۱۰ سالگی جنگ سوریه؛ مهاجران سوری‌ در ترکیه ریشه دوانده‌اند

بی بی سی فارسی

بی بی سی فارسی - ۲۷ اسفند ۱۳۹۹

ویلیام آرمسترانگ
بخش مانیتورینگ بی‌بی‌سی

۵ ساعت پیش

منبع تصویر،

Getty Images

توضیح تصویر،

طبق آمار رسمی بیش از ۱.۷ میلیون نفر از مهاجران سوری ساکن ترکیه زیر ۱۸ سال هستند

۱۰ سال از قیام مردم سوریه علیه دولت این کشور که به جنگ داخلی تبدیل شد، می‌گذرد و طبق آمار سازمان ملل متحد در این مدت ۳.۶ میلیون نفر از شهروندان آواره سوری به ترکیه پناه برده‌اند. اعداد و ارقامی که نشان می‌دهد ترکیه بیشترین جمعیت پناهنده دنیا را در خود جای داده است.

مطالعات نشان می‌دهد سوری‌ها به تدریج در حال ریشه دواندن در ترکیه هستند و ظاهرا هر روز عده بیشتری از آن‌ها امید بازگشت به کشورشان را از دست می‌دهند و به جای آن روی ساختن آینده خود در ترکیه تمرکز می‌کنند.

واکنش مردم ترکیه به طرح اعطای تابعیت به پناهجویان سوری
اردوغان: سه میلیون پناهنده سوری می توانند به ناحیه امن مرزی برگردند

با این حال نظرسنجی‌ها از نارضایتی مداوم و شدید شهروندان ترکیه نسبت به سوری‌ها حکایت دارد و نشان می‌دهد ایجاد تعادل میان این دو گروه و ادغام آن‌ها مسئولان ترکیه را با چالش‌های زیادی در سال‌های آینده روبرو خواهد کرد.

پیشینه

با آغاز ناآرامی‌ها در سوریه در ۲۰۱۱، جمعیت سوری‌های ساکن ترکیه به طور مداوم افزایش یافت.

در حال حاضر بیش از ۳.۶ میلیون مهاجر سوری تحت "حفاظت موقت" ترکیه هستند.

"اعداد و ارقامی که نشان می‌دهد ترکیه بیشترین جمعیت پناهنده دنیا را در خود جای داده است"این وضعیت از سوی مقامات ترکیه به آن‌ها داده می‌شود و طبق آن می‌توانند در این کشور زندگی و کار کنند و به خدمات عمومی دسترسی داشته باشند. این وضعیت البته با پناهندگی که از سوی سازمان ملل متحد اعطا می‌شود، فرق دارد.

بخش عمده مهاجران سوری در مناطق شهری ترکیه سکونت دارند و استانبول و پس از آن استان مرزی غازی عینتاب میزبان بیشترین تعداد از این مهاجران هستند. طبق آمار رسمی، تنها حدود ۵۸ هزار مهاجر سوری در اردوگاه‌های پناهجویان زندگی می‌کنند.

اما در سال‌های اخیر شمار مهاجران سوری‌‌ ثبت‌نام‌ شده در ترکیه به ثبات رسیده و از سال ۲۰۱۷ تا کنون بین ۳.۴ میلیون تا ۳.۷ میلیون باقی مانده است.

یکی از دلایل این ثبات توافق آنکارا و اتحادیه اروپا در ۲۰۱۶ است که بر اساس آن ترکیه متعهد شد در قبال کمک مالی از این اتحادیه از عبور پناهجویان به سوی اروپا جلوگیری کند. گروه‌های مدافع حقوق بشر همچنین یونان را به این متهم کرده‌اند که به شکل غیرقانونی مهاجران را به سوی ترکیه به عقب می‌راند.

ترکیه هم به همین شکل اقدامات امنیتی خود در مرز با سوریه را افزایش داد و برای جلوگیری از عبور پناهجویان دست به احداث دیواری مرزی به طول ۷۶۴ کیلومتر زد که ساخت آن در در ژوئن ۲۰۱۸ به پایان رسید.

دیدبان حقوق بشر سوریه می‌گوید از سال ۲۰۱۱ تا‌کنون، ۴۶۵ نفر در تیراندازی مرزبانان ترکیه کشته شده‌اند.

اقامت در ترکیه

با وجود این اقدامات، مطالعات نشان می‌دهد تعداد مهاجران سوری ساکن ترکیه که دیگر قصد بازگشت به کشور خود را ندارند هر روز بیشتر می‌‌شود.

بر اساس تازه‌ترین گزارش "بارومتر سوری" این آمار نسبت به سال‌های گذشته تغییری قابل ملاحظه داشته است.

