادیم. لزوم اینکه سازمان فضایی ایران زیر نظر رئیس جمهور اداره شود یک بعد قضیه است و بعد دیگر قضیه لزوم همگن سازی ساختار سازمان فضایی ایران با ساختارهای موجود است.

در حال حاضر فعالیت پرتابگرها در حوزه دولتی و زیر نظر وزارت دفاع پیگیری می‌شود. از سوی دیگر بخش ماهواره‌ها به صورت موازی در حوزه دفاعی با یک الگو و در حوزه غیر دفاعی با یک الگوی دیگر پیگیری می‌شود.

اما اگر همه اینها همگن شده و ساختاری زیر نظر رئیس جمهور شکل گیرد، شاهد تقویت سازمان فضایی ایران خواهیم بود. البته این موضوع اراده و همت شخص رئیس جمهور را می‌خواهد.

سال ۸۹ این اراده در دولت آقای احمدی نژاد ایجاد شد و نظریه کارشناسی و الگوی ارائه شده این بود که بودجه متمرکزی به سازمان فضایی ایران تزریق و ذیل آن بودجه متمرکز، پروژه‌های مرتبط با حوزه غیرنظامی برای ارگان‌های غیرنظامی به عنوان پیمانکار تزریق شود. البته اشکال مشخص در آن زمان این بود که نقش بخش خصوصی در آن ساختار کمتر دیده شده بود.

هم اکنون نیز مطالبه این است که سازمان فضایی ایران زیر نظر رئیس جمهور شکل بگیرد و دلایل متعددی دارد که دوستان به برخی از آنها اشاره کردند.

از جنبه دیگر می‌توان نگاهی به بحث توسعه اقتصادی فضا داشت. چرا که هم اکنون سود فناوری فضایی از هر فناوری دیگری در دنیا بسیار بالاتر است به ویژه حضور در مدار لئو که سختی‌های مدار ژئو را ندارد. این ظرفیت از طریق بخش خصوصی قابل انجام است.

اما در ساختار فعلی کشور، مؤلفه‌های دیده شده برای توسعه فناوری فضایی توسط بخش خصوصی ذیل معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری با تخصص‌های کاملاً متفاوت، کار را پیچیده و سخت و به نوعی متوقف کرده است.

به طور کل ادبیات بخش خصوصی حوزه فضا با ادبیات شرکت‌های دانش بنیان زیر نظر معاونت علمی کاملاً متفاوت بوده و مدل سرمایه گذاری و سطح تکنولوژی آنها نیز متفاوت است.

"این سازمان‌ها بودجه‌های چند میلیون دلاری می‌گیرند و به بالاترین مقام اجرایی کشور پاسخ می‌دهند"چه بسا که می‌بینیم ما آنچنان شرکت دانش بنیان در حوزه فضایی نداریم و شرکت‌های موجود بیشتر خصولتی هستند.

موضوع این است که حضور بخش خصوصی در فناوری فضایی به درستی فرهنگسازی نشده است؛ ورود بخش خصوصی به حوزه فضایی نیازمند این است که ابتدا تثبیت فناوری فضایی توسط دولت‌ها اتفاق بیافتد. اما دولت در این زمینه هیچ‌گونه تعهد و حرکت لازم را نداشته است.

با وجود ماهواره‌های کوچک کیوب ست و حضور ماهواره‌ها در مدار پایین زمین (لئو)، دنیا به سمت ارزان سازی فناوری فضایی در حرکت است، این یک فرصت برای جمهوری اسلامی ایران است که با تثبیت فناوری فضایی راه را برای حضور بخش خصوصی در این زمینه باز کند هم اکنون که با وجود ماهواره‌های کوچک کیوب ست و حضور ماهواره‌ها در مدار پایین زمین (لئو)، دنیا به سمت ارزان سازی فناوری فضایی در حرکت است، این یک فرصت برای جمهوری اسلامی ایران است که با تثبیت فناوری فضایی راه را برای حضور بخش خصوصی در این زمینه باز کند. این امر مستلزم این است که یک سازمان فضایی مستقل زیر نظر رئیس جمهور داشته باشیم و بخش خصوصی در شورای عالی فضایی کرسی داشته باشد.

در حال حاضر عدم حضور بخش خصوصی در شورای عالی فضایی نشان می‌دهد که بخش فضای کشور برای استفاده از ظرفیت‌های بخش خصوصی برنامه ندارد و یک سری ارگان‌های خصولتی در این حوزه ورود کرده‌اند که این ارگان‌ها به راحتی تحت فشارهای سیاسی می‌توانند تغییر موضع دهند. این مساله مانع توسعه تکنولوژی در حوزه فضا خواهد شد.

برای توسعه اقتصاد فضا در کنار اقتدار فناوری فضایی، الزامی به نظر می‌رسد که دولت مرحله تثبیت فناوری فضایی را پیگیری کند. چرا که دور از ذهن نیست اگر زمانی که مدارهای پایین تثبیت شده و قوانین بین‌المللی جدید در خصوص فضا تصویب شود، آنگاه این قوانین به ما اجازه ندهد که در مدار لئو ماهواره خودمان را تزریق کنیم.

ادامه دارد...