صنعت ایران«نمک‌پرورده» یُد گلستان/جهش تولید در بستر حفظ محیط‌زیست

خبرگزاری مهر؛ گروه استان‌ها- اعظم محبی: چند صد هکتار از مراتع لم‌یزرع و فقیر شمال آق‌قلا در محدوده اینچه برون گلستان، محل استقرار دو واحد تولیدی در این استان شمالی بوده که ۱۲ سال است از شورابه‌های معدنی واقع در چند صد متری اعماق زمین، ید استحصال می‌کنند تا علاوه بر خودکفایی کشور با تولید سالانه بیش از ۵۰۰ تن، موجبات صادرات ۱۰ میلیون یورویی به اقصی نقاط جهان ازجمله چین، ژاپن، آلمان، انگلیس و دیگر کشورهای اروپایی فراهم شود.

اشتغال مستقیم و غیرمستقیم چند صد نفر در این صنایع، ارزآوری چشمگیر و مبادلات مالی مناسب این دو واحد تأثیر بسزایی در نقش‌آفرینی حوزه صنعت در توسعه گلستان بر عهده دارد.

البته در تمام سال‌های فعالیت این شرکت‌ها، همانند سایر صنایع بزرگ دغدغه استمرار فعالیت همسو با طبیعت و محیط‌زیست، به‌عنوان یکی از چالش‌های فراروی این صنعت بوده و هر از چند گاهی گزارش‌هایی در خصوص آثار زیان‌بار فعالیت این صنعت و پساب آن به گوش می‌رسد. پسابی که آلوده بودن آن به مواد رادیواکتیو باریوم و رادیوم در مقیاس حداقلی از سوی سازمان انرژی اتمی به اثبات رسیده است.

ضرورت حفظ چرخه تولید در سال مزین به جهش تولید و البته حفظ و صیانت از طبیعت و محیط‌زیست سبب شد تا تخلیه بخشی از پساب واحدهای تولیدکننده در ماه‌های گذشته به‌سوی مراتع گلستان دغدغه ساز و چالش‌برانگیز شود که با ورود به‌موقع استاندار گلستان این موضوع در زمان مناسب مدیریت شد.

در حال حاضر علاوه بر استمرار چرخه تولید ید، اشتغال، تولید و ارزآوری دغدغه حامیان محیط‌زیست هم برطرف شده تا در سال‌های نه‌چندان دور بر اساس رویه جدید سازمان محیط‌زیست و موافقت با تزریق پساب خطرناک این واحدها به آبخوان‌های بلااستفاده در اعماق چند صد متری زمین همچنان شاهد ادامه فعالیت این واحدهای تولیدکننده و البته تلاش روزافزون ۱۰ متقاضی دیگر سرمایه‌گذاری در این صنعت پرسود در استان باشیم تا یکی از ظرفیت‌های پرسود اما مهجور استان در اعماق چند صد متری زمین بتواند پیشران توسعه گلستان در این اوضاع اقتصادی باشد.

واردات ید متوقف شده است

رئیس سازمان صمت گلستان در خصوص نقش و اهمیت صنعت ید به خبرنگار مهر گفت: دو شرکت در گلستان درزمینهٔ ید، پروانه صنعتی و معدنی داشته و هم‌اکنون مشغول به فعالیت هستند.

حسین طلوعیان با بیان اینکه با فعالیت این واحدها تمام واردات ید در کشور متوقف‌شده است، افزود: در سال ۹۸، تولید این شرکت‌ها به ۵۱۳ تن رسید.

وی تصریح کرد: بخشی از تولیدات این محصول به خارج از کشور صادر می‌شود و همه واحدهای تولیدکننده کشور درزمینهٔ دارو، ضدعفونی‌کننده‌ها و صنایع غذایی، مواد موردنیاز خود را از این دو واحد تأمین می‌کنند.

