افشای اسناد محرمانه؛ آیا پاریس حقوق بشر را قربانی فروش سلاح به مصر کرده است؟

افشای اسناد محرمانه؛ آیا پاریس حقوق بشر را قربانی فروش سلاح به مصر کرده است؟

• یوسف رضا
• روزنامه‌نگار

۸ ساعت پیش

منبع تصویر،

Getty Images

پاریس در مبارزه با آنچه "تروریسم اسلامی" می‌خواند، قاهره را "متحد استراتژیک" خود می‌داند. اما اسناد محرمانه‌‌‌ای که به‌تازگی در رسانه‌های فرانسه منتشر شده‌اند حکایت دیگری را روایت می‌کنند؛ کمک‌های امنیتی و نظامی فرانسه به مصر موجب "سرکوب مخالفان" و "کشتار غیرنظامیان" شده است.

از کودتای سال ۲۰۱۳ تاکنون، عبدالفتاح سیسی همواره کوشیده است که کشورش را چون سدی در برابر موج حملات گروه‌های تندروی اسلام‌گرا در شمال آفریقا معرفی کند؛ موجی که در اروپا نیز نفوذ کرده و قربانی گرفته است. فرانسه که در این سال‌ها، هم در منطقه‌ "ساحل آفریقا" با این گروه‌ها در جنگ بوده هم در سقوط حکومت معمر قذافی و جنگ داخلی لیبی درگیر بوده، از رئیس‌جمهوری مصر حمایت کرده است؛ فرانسوا اولاند، رئیس‌جمهوری وقت فرانسه، در سفر سال ۲۰۱۵ خود به قاهره با اشاره به این نکته می‌گوید "روابط بین فرانسه و مصر بر پایه منافع مشترک، یعنی مبارزه با تروریسم و حفظ امنیت، شکل گرفته است".

• مکرون در جده؛ سفر نخستین رهبر مهم اروپایی به عربستان از زمان قتل خاشقجی
• جنگ بی‌پایان با نیروهای جهادی؛ ارتش فرانسه در ساحل آفریقا چه می‌کند؟

بنابر گزارش سال ۲۰۲۱ وزارت دفاع فرانسه، ارتش تحت فرماندهی عبدالفتاح سیسی، پس از هند، قطر و عربستان سعودی، مهم‌ترین مشتری فناوری‌های نظامی فرانسه است. ناوچه‌های چند منظوره، خودروهای زره‌پوش، موشک‌های هوا به زمین و هوا به هوا، و پیشرفته‌ترین هواپیماهای جنگی؛ تسلیحات ساخت فرانسه قرار است به مصر امکان دهد "امنیت خود را تقویت، و نقش خود را در حفظ ثبات در منطقه به‌طور کامل ایفا کند".

"این، دست‌کم آن‌چیزی است که دولت فرانسه در سال ۲۰۱۵ و در پی فروش ۲۴ فروند جنگنده "رافال" به قاهره اعلام کرد"این، دست‌کم آن‌چیزی است که دولت فرانسه در سال ۲۰۱۵ و در پی فروش ۲۴ فروند جنگنده "رافال" به قاهره اعلام کرد.

اما این تنها بخشی از واقعیت است؛ صدها سند محرمانه که اخیراً در رسانه‌های فرانسوی منتشر شده‌اند، از این حکایت دارند که ارتش مصر نه تنها این تجهیزات نظامی را در "سرکوب مخالفان" دولت به‌کار گرفته بلکه از اطلاعات سازمان‌های امنیتی فرانسه نیز "سوء استفاده" کرده، و به‌‌بهانه‌ "مبارزه با تروریسم"، عملیاتی را علیه غیرنظامیان ترتیب داده است.

وب‌سایت "دیسکلوز"، هفته‌نامه "تِلِراما" و شبکه دو تلویزیون ملی فرانسه، با انتشار این اسناد - که شامل گزارش‌های سازمان اطلاعات ارتش، وزارت دفاع و کاخ رئیس‌جمهوری فرانسه می‌شوند - مقامات این کشور را متهم کرده‌اند که به‌رغم هشدارهای سازمان‌های امنیتی، به فروش تسلیحات نظامی و تجهیزات ردیابی سایبری و همچنین تأمین اطلاعات امنیتی ادامه داده، و در نتیجه، در "سرکوب و کشتار غیرنظامیان مصری مشارکت داشته‌اند."