"این وضعیت از سوی مقامات ترکیه به آن‌ها داده می‌شود و طبق آن می‌توانند در این کشور زندگی و کار کنند و به خدمات عمومی دسترسی داشته باشند""بارومتر سوری" تحقیقی است که هر سال توسط مرکز تحقیقات مهاجرت و ادغام دانشگاه ترکی-آلمانی و با حمایت کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل متحد انجام می‌شود.

بر اساس این گزارش که در سپتامبر ۲۰۲۰ منتشر شد، آمار مهاجران سوری که به گفته خودشان "تحت هیچ شرایطی به سوریه باز نخواهند گشت" از ۱۶.۷ درصد در ۲۰۱۷ به ۵۱.۸ درصد رسیده است.

طبق این گزارش تعداد افرادی که گفته‌اند "در صورت پایان جنگ و تشکیل دولت دلخواه‌شان به سوریه باز خواهند گشت" هم از ۵۹.۶ درصد به ۳۰.۳ درصد کاهش یافته است.

علاوه بر این شمار افرادی که خواهان شهروندی همزمان ترکیه و سوریه هستند هم روندی نزولی داشته و در عوض عده افرادی که فقط شهروندی ترکیه را می‌خواهند، افزایش یافته است. این مطالعه همچنین از افزایش رضایت مهاجران سوری نسبت به خدمات عمومی در ترکیه حکایت دارد.

برای پخش این فایل لطفا جاوا اسکریپت را فعال یا از یک مرورگر دیگر استفاده کنید.توضیح ویدئو،

یکی از بزرگترین موج‌های مهاجرت آورگان سوریه

ریشه دواندن مهاجران سوری در ترکیه در فوریه ۲۰۲۰ مشخص شد، وقتی این کشور مرزهای خود را باز کرد و به هزاران مهاجر اجازه عبور به سوی یونان را داد.

منبع تصویر،

A HABER

توضیح تصویر،

در فوریه ۲۰۲۰ تعداد نسبتا کمی از مهاجران سوری سعی کردند از مرز ترکیه به سمت یونان بروند

تعداد سوری‌هایی که سعی داشتند از مرز ترکیه عبور کنند به اندازه‌ای نبود که ناظران پیش‌بینی کرده بودند و طبق گزارش‌ها عده‌شان از مهاجران غیرقانونی سایر کشورها کمتر هم بود.

پروفسور مراد اردوغان، سرپرست مطالعه "بارومتر سوری" به روزنامه چپ‌گرای " بیرگون" که مخالف دولت است، گفت: "آمار از آن‌چه انتظار می‌رفت کمتر بود چون مهاجران سوری اینجا ماندگار شده و برای خود زندگی ساخته‌اند. "

به همین شکل، علی‌رغم وعده‌های مقامات ارشد ترکیه از جمله رجب طیب اردوغان، رییس‌جمهوری این کشور عملیات‌های نظامی در شمال سوریه هم باعث بازگشت گسترده مهاجران سوری به کشورشان نشده است.

به گزارش کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل متحد، بین سال‌های ۲۰۱۶ تا ۲۰۲۰ تنها ۱۰۱ هزار و ۵۳۰ مهاجر سوری به طور داوطلبانه از ترکیه به کشور خود بازگشته‌اند.

نارضایتی مردم ترکیه

با افزایش اقامت مهاجران سوری در ترکیه، نارضایتی در میان شهروندان ترک هم بالا گرفته است.

"بخش عمده مهاجران سوری در مناطق شهری ترکیه سکونت دارند و استانبول و پس از آن استان مرزی غازی عینتاب میزبان بیشترین تعداد از این مهاجران هستند"مطالعه "بارومتر سوری" نشان می‌دهد که بسیاری از شهروندان این کشور به مهاجران سوری به چشم یک تهدید جمعیتی، اقتصادی و فرهنگی نگاه می‌کنند.

حدود ۷۵ درصد از شهروندان ترک شرکت‌کننده در این مطالعه به جمله "ما می‌توانیم در کنار سوری‌ها با صلح و آرامش زندگی کنیم" پاسخ "نه" داده و نزدیک به ۸۷ درصد هم - با اندکی اختلاف بسته به گرایش سیاسی‌ خود- موافق اعطای حقوق سیاسی به سوری‌ها نبوده‌اند.

وقتی از شرکت‌کنندگان پرسیده شد مناسب‌ترین توصیف برای مهاجران سوری کدام است، جمله"آن‌ها انسان‌های خطرناکی هستند که در آینده مشکلات زیادی بوجود خواهند آورد " در راس (۴۲ درصد)گزینه‌های انتخاب شده قرار گرفت و جملات "آن‌ها افرادی هستند که از وطن خود محافظت نکردند" (۴۱.۴ درصد) و "آن‌ها باری روی دوش ما هستند" (۳۹.۵ درصد) هم در رتبه‌های بعدی ایستادند.