طلوعیان با بیان اینکه ید یک محصول استراتژیک است، تصریح کرد: در حال حاضر تنها یک شرکت در گلستان توانسته صنایع پایین‌دستی ید را ایجاد کرده و درزمینهٔ یدید و یدات در شهرستان گنبدکاووس فعالیت می‌کند.

ایجاد زنجیره‌های صنعتی وابسته به ید

وی افزود: صنایع وابسته به ید، صنایعِ «های‌تک» بوده و ما به دنبال ایجاد زنجیره‌های صنعتی وابسته به ید در استان هستیم که تولیدات آن به دلیل ارزش‌افزوده بالا نقش مهمی در توسعه استان خواهد داشت.

طلوعیان با اشاره به اتفاقی که برای دیواره دریاچه پساب اتفاق افتاد، گفت: این امر نتیجه سهل‌انگاری مسئولان دولتی بود زیرا باید به‌موقع مجوزهای لازم برای ترمیم دیواره به شرکت داده می‌شد.

وی تصریح کرد: از طرف دیگر زمانی که طرح زیست‌محیطی به‌عنوان یک پروتکل برای فعالیت‌های معدنی وابسته به ید در استان تصویب شد، این شرکت فعالیت‌های خود را در این زمینه آغاز کرد.

طلوعیان برگرداندن پساب به زمین را یکی از این اقدامات برشمرد و بیان کرد: سایت تزریق برای پساب مشخص‌شده که یکی از شعاع‌های آن تا هزار متر آماده و هم‌زمان از دو چاه بهره‌برداری قدیمی هم برای انتقال پساب استفاده می‌شود.

در روش تزریق پساب به زمین چاه‌هایی به عمق هزار متر حفر شده و تا ۳۰۰ متر ان لوله کور نصب می‌شود

وی گفت: پساب به اعماق هزار متر منتقل‌شده و در این عمق از این حوزه جغرافیایی تمام آب‌ها شور بوده و اقدامات تحت نظارت آبفا انجام می‌شود.

طلوعیان بیان کرد: هم‌اکنون دیواره سد ترمیم‌شده و آبی که در مراتع نفوذ کرده بود تخلیه و به دریاچه برگردانده شد و ورودی سد هم بسته‌شده تا آب به آن اضافه نشود.

وی گفت: بهره‌بردار این مجموعه یکی از خیران استان بوده و در زمینه کرونا و دیگر مشکلات به استان کمک فراوانی کرده است و امیدواریم با همکاری آن‌ها قدم‌های خوبی در زمینه‌های دیگر برداریم.

تولید ید باید انجام شود

لزوم فعالیت این شرکت با رعایت اصول همواره مورد تأکید استاندار گلستان بوده است، هادی حق‌شناس در این خصوص به خبرنگار مهر گفت: هنگامی‌که حفره‌ای در دیواره سد ایجادشده بود بلافاصله مدیران دستگاه‌های مربوطه حاضرشده و کل پساب به حوضچه اول منتقل شد.

حق‌شناس با بیان این‌که مقررشده بود که پساب ید در چند چاه تزریق شود، تأکید کرد: در شرایط تحریم هستیم و ید هم کالای موردنیاز صنایع دارویی و غذایی کشور است لذا مقررشده با رعایت پروتکل‌ها و با ایجاد دیواره محکم که نشتی نداشته، شرکت بتواند به کار خود ادامه دهد.

مجوز طرح اجرایی تزریق به زمین صادر شد

مدیرکل محیط‌زیست گلستان هم در خصوص صدور مجوز برای حفر چاه‌های عمیق به خبرنگار مهر گفت: روش‌های مختلفی برای دفع پساب در گزارش مدیریت ارزیابی ریسک (EMP) دانشگاه گلستان آمده بود؛ یکی از روش‌ها، روش تزریق به زمین بود که برای دو شرکتِ فعال تدوین و تأیید شد.

