پشت‌پرده راه طولانی مذاکره چیست؟

جو بایدن رئیس جمهوری آمریکا که در دوره اوباما معاونت او را برعهده داشت که برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) هم در آن دوره به امضا رسید، همواره از خروج دونالد ترامپ رئیس جمهوری سابق این کشور از برجام انتقاد داشت و در دوران رقابت انتخاباتی هم وعده داد که به سرعت به این توافق بازمی‌گردد.

با گذشت بیش از ۱۰۰ روز از ورود بایدن به کاخ سفید، آمریکا هنوز خارج از برجام است و همچنان سیاست فشار حداکثری دولت ترامپ را اجرا می‌کرد در حالیکه بارها به شکست آن اعتراف کرده است.

اما از حدود یک ماه پیش، با ابتکار اتحادیه اروپا و حمایت روسیه و چین، نخستین دور کمیسیون مشترک ابتدا به شکل مجازی برگزار شد و با موافقت ایران، دور دوم آن به صورت حضوری در وین آغاز شد.

آمریکایی‌ها هم تیم خود را به سرپرستی رابرت مالی نماینده ویژه این کشور در امور ایران راهی وین کردند تا به صورت غیر مستقیم با ایران گفت‌وگو کند و نظرات یکدیگر را به هم نزدیک‌تر کنند.

با گذشت سه دور مذاکرات حضوری کمیسیون مشترک، اکنون به زعم مقامات ایران و آمریکا، دیدگاه‌های دو طرف برای هم روشن‌تر شده و هر دو تقریبا مسیر و خواسته‌های یکدیگر را می دانند و از همین رو، کار را بر روی متن آغاز کرده‌اند.

دو هدف اصلی در این مذاکرات دنبال می‌شود، نخست که از نظر ایران بسیار اهمیت دارد، لغو یکپارچه تحریم‌ها است و دوم که آمریکا به دنبال آن است، بازگشت ایران به اجرای کامل تعهدات برجامی است.

جمهوری اسلامی ایران بارها اعلام کرده است تمام اقدامات کاهش محدودیت‌های برجام، مطابق با ماده ۳۶ این توافق و برای جبران خسارات وارده ناشی از تحریم‌های یکجانبه آمریکا و بی عملی طرف‌های اروپایی است و برگشت‎‌پذیرند.

با این حال، اگرچه همه طرف‌ها نسبت به پیشرفت این دور از مذاکرات وین ابراز خشنودی دارند، اما جیک سالیوان مشاور امنیت ملی آمریکا روز یکشنبه گفت: هنوز به توافق نرسیده‌ایم و برای از بین بردن شکاف‌های باقی مانده هنوز فاصله زیادی وجود دارد.

این فاصله ناشی از آن است که آمریکایی‌ها می‌خواهند با استفاده از برچسب‌های دیگری که در زمان ترامپ بر تحریم‌ها وضع شد، برخی از تحریم‌ها را به عنوان ابزار فشار بر ایران نگهدارند اما جمهوری اسلامی معتقد است هر تحریمی که از سال ۲۰۱۷ به بعد وضع شده است ناشی از سیاست ضد ایرانی و مخل برجامی است و باید برداشته شود.

ند پرایس سخنگوی وزارت خارجه آمریکا در یکم اردیبهشت گفت: ایران و آمریکا یک هدف مشترک دارند که آن بازگشت متقابل به پایبندی به برجام است. ما برای رسیدن به این هدف، در یک فرایند دیپلماتیک به صورت سازنده تعامل داشته ایم.این مذاکرات سازنده بوده و پیشرفت‌هایی داشته است. با این حال، به یاد داشته باشید راه درازی در پیش است.

وی اضافه کرد: مذاکرات به دلیل غیرمستقیم بودن دشوار است؛ با این حال گفته‌ایم که حتی اگر مذاکرات به خوبی هم پیش برود، ساده و سریع نخواهد بود. طرح و پیشنهادی که رئیس جمهوری بایدن روی میز گذاشت، عمل در برابر عمل بود. این طرح همچنان تا امروز باقی است.