در این گزارش به نقل از یکی از شرکت‌کنندگان ساکن استانبول آمده: " ما شاهد این بوده‌ایم که صرف گفتن ' همه ما مسلمان هستیم' کافی نیست. ما شاهد این بوده‌ایم که تفاوت‌هایی بسیار فاحش وجود دارد، تفاوت‌های فاحش فرهنگی و اجتماعی."

بنا بر نظرسنجی شرکت تحقیقاتی معتبر متروپل در فوریه ۲۰۲۰، ۷۰.۵ درصد از شهروندان ترکیه بر این باورند که پناهجوها به اقتصاد کشور لطمه وارد کرده‌اند و ۷۶.۷ درصد هم مخالف اعطای شهروندی به آن‌ها هستند.

منبع تصویر،

Getty Images

توضیح تصویر،

تصویری از ازدحام آوارگان سوری پشت دیوار مرزی ترکیه در ادلب

به همین ترتیب، در نظرسنجی که موسسه تحقیقات سیاسی استانبول در ژانویه ۲۰۲۰ برگزار کرد مشخص شد ۷۸ درصد از ساکنان این شهر معتقدند " دولت با سوری‌ها بهتر از شهروندان ترکیه رفتار می‌کند."

تنش‌های میان جوامع ترک و سوری در برخی موارد به خشونت منجر شده و این در حالی است که برخی از سیاستمداران ترک به دنبال برانگیختن احساسات ضد‌ سوری هستند.

با این حال ۴۸.۷ درصد از شرکت‌کنندگان در نظرسنجی "بارومتر سوری" گفته‌اند پیش‌بینی می‌کنند همه مهاجران سوری در ترکیه بمانند، ۲۹.۷ درصد گفته‌اند بخش عمده‌ این مهاجران در کشور باقی خواهند ماند و ۸.۹ درصد هم پیش‌بینی کرده‌اند حدود نیمی از آن‌ها در کشور ماندگار شوند.

در این میان هزاران شرکت و کسب و کار سوری در ترکیه به راه افتاده‌اند و نزدیک به ۷۰۰ هزار کودک سوری تبار هم در مدارس این کشور در حال تحصیل هستند.

واکسیناسیون کووید-۱۹

واکسیناسیون کووید-۱۹ آخرین آزمونی است که ترکیه در رابطه با ادغام مهاجران با آن روبرو بوده است.

مهاجرانی که تحت "حفاظت موقت" هستند مشمول برنامه واکسیناسیون ترکیه می‌شوند و می‌توانند مثل شهروندان این کشور از سیستم آنلاین یا تلفنی برای واکسن تقاضا دهند.

"طبق آمار رسمی، تنها حدود ۵۸ هزار مهاجر سوری در اردوگاه‌های پناهجویان زندگی می‌کنند"

متین کوراباتیر، مدیر مرکز تحقیقات پناهندگی و مهاجرت در آنکارا به خبرگزاری مستقل بیانت ترکیه گفت این مهاجران می‌توانند با استفاده از شماره شناسایی خود برای واکسیناسیون تقاضا دهند.

با این حال کوراباتیر می‌گوید بسیاری از مهاجران تحت "حفاظت موقت" در استان‌هایی متفاوت از محل ثبت‌نام خود زندگی و کار می‌کنند و به دلایل مالی یا لجستیکی قادر به رزرو وقت برای زدن واکسن نیستند.

او همچنین هشدار داد که صدها هزار نفر از مهاجرانی که ثبت‌نام نشده‌اند مشمول این سیستم نمی‌شوند.

در عین حال عظیمه چالیشکان یکی از مسئولین مرکز تحقیقات پناهندگی و مهاجرت می‌گوید بسیاری از مهاجران سوری در استفاده از سیستم آنلاین یا تلفنی رزرو وقت واکسن با مشکل زبان روبرو هستند چون فقط به زبان ترکی در دسترس است.

برقراری توازن

نزدیک به یک دهه پس از آغاز جنگ داخلی در سوریه و ورود اولین پناهجو‌ها از این کشور، ترکیه برای برقراری توازن میان افکار عمومی و ضرورت ادغام مهاجران با چالشی سخت روبروست.

پروفسور مراد اردوغان در مصاحبه‌های خود هشدار داده که در صورتی که ترک‌ها و سوری‌ها در نزدیکی هم اما در جوامع موازی زندگی کنند، خطر شکل‌گیری "محله‌های فقیر اقلیت‌ و مهاجرنشین" (گتو) وجود خواهد داشت.

با این حال روندهای آماری از فرایندی برگشت‌‌ناپذیر حکایت دارند.

بنا بر آمار رسمی بیش از ۱.۷ میلیون نفر از مهاجران سوری ساکن ترکیه زیر ۱۸ سال هستند و هر روز صدها نوزاد با والدین سوری در این کشور متولد می‌شوند.

رجب طیب اردوغان یک بار گفت: "چه خوشمان بیاید و چه نیاید، باید در کنار هم زندگی کنیم."