نگاهی به زیست فرهنگی محمدرحیم اخوت

ایسنا/اصفهان یک نویسنده و پژوهشگر گفت: آثار محمد رحیم اخوت، آیینه دقیقی است که بسیاری از ویژگی‌های فرهنگی، رفتاری مردم ایران و اصفهان را می‌توان در آن دید.

نوزدهمین نشست همداستان، ویژه برنامه گرامیداشت استاد محمدرحیم اخوت، به‌صورت آنلاین برگزار شد.

محمدرضا رهبری، نویسنده و پژوهشگر ضمن تسلیت درگذشت استاد محمد رحیم اخوت، گفت: اگر شخصیت محمد رحیم اخوت را در یک بُعد و یک دوران زندگی او خلاصه کنیم، تحلیل اشتباهی از حضور ایشان در فضای فرهنگی شهر اصفهان خواهیم داشت.

او ادامه داد: اخوت در آغاز حکومت محمدرضا پهلوی به دنیا می‌آید و کودکی و نوجوانی ایشان مصادف با دورانی است که ایران تجربه‌های اولیه نو شدن را می‌گذراند، ضمن اینکه حکومت پهلوی دوم هنوز به قوام نرسیده، اما دوران جوانی او با دهه ۴۰ و آغاز انقلاب سفید مصادف می‌شود که دهه مهمی برای فرهنگ ما است و رویاهای ایران برای نو شدن و تجددخواهی، خود را در این دهه واضح نشان می‌دهد و اتفاقات ویژه در تئاتر و ادبیات رخ می‌دهد.

رهبری با بیان اینکه اخوت در این دهه شروع به نوشتن می‌کند، اظهار کرد: کار او با چاپ داستان در مجله فردوسی آغاز می‌شود و مجلات تهران تک‌داستان‌های او را چاپ می‌کنند.  

سرپرست معاونت فرهنگی جهاد دانشگاهی واحد اصفهان با اشاره به اینکه در دهه ۵۰ محمد رحیم اخوت به بلوغ فکری رسیده و چند اثر از جمله داستان‌های کودک را منتشر کرده است، افزود: بعد از دگرگونی عمیق جامعه و انقلاب، استاد اخوت دچار دگرگونی فکری می‌شود که نتیجه آن دوری از فعالیت‌های سیاسی و اجتماعی است.

رهبری ادامه داد: او چند سالی به معلمی با چاشنی آرمان‌خواهی می‌پردازد که به ویژه در شرق اصفهان و شهرستان ورزنه شاهد فعالیت‌های فرهنگی ایشان هستیم.

این پژوهشگر با اشاره به تأثیر تغییرات اجتماعی در نگاه اخوت، گفت: در این دوره نگاه ایشان به فرهنگ از نگاه دهه ۴۰ که صحبت از ادبیات متعهد و داستان متعهد بود، دور می‌شود، ادبیات را به ذاته مورد توجه قرار می‌دهد و به آثار داستانی بیشتر توجه می‌کند، ضمن اینکه آثار کلاسیک دنیا و حتی شعر کلاسیک را مطالعه کرده و می‌شناسد.

او ادامه داد: اخوت نوشتن را در دهه ۶۰ و ۷۰ پیوسته ادامه می‌دهد و در دهه ۷۰ مجال و فرصتی برای انتشار آثار ایجاد می‌شود. اثری از او که در فضای فرهنگی شهر تأثیر زیادی گذاشت، کتاب" تعلیق" بود که نیمه دهه هفتاد منتشر  و در محافل ادبی شهر خوب دیده شد.

این نویسنده گفت: نیاز زمانه او را به فکر راه‌اندازی یک محفل ادبی سوق داد که نزدیک به دو دهه در روزهای پنجشنبه دایر بود و به بررسی شعر و داستان می‌پرداخت.

او با بیان اینکه چاپ داستان در مجلات و محافل ادبی که در آن آثار مختلف نقد و بررسی می‌شود، دو رکن رشد دهنده ادبیات هستند، ادامه داد: این محفل که آزاداندیشی در آن به طور واضح وجود داشت و افراد با نظرات مختلف در آن حضور پیدا می‌کردند، از سال ۵۹ تا ۹۴ ادامه پیدا کرد و باعث رشد تعداد زیادی از نویسندگان اصفهانی و غیراصفهانی شد.

رهبری تصریح کرد: استمرار، بهره‌بردن از نقد جدی و دوری از نشست‌های محفلی بی‌حاصل، توجه به مبانی علمی و اصرار بر تنوع فکری و عقیدتی، باعث تأثیرگذاری این محفل شده بود، علاوه بر اینکه این محفل زمانی فعالیت می‌کرد که جلسات داستان‌خوانی خصوصی باب نبود.

او با اشاره به اهمیت این نسل از نویسندگان، گفت: از دلایل این اهمیت آن است که علی‌رغم فعالیت سیاسی در جوانی و حضور در بحبوحه تغییرات سیاسی، از سیاست‌زدگی در فرهنگ و ادبیات پرهیز می‌کنند، به سمت فرهنگ بومی می‌روند و سعی می‌کنند شهرهایی مثل اصفهان را بشناسند، فرهنگ آن را بشکافند و آن را در ادبیات منعکس کنند تا دستاوردهای آن را تداوم ببخشند.

رهبری با بیان اینکه اخوت در آثار خود به طور خاص به معماری و تاریخ توجه دارد، گفت: آثار او آیینه دقیقی است که بسیاری از ویژگی‌های فرهنگی، رفتاری مردم ایران و اصفهان را می‌توان در آن دید. ایشان در شناخت فرهنگ خودی و بومی تلاش می‌کرد.

وی با اشاره به تلاش محمدرحیم اخوت در شناخت فرهنگ بومی، تاکید کرد: زمان و مکان در آثار ایشان اهمیت دارد و این‌ها پیوندهایی هستند که نسبت ما را با داستان مشخص می‌کنند.

مرگ، توجه به گذشته و اصفهان از جمله مواردی است که در آثار ایشان به چشم می‌خورد.

او با اشاره به نقش اخوت در فرهنگ اصفهان گفت: او صرفا به نویسندگی و چاپ کتاب اکتفا نکرد و در هر زمان کاری که درست می‌دانست را برای فرهنگ شهر انجام داد، از کار در عرصه تئاتر و برگزاری جلسات تا نویسندگی و برگزاری جشنواره، و همین باعث اهمیت این شخصیت در فضای فرهنگی اصفهان شده است.

انتهای پیام