"ما برای رسیدن به این هدف، در یک فرایند دیپلماتیک به صورت سازنده تعامل داشته ایم.این مذاکرات سازنده بوده و پیشرفت‌هایی داشته است"ما به طور یکجانبه اقدامی انجام نمی‌دهیم یا به طور یکجانبه امتیازی داده نمی‌شود.

سخنگوی وزارت خارجه آمریکا ادامه داد: هدف همه متحدان ما و کسانی که چشم در چشم ما در قالب ۱+۵ مذاکره کردند این است که ایران هرگز نباید به سلاح اتمی دست یابد. این دقیقا همان هدف برجام است و دقیقا به همین دلیل است که پیشنهاد عمل در برابر عمل روی میز قرار دارد.

پرایس البته کارزار فشار حداکثری ترامپ را شکست خورده  دانست و گفت: قرار بود این کارزار یک توافق بهتر، قوی‌تر و طولانی‌تر با ایران به دست آورد، قرار بود نیروهای نیابتی ایران را تضعیف کند و قرار بود ما را با متحدان و شرکایمان در سراسر جهان، گرد هم آورد. در واقع، در همه این موارد نتیجه عکس به دست آمد.

وی اقرار کرد: آنها هرگز به یک توافق بهتر نزدیک نشدند بلکه برعکس، ایران به برنامه هسته‌ای خود سرعت بخشید و اقداماتی را انجام داد که مطابق برجام، منع شده بود.

سخنگوی وزارت خارجه آمریکا در دوم اردیبهشت هم با ابراز اینکه پیشرفت‌هایی در مذاکرات وین دیده شده است، بار دیگر تکرار کرد: اما همچنان مسیری طولانی در پیش داریم. این هم به خاطر این است که ما به صورت غیرمستقیم گفت‌وگو داریم، همچنین موضوعات آن ساده نیست بلکه پیچیده است.

پرایس به این نکته مهم هم اشاره کرد که "علاوه بر آن، بی اعتمادی بین ایران و آمریکا و بین ایران و سایر مذاکره‌کنندگان وجود دارد".

وی اظهار کرد: ما آماده برداشتن گام‌های ضروری برای بازگشت به برجام هستیم که شامل برداشتن تحریم‌های ناسازگار با آن هستند. این موضوعاتی است که در کارگروه دوم در حال بحث است و نمی‌خواهیم به طور علنی درباره آن چیزی بگوییم.

این مقام وزارت خارجه آمریکا همچون آنتونی بلینکن وزیر خارجه بایدن بار دیگر مدعی شد که برجام دست آنها را برای پاسخگو کردن ایران در سایر مواردی که تشخیص می‌دهند خلاف منافع آمریکا یا متحدان آنها است، نمی‌بنددد.

از این رو، پرایس تحریم‌ها را ابزار کلیدی برای همه آنها دانست و اظهار کرد در برجام هم وجود ندارد که آمریکا یا هر کشور دیگری در جهان نتواند در موضوعات دیگر، با استفاده از تحریم، ایران را به خاطر آنچه که او رفتارهای بدخواهانه نامید، پاسخگو نگهدارد.

دولت بایدن از ابتدا مدعی شد درباره بازگشت به برجام با کنگره، متحدان و شرکای منطقه‌ای و اروپایی همکاری و هماهنگی خواهند داشت. کنگره آمریکا نشان داد که در این مساله نظرات منسجم و یکدستی ندارد و اگر دولت بخواهد وقت خود را صرف اقناع آنها سازد، هیچ گاه موفق نخواهد به یک سیاست واحد و مورد اتفاق اکثریت دست یابد. این مساله حتی در بین دموکرات‌ها هم نظر واحدی ندارد اگرچه به اندازه‌ای است که مانع از تصویب یک حرکت ضد برجامی شود.

از سوی دیگر، با داغ‌ شدن خبرهای نزدیک شدن به توافق در وین، برخی از متحدان آمریکا همچون رژیم صهیونیستی را که از ابتدا هم با برجام مخالف بودند و ترامپ را هم به خروج از آن وادار ساختند، راهی واشنگتن کرد تا شاید بتوانند اختلالی در این روند ایجاد کنند.