محمدرضا کنعانی با بیان اینکه طرح اجرایی به محیط‌زیست ارائه و آن‌هم بررسی و تأیید شد، افزود: مقرر شد که شرکت موردنظر نقطه نظرات آب منطقه‌ای را لحاظ کند لذا در همین راستا با دانشگاه صنعتی شاهرود قراردادی منعقد شد که هم‌اکنون در حال انجام اقدامات خود هستند.

وی تأکید کرد: همه مجوزهای لازم از سوی محیط‌زیست و سازمان برنامه‌ریزی صادرشده است.

آبخوان‌ها محبوس هستند

سرپرست شرکت آب منطقه‌ای گلستان هم به خبرنگار مهر گفت: آبخوان‌هایی که مالکان شرکت ید را از آن استحصال می‌کنند، آبخوان‌های تحت عنوان آبخوان محبوس و فسیل است که فی‌نفسه ارتباطی با آبخوان‌های تجدیدپذیر سالانه ندارد.

سید محسن حسینی افزود: این منطقه بخشی از دریای تتیس بوده که سازندهای زمین‌شناسی روی آن را به‌مرور پوشانده و بخشی از آب تبخیر و تغلیظ شده و درنهایت عناصر باارزش آن بالا رفته که قابلیت استحصال دارد.

وی توضیح داد: این آب‌ها محبوس شده و تجدید پذیر نیست و هراندازه بیرون کشیده شود آبی جایگزین آن نخواهد شد.

حسینی ادامه داد: عمق چاه‌هایی که آب استحصال می‌شود هزار متر بوده و آبخوان‌ها هم به دلیل فشار لایه‌های زمین حالت آرتزین داشته ولی آرتزین آن اقتصادی نیست و باید پمپ گذاشته شود.

وی در خصوص روش‌های دفع پساب توضیح داد: مباحث مختلفی مانند ریختن پساب در حوضچه و تبخیر آن و هدایت به سمت دریا مطرح شد که هر دوی آن‌ها مشکلات و موانعی داشت.

حسینی شوری بالای آب، وجود مواد دیگر در آب و همچنین نبود زمین مناسب برای ایجاد حوضچه با توجه به تبخیر سالانه منطقه را از موانع این کار برشمرد.

تزریق پساب به زمین

وی گفت: در مرحله بعد هدایت پساب به گودال اینچه (تالاب اینچه) به‌طور موقت مطرح شد که کم‌کم حجم آب بالا رفت و دایک حفاظتی ایجاد شد.

حسینی گفت: در این میان بحث تزریق به زمین هم مطرح بود که مطالعات آن به دانشگاه صنعتی شاهرود سپرده شد که باید این بررسی‌ها انجام و بر اساس آن چاه‌ها باید حفر شود.

وی اضافه کرد: بر اساس مطالعات باید تا عمق ۳۰۰ متری لوله کور نصب‌شده تا اگر احیاناً آبخوان شیرینی تا این عمق وجود داشت با آب شور مخلوط نشود.

حسینی تأکید کرد: اگر این عمل بر اساس مطالعات و طبق اصول انجام شود، مشکلی برای آبخوان‌های شیرین احتمالی منطقه ایجاد نمی‌کند.

وی با بیان این‌که در ابتدا چند نقطه چاه حفر شد اما به دلیل عمق کم ازنظر اقتصادی مناسب نبود، گفت: اکنون در یکی از چاه‌ها پساب تزریق می‌شود و مجوز یک چاه دیگر هم داده‌شده و تقاضای حفر چند چاه دیگر هم در حال بررسی است.

طبق گفته مسئولان حفر چاه‌های عمیق برای تزریق پساب به زمین با رعایت اصول کامل انجام‌شده و مشکلی برای آبخوان‌های شیرین ایجاد نخواهد شد لذا این عمل ضمن رفع دغدغه دوستداران محیط‌زیست، اقدامی در راستای جهش تولید خواهد بود.