مأموریت "سیرلی"

بر اساس این اسناد، در فوریه سال ۲۰۱۶ - یعنی یک سال پس از آن‌که قرارداد ۵ میلیارد و ۶۰۰ میلیون یورویی فروش جنگنده‌های رافال به امضاء طرفین رسید - نیروهای هوایی ارتش فرانسه به یاری ارتش مصر آمده و مأموریتی سری را تحت عنوان "سیرلی"، به اجرا می‌گذارد. هدف نظارت بر رفت‌وآمدها در صحرای غربی مصر، و رصد تهدیدهای "تروریستی" در مرز لیبی است. یک فروند هواپیمای شناسایی سازمان اطلاعات ارتش فرانسه در این مأموریت حضور می‌یابد که مسئول جمع‌آوری اطلاعات است؛ مأموران فرانسوی موظف‌اند تصاویر و موقعیت جغرافیایی مظنونین را برای تشخیص هویت و ارزیابی خطر احتمالی در اختیار مقامات مصری قرار دهند.

منبع تصویر،

KHALED DESOUKI

گزارش‌هایی که تیم حاضر در این مأموریت به مقامات ارشد خود ارسال کرده‌اند و رسانه "دیسکلوز" منتشر کرده است، نشان می‌دهند که نیروهای امنیتی فرانسه به‌سرعت متوجه شده‌اند که ارتش مصر از این اطلاعات برای بمباران خودورهای غیرنظامیان که "احتمالاً قاچاقچی‌های مرزی" بودند، استفاده کرده‌ است.

بر اساس این اسناد محرمانه، از سال ۲۰۱۶ تا ۲۰۱۸، داده‌های هواپیمای شناسایی سازمان اطلاعات ارتش فرانسه در دست‌کم ۱۹ حمله‌ هوایی علیه غیرنظامیان به‌کار رفته است. بنابراین، فرانسه از مفاد قطعنامه ۵۶/۸۳ سازمان ملل متحد تخطی کرده و می‌تواند "به معاونت در اعدام خودسرانه" متهم شود.

مأموریت "سریلی" در دوران ریاست جمهوری امانویل مکرون نیز ادامه می‌یابد. بیست و دوم ژانویه ۲۰۱۹، یعنی پنج روز پیش از سفر رسمی رئیس‌جمهوری فرانسه به قاهره، سازمان اطلاعات ارتش فرانسه، در یادداشتی محرمانه، از فلورانس پارلی، وزیر دفاع، می‌خواهد: "با توجه به این‌که ثابت شده است که برخی مواضع و اهدافی که توسط هواپیماهای ما شناسایی شده بودند، نابوده شده‌اند [...] مهم است که به شریک‌مان یادآوری شود که هواپیماهای شناسایی ابزاری برای ردیابی و هدف قرار دادن غیرنظامیان نیست."

بر اساس اسناد منتشر شده، گرچه سازمان اطلاعات ارتش فرانسه بارها نسبت به پیامد این عملیات هشدار داده، مقامات دولتی این کشور تاکنون تغییری در سیاست‌های خود نداده‌اند.

تجهیزات ردیابی سایبری

سازمان‌های دفاع از حقوق بشر سال‌ها است که منتقد سیاست‌های فرانسه در قبال دولت آقای سیسی هستند.

"هدف نظارت بر رفت‌وآمدها در صحرای غربی مصر، و رصد تهدیدهای "تروریستی" در مرز لیبی است"سازمان عفو بین‌الملل در گزارشی که در سال ۲۰۱۸ منتشر شد، نشان داد که برخی تجهیزات نظامی ساخت فرانسه، از جمله خودروهای زره‌پوش "شِرپا" (Sherpa)، در جریان سرکوب مخالفان دولت مصر به‌کار گرفته شده‌اند. نمونه‌ بارز آن نیز، درگیری‌های اعتراضی چهاردهم ماه اوت ۲۰۱۳ است که گزار شده موجب "مرگ حدود هزار تن" از تظاهرکنندگان شد.