جن ساکی سخنگوی کاخ سفید در چهارم اردیبهشت پیش از آنکه هیات صهیونیستی با همتایان خود از جمله جیک سالیوان مشاور امنیت ملی بایدن دیدار کنند، در پاسخ به این سوال که آیا کاخ سفید تحت تاثیر نظرات اسرائیل نسبت به بازگشت به برجام تغییر عقیده خواهد داد، اظهار کرد: خیر.

وی افزود: در حال حاضر مذاکرات البته به شکل غیر مستقیم جریان دارد و یک ظرفیت دیپلماتیک به سمت توافق هسته‌ای است. می‌دانیم که چالش وجود دارد و ما در حال تشویق همه طرف‌ها برای تداوم مذاکره هستیم.

در هفتم اردیبهشت همه ند پرایس سخنگوی وزارت خارجه آمریکا بار دیگر درباره مذاکرات وین، گفت: ما دو دوره مذاکرات غیرمستقیم را پشت سر گذاشتیم، و "مالی" و تیم او برای دور سوم به وین باز می‌گردند اما همانگونه که هفته گذشته مطرح شد، مسیری طولانی در پیش است.

وی اضافه کرد: آنچه که ما بر آن متمرکز شده‌ایم تنها و تنها یک چیز است و آن دستیابی به حصول اطمینان از توافقنامه ای است که به طور قابل اثبات و دائمی مانع دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای شود. داشتن سلاح هسته‌ای ایران به نفع ایالات متحده، شرکای اروپایی ما، چینی‌ها و به نفع روس‌ها نخواهد بود.

سخنگوی وزارت خارجه آمریکا اظهار کرد: من دوباره به این واقعیت اشاره می‌کنم که ما توانستیم در سال ۲۰۱۵ به توافق هسته‌ای دست پیدا کنیم و در اوایل سال ۲۰۱۶ با همین مجموعه از شرکای ۱ + ۵ اجرایی شد.

"با این حال، به یاد داشته باشید راه درازی در پیش است.وی اضافه کرد: مذاکرات به دلیل غیرمستقیم بودن دشوار است؛ با این حال گفته‌ایم که حتی اگر مذاکرات به خوبی هم پیش برود، ساده و سریع نخواهد بود"فکر می کنم این بیانگر برخی احتمالات بالقوه است که اگر این تعهد را در طرف ایرانی پیدا کنیم و همچنان در آن باقی بماند، می‌توانیم مجدداً این کار را انجام دهیم.

در دهم اردیبهشت هم جیک سالیوان در گفت‌وگو با نشست امنیتی آسپن درباره مذاکرات وین اینگونه پاسخ داد که "من قصد ندارم در این زمان، محتوای مذاکرات را توصیف کنم، ما در آنجا حضور داریم اما هنوز در محل مشخصی نیستیم".

وی توضیح داد: به این معنی که ما، ایران و همه طرف‌ها راغب بوده‌ایم و درباره برداشتن تحریم‌های و محدودیت‌های هسته‌ای به طور جدی صحبت می‌کنیم. هنوز مشخص نیست که آیا این در هفته‌های آینده در وین به اوج خود می‌رسد یا خیر، در حالی که دیپلماسی در جریان است نمی‌خواهم بگویم جزئیات چه چیزی روی میز است و درباره چه چیزی بحث می‌شود.

با این حال، سالیوان برخلاف برخی ادعاهای محافل سیاسی آمریکایی، اقرار کرد: اینکه آیا آنها با حسن نیت در حال مذاکره هستند یا نه باید بگویم که ایرانی‌ها به روشی جدی برای بحث جدی در مورد جزئیات آمده‌اند و تیم‌ها اکنون در حال کار بر روی جزئیات هستند.

وی خاطرنشان کرد: این یک مذاکره واقعی است که البته به خاطر غیرمستقیم بودن آن، کارایی کمتری دارد. اینکه نتیجه مثبت خواهد بود یا نه، هنوز زود است مشخص شود.

۳۱۰ ۳۱۰