فدراسیون جهانی جامعه‌های حقوق بشر و لیگ حقوق بشر فرانسه نیز در سال ۲۰۱۷ شرکت فرانسوی "نکسا" را به فروش تجهیزات ردیابی سایبری به مصر متهم و از این شرکت به دادگاه شکایت کرده‌اند. این نهادهای حقوق بشری می‌گویند که نرم‌افزاری نظارتی نکسا موجب "دستگیری، شکنجه و سر به نیست کردن" مخالفان عبدالفتاح سیسی شده است. مسئولان این شرکت در تابستان امسال تفهم اتهام شده و پرونده رسیدگی به اتهامات‌شان در جریان است.

منبع تصویر،

LUDOVIC MARIN

اما افشاگری‌های جدید هفته‌نامه "تِلِراما" از ابعاد بزرگ‌تری حکایت دارد؛ بر اساس اسنادی که "تِلِراما" منتشر کرده، علاوه بر نکسا، دو شرکت فرانسوی دیگر نیز تجهیزات نظارتی سایبری را که قرار بوده برای "مبارزه با تروریسم و باند‌های تبهکار" به‌کار روند، به سازمان‌های اطلاعاتی و امنیتی مصری فروخته‌اند. اما قاهره از این تجهیزات برای ردیابی و شنود مکالمات اعضای سازمان اخوان المسلمین استفاده کرده است.

پروژه خرید و مراحل نسبت این نرم‌افزارها بین سال‌های ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۶ صورت گرفته‌ است. مطابق قوانین فرانسه، فروش فناوری‌های نظارتی و ردیابی منوط به دریافت مجوز رسمی از وزارت اقتصاد و دارایی کشور است. بنابراین، بعید است که دولت فرانسه از این معامله بی‌خبر بوده باشد.

"مبارزه با تروریسم" یا نقض حقوق بشر

مقامات دولتی فرانسه صحت اسناد محرمانه منتشر شده را زیر سؤال نبرده‌اند.

"بر اساس این اسناد محرمانه، از سال ۲۰۱۶ تا ۲۰۱۸، داده‌های هواپیمای شناسایی سازمان اطلاعات ارتش فرانسه در دست‌کم ۱۹ حمله‌ هوایی علیه غیرنظامیان به‌کار رفته است"سخنگوی وزارت دفاع با ابراز نارضایتی از "لو رفتن حجم عظیمی از مدارک نظامی طبقه‌بندی شده" خواستار تحقیق در این باره شده، آن را "خلاف قانون" و "رفتاری خطرناک" توصیف کرده که "می‌تواند جان نیروهای حاضر در عملیات را به‌ خطر بیندازد". مصر تاکنون در این مورد سکوت کرده است.

امانوئل مکرون اخیرا، به خاورمیانه سفر و با همتاهای اماراتی، قطری و سعودی خود دیدار کرد؛ چندین قرارداد اقتصادی و تسلیحاتی از جمله فروش ۸۰ فروند جنگنده رافال به امارات متحده عربی را به امضا رساند که به گفته رئیس‌جمهوری فرانسه به "تقویت ثبات در منطقه و ایجاد امنیت دریایی" کمک خواهد کرد.

منبع تصویر،

THOMAS SAMSON

امانوئل مکرون و عبدالفتاح سیسی آخرین بار در دسامبر سال گذشته و در پاریس دیدار کردند. در جریان این سفر، رئیس‌جمهوری فرانسه مدال لژیون دونور را که بالاترین نشان افتخار کشور فرانسه است، به همتای مصری خود اهدا کرد و در واکنش به انتقادها گفت: "من همکاری‌های نظامی بین دو کشور را به اختلاف نظرهای [حقوق بشری] محدود نمی‌کنم [...] این اقدام گفت‌وگو با مصر را مختل می‌کند و در مبارزه با تروریسم پیامد‌های منفی نیز به همراه خواهد داشت."

چهار ماه پیش از این سفر، مصر قرارداد خرید ۳۰ فروند جنگنده "رافال" دیگر را با فرانسه امضا کرده